دارحان مىڭباي, قر ۇلتتىق مۋزەيىنىڭ ديرەكتورى: ۇلتتىق مۋزەي – حالىقتىڭ رۋحاني قازىناسى
مۋزەيدىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى – قازاقستاننىڭ ماتەريالدىق, رۋحاني جانە مادەني مۇراسىن ناسيحاتتاۋ, استانانى مادەني جانە حالىقارالىق دەڭگەيدەگى گۋمانيتارلىق ورتالىق رەتىندە جانە قازاقستاندى تۇتاستاي كونە تاريحى مەن باي مادەنيەتى بار قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان زاماناۋي مەملەكەت رەتىندە تانىتۋ
– ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا, مادەني وركەندەۋ مەن ىلگەرىلەۋگە باعىتتالعان باستاما نەگىزىندە ۇلتتىق مۋزەي اشىلعانى ەسىمىزدە. جۇمىس ىستەي باستاعانىنا ەكى جىل ەندى عانا تولعان رۋحاني وشاقتىڭ قىسقا مەرزىمدەگى قادامدارىنا كوڭىل قۋانادى. ەندى اڭگىمەمىزدى مۋزەيدەگى جادىگەرلەردىڭ سالماعى مەن ماڭىزى, ماقسات-مىندەتتەرىڭىزدەن باستاساڭىز…
– مۋزەي – كەز كەلگەن ەلدىڭ تاريحي جادىن جاڭعىرتۋشى قاستەرلى ورىن. ول ۇرپاقتار اراسىن جالعايدى, مادەنيەتتەر اراسىن جاقىنداتادى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق مۋزەيى ەلباسىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن جۇزەگە اسقان مادەني وشاق ەكەنى ءمالىم.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتسەم, 2008 جىلى «مادەني مۇرا» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا قوعامدىق كەڭەستىڭ وتىرىسىندا مەملەكەت باسشىسى استانا قالاسىندا قازاقستان تاريحىنا قاتىستى وتە قۇندى مادەني مۇرالاردى, ارتەفاكتىلەردى, وزگە دە مۋزەي بۇيىمدارىن ماقتانىشپەن كورسەتەتىن حالىقارالىق دەڭگەيدەگى مۋزەي سالۋ جونىندە تاپسىرما بەردى. وسىلايشا 2014 جىلى استانا كۇنى قارساڭىندا اشىلعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق مۋزەيى بۇگىندە ەلدىڭ عىلىمي, رۋحاني ءارى مادەني ورتالىعى بولىپ ۇلگەردى. رەسەيدەگى ەرميتاج, ترەتياكوۆ گالەرەياسى, فرانتسياداعى لۋۆر, نيدەرلاندتاعى رەيكسمۋزەۋم, كورەيانىڭ ۇلتتىق مۋزەيى, اقش-تاعى مەتروپوليتەن, فرانتسياداعى شىعىس ونەرلەرىنىڭ ۇلتتىق مۋزەيى – گيمە مۋزەيى سىندى الەمنىڭ داڭقتى مۋزەيلەرىمەن ۇقساستىقتار كەلتىرگەن كەزدە, ءبىز تاياۋ ارادا الەمنىڭ ەڭ ءىرى مادەني وشاقتارىنىڭ اراسىنان لايىقتى ورىن الۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ءوزىمىزدىڭ «قازاقستاندىق جولدى» تاڭداپ, باعدار ەتكەن مۋزەيىمىزدىڭ قۇندىلىقتارىمەن شىن مانىندە ماقتانا الامىز.
مۋزەي قىزمەتى ءوزىن ەۋرازياداعى بىرىڭعاي كەڭىستىكتە زاماناۋي, مادەني جانە عىلىمي ورتالىق رەتىندە ورىن الۋعا باعىتتالعان. بۇل نىسان بىرەگەي جادىگەرلەرگە جاقىنداۋعا, تاريحتى تەرەڭ زەرتتەۋ ءۇشىن ولاردىڭ ءمانىن جەتە تۇسىنۋگە, قازاقستان حالقىنىڭ ۇلتتىق مادەني قۇندىلىقتارعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن جانداندىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. دامۋدىڭ عىلىمي تۇجىرىمداماسىنا ساي, مۋزەيدىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى – قازاقستاننىڭ ماتەريالدىق, رۋحاني جانە مادەني مۇراسىن ناسيحاتتاۋ, استانانى مادەني جانە حالىقارالىق دەڭگەيدەگى گۋمانيتارلىق ورتالىق رەتىندە جانە قازاقستاندى تۇتاستاي كونە تاريحى مەن باي مادەنيەتى بار قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان زاماناۋي مەملەكەت رەتىندە تانىتۋ. ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز – ەلىمىزدىڭ وتكەنى مەن بۇگىنىن جانە كەلەشەككە دەگەن ۇمتىلىسىن كورسەتۋ.
ۇلتتىق مۋزەيدە سوناۋ كونە ءداۋىرلەردەن باستاپ, بۇگىنگى كۇنگە دەيىنگى ۇلتقا قاتىستى قۇندى مۇرالاردىڭ كوبىسى جيناقتالعان. ولاردىڭ الدىڭعى لەگى ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارى كەزىندەگى مۇرالار بولسا, ودان كەيىنگى قازاق حاندىعى ءداۋىرىنىڭ جادىگەرلىكتەرى, كەڭەس ۇكىمەتى تۇسىنداعى ەكسپوناتتار, تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى تاريحي ماڭىزى ەرەكشە قۇجاتتارعا دەيىن بار.
– دارحان قامزابەكۇلى, ۇلتتىق مۋزەيدىڭ تابالدىرىعىن اتتاعان جان ونداعى سوڭعى تەحنولوگيانى بىردەن بايقايدى. زامان تالابىنا ساي جاساقتالعان بۇل دۇنيەنى, البەتتە, قولدايمىز. مۋزەي ىسىندەگى وسىنداي سونى جاڭالىقتار جانە ولاردىڭ ارتىقشىلىقتارى جايىندا اڭگىمەلەپ بەرسەڭىز.
– جادىگەرلەردى كورسەتۋ ءۇشىن الدىڭعى قاتارلى تەحنولوگيالاردى قولدانۋ ايرىقشا ماڭىزدى. تەحنيكا تۋرالى ايتقان كەزدە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندار ءۇشىن ىڭعايلى پاندۋستار, كەلۋشىلەردىڭ قىزىعۋشىلىعى مەن ىقىلاسى ەرەكشە تۇسكەن باعىتتا ەكسكۋرسيا جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ءىت-تەحنولوگيالار, مۋلتيمەديالىق گيدتەر تۋرالى ايتپاي كەتۋگە بولمايدى. مۋزەي بارلىق زاماناۋي تالاپتارعا جاۋاپ بەرەدى. سوندىقتان ونىڭ ەكسپوناتتارى مەن ەكسپوزيتسيالارىمەن تانىسۋ وتە قولايلى ءارى ۇنامدى. سونىمەن قاتار, QR-كود, اۋديو گيد سياقتى زاماناۋي جاڭا قۇرىلعىلار بار. بۇلارداعى اقپاراتتار – قازاق, ورىس, اعىلشىن تىلدەرىندە. بۇل قۇرىلعىلاردىڭ كومەگىمەن مۋزەيدەگى بارلىق ەكسپوزيتسيامەن تانىسىپ شىعۋعا بولادى. وعان ەشقانداي دا ەكسكۋرسوۆودتىڭ قومەگى قاجەت ەمەس.
ۇلتتىق مۋزەيگە كەلۋشىلەر قاي جاستا بولماسىن, ءوز ويىنان شىعاتىن ەكسپوزيتسيا تاۋىپ الادى. ءبىزدىڭ استانامىزدا 10 شاقتى مۋزەي قىزمەت ىستەيدى. جالپى, مەن قازاقستانداعى مۋزەي ءىسىن جۇيەلى تۇردە دامىتۋ قاجەت دەپ سانايمىن.
سانكت-پەتەربۋرگتىڭ ءبىر وزىندە 200-گە جۋىق مۋزەي بار. ەرميتاجبەن قاتار, جەكە مەنشىك تۇرىندەگى جانە مەموريالدى مەكەمەلەر دە جۇمىس ىستەيدى.
مۋزەي – بۇل تاريحي جادىنىڭ قويماسى. مۋزەيگە كەلۋ – بۇل ءماڭگىلىككە جاناسۋعا مۇمكىنشىلىك الۋ, ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى, ءوز حالقىڭ مەن ۇلتىنىڭ قازىناسىن باعالاۋ. ۇلتتىق مۋزەي حالىق جادىنىڭ رۋحاني ورتالىعى بولۋ ارقىلى مەملەكەتتىڭ دامۋىنا ءوزىنىڭ لايىقتى ۇلەسىن قوساتىنىنا سەنىمدىمىن.
– «بىزدە مۋزەي مادەنيەتى قالىپتاسپاعان» دەگەن پىكىردى ەستىپ قالامىز اراگىدىك. ەلىمىزدەگى مۋزەي ءىسىنىڭ دامۋىنا كوڭىل تولماۋشىلىق تا جوق ەمەس. كەيبىر مەملەكەتتەردىڭ ايتۋلى رۋحاني وشاقتارى مەملەكەت قازىناسىنىڭ ءبىر ءبۇيىرىن تومپايتۋعا جاراپ جاتقانىن تىلگە تيەك ەتەدى ولار. ال وسى سالانىڭ مامانى رەتىندە قازاقستانداعى مۋزەيلەردىڭ دامۋ دەڭگەيى, وسىنىڭ اينالاسىنداعى پروبلەمالار, شەشىمىن كۇتكەن ماسەلەلەر تۋرالى نە ايتاسىز؟
– ءيا, ءبىزدىڭ كەيبىر ادامدار مۋزەيدى كونە زاتتار قويماسى, كۇڭگىرت جارىقتانعان ورىن دەپ ءتۇسىنۋى دە مۇمكىن. شىن مانىندە ولاي ەمەس. وزدەرىڭىزگە ءمالىم, قازىر ۇلتتىق مۋزەي زاماناۋي وزىق تەحنولوگيامەن جاساقتالعان. ول جەرگە كەلگەن ادامدار ەكسپوناتتاردى كورىپ قانا قايتپاي, اۋديو, ۆيدەو قۇرالدارى ارقىلى دا مول ماعلۇمات جيناپ قايتۋعا ءمۇمكىندىگى بار. كەلۋشىلەرگە ەل مۇراسىن بارىنشا تۇسىنىكتى ءارى قىزىقتى ەتىپ كورسەتۋگە بارلىق جاعداي جاسالعان. سونىمەن قاتار, مۋزەي كەلۋشىلەرگە ەكسپوناتتاردى عانا ۇسىنباي, ۇيىمداستىرۋشىلىق, اعارتۋشىلىق, تاربيەلىك جانە كوپشىلىككە ورتاق ىستەرمەن دە اينالىسادى. مۇنىڭ بارلىعى – زامان تالابى.
سوسىن, ءبىزدىڭ مۋزەي سالاسىنداعى ماسەلەلەرىمىز ەلىمىزدىڭ «مادەنيەت تۋرالى» زاڭىندا ءىشىنارا عانا كورىنىس تاپقان. بۇل, ءبىزدىڭ پىكىرىمىزشە, مۋزەيلەردىڭ بارلىق تۇيتكىلدى ماسەلەلەرىن شەشۋگە مۇمكىندىك بەرمەيدى. ال ەلدە مەملەكەتتىك, ۆەدومستۆولىق جانە جەكە مۋزەيلەردىڭ بولۋى, جالپى مۋزەي جۇمىسىنىڭ تولىق اۋقىمىن رەتتەيتىن زاڭنامالىق اكتىنى ازىرلەۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. قازىرگى جاعدايدا مارتەبەسى مەن زاڭدىق قورعالۋى ماردىمسىز مۋزەيلەردىڭ كوپتەگەن قۇندى زاتتارى مەملەكەت نازارىنان تىس قالىپ جاتىر. ەلىمىزدەگى بارلىق مۋزەيلەردەگى ەكسپوناتتاردى ەسەپكە الۋ, ساقتاۋ, ولاردىڭ اينالىمىن, قوزعالىسىن, باسقا دا رەگلامەنتتەرىن ستاندارتتى نۇسقاۋلىقتار مەن قۇجاتتاردىڭ نەگىزىندە جۇرگىزۋ – وتاندىق مادەنيەتتىڭ باقىلاۋىنداعى جانە قامقورلىعىنداعى ورتاق ىسىنە اينالۋى ءتيىس. دالىرەك ايتقاندا, مۋزەي ماسەلەسىنە بىرىڭعاي ساۋاتتى كوزقاراس قاجەت. دەي تۇرعانمەن, ەلىمىزدەگى مۋزەي سالاسىندا العا جىلجۋ, دامۋ بايقالادى دەپ ايتۋعا نەگىز بار. ەلوردانىڭ ورتالىق الاڭىنان بوي كوتەرگەن ۇلتتىق مۋزەيدىڭ ءوزى قازاقستاننىڭ مادەنيەت سالاسىندا, سونىڭ ىشىندە مۋزەي سالاسىندا جەتكەن زور جەتىستىك.
قازىرگى تاڭدا ءبىزدىڭ مۋزەيگە كەلەتىن قوناقتاردىڭ قاتارى مولايىپ كەلەدى. اسىرەسە, كوكتەم-جاز مەزگىلىندە ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كەلگەن مەيماندار ۇلتتىق مۋزەيگە مىندەتتى تۇردە باس سۇعادى. ولاردىڭ بارلىعىن مۋزەيگە اكەلەتىن, ەلىمىزدىڭ تاريحىنا, مۋزەيگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارى دەپ ويلايمىن. تاعى ءبىر ايتا كەتەتىن جايت, ءبىز جىل سايىن «مۋزەيدەگى ءتۇن» اكتسياسىن ۇيىمداستىرامىز. 2015 جىلى اكتسياعا ءبىر كۇننىڭ ىشىندە 23 مىڭ ادام كەلگەن. ال بيىلعى كورسەتكىش 32 مىڭدى قۇراپ وتىر. سوندىقتان ەلىمىزدە مۋزەيگە دەگەن قىزىعۋشىلىق ارتىپ كەلەدى دەپ ايتۋعا بولادى.
– قازاقستاندا مۋزەيلەر جەتەرلىك. دەسە دە, كوپشىلىكتىڭ ۇلتتىق مۋزەيگە دەگەن ىقىلاسى ايرىقشا. بالكىم, استانادا ورىن تەپكەندىكتەن, بالكىم, ساۋلەتىنىڭ ايرىقشا اسەمدىگىمەن تارتار… ءسىزدىڭ ويىڭىزشا, بۇل نىساننىڭ اتاپ ايتارلىق قانداي ەرەكشەلىكتەرى بار؟
– كەز كەلگەن مەملەكەت تۋرالى العاشقى اسەر مەن تۇسىنىك ونىڭ تاريحىمەن تانىسۋدان باستالادى. سوندىقتان وسى ماڭىزدى ميسسيا ۇلتتىق مۋزەيگە جۇكتەلگەن. بايتاق وتانىمىزدىڭ باي تاريحىن تۇگەندەۋ, داستۇرىمەن تانىستىرۋ, كونەنى بۇگىنگە جەتكىزىپ, قازىرگى قۇندىلىقتاردى قاستەرلەۋ ارقىلى قازاقستاننىڭ ءتول مادەنيەتىن الەمگە تانىمال ەتۋ – ۇلتتىق مۋزەيدىڭ الدىنا قويىلعان كەزەك كۇتتىرمەس مىندەتتەردىڭ ءبىرى.
ۇلتىمىزدىڭ جاۋھار ءجادىگەرلەرى مەن مادەني مۇرالارىنىڭ ءبىر پاراسى ارقىلى مەملەكەتتىگىمىز بەن ەلدىگىمىزدى ۇلىقتايتىن ۇلتتىق مۋزەي ءداستۇرلى قىزمەت كورسەتۋ اياسىمەن عانا شەكتەلمەي, قوعامنىڭ بار سالاسىنا قاجەتتى مادەني-اعارتۋ, عىلىمي-ادىستەمەلىك, تانىمدىق-ۇيىمداستىرۋ جۇمىستارىنىڭ قايناعان ورتاسىنا اينالۋدا. الەمدىك ستاندارتقا ساي سالىنعاندىقتان, مۇندا جاڭاشىل تەحنولوگيا جەتىستىكتەرىنە نەگىزدەلگەن عىلىمي كىتاپحانا, ءتۇرلى كاسىبي شەبەرحانالار جۇمىس ىستەيدى. جۇمىس جۇيەلى ءجۇرىپ, ساباقتاستىق ساقتالۋ ءۇشىن مۋزەي بىلىكتى عالىمدارمەن جانە جاس ىزدەنۋشىلەرمەن تىعىز قارىم-قاتىناس ورناتقان.
سونىمەن قاتار, ۇلتتىق مۋزەيدە ۇلتتىق دەڭگەي بار. سوندىقتان دا بۇل جەردە مەملەكەتتىك ماڭىزعا يە ەكسپوناتتار عانا ساقتالادى. ەلىمىزدىڭ اۋماعىنان تابىلعان كەز كەلگەن قۇندى جادىگەردىڭ تۇپنۇسقاسىن وسى مۋزەيدەن كورۋگە بولادى. ونىڭ ۇستىنە ۇلتتىق مۋزەي ماتەريالدىق جانە رۋحاني-مادەني ەسكەرتكىشتەردىڭ تابيعي, تاريحي نۇسقالارىن جيناقتاپ قانا قويماي, ولاردى ساقتاپ, زەرتتەپ, حالىققا كورسەتىپ, ناسيحاتتاپ وتىرادى. قۇندى مۇرالار قورى ساقتالعان شاڭىراققا كەلگەن ءاربىر ادام حالىقتىڭ قۇنارلى مادەنيەتىنىڭ كاۋسارىنا قانادى.
ۇلتتىق مۋزەي – قازاقستاننىڭ قازىرگى بەدەلى مەن مارتەبەسىنە ساي نىسان. مۇنداعى جۇمىستىڭ بارلىعى الەمگە ايگىلى مۋزەيلەر تاجىريبەسىمەن كاسىبي تالاپقا ساي اتقارىلادى. ءبىر عانا مىسال, مۋزەيگە كەلۋشىلەردىڭ جادىگەرلەر جايلى قوسىمشا اقپاراتتى ينتەراكتيۆتى قۇرىلعىلاردان الۋىنا مۇمكىندىگى مول. قازىر ۇلتتىق مۋزەيدە 85 مەدياقوندىرعى جۇمىس ىستەپ تۇر. مۋزەيدە ەجەلگى زامان مەن ورتا عاسىرلار, ۇلى جىبەك جولىنىڭ مول مۇراسى كەيىنگى كەزەڭدەردەگى جادىگەرلەرمەن ساباقتاسىپ, ەتنوگرافيا, ءمۇسىن, كوركەمسۋرەت, كەسكىندەمە جانە ۇلتتىق قولدانبالى ونەر تۋىندىلارى ءوزارا ۇيلەسىم تاپقان. ەڭ باستى قۇندىلىعىمىز – تاۋەلسىزدىك بولسا, مۇندا ەلىمىزدىڭ جاڭا داۋىرىندەگى وقيعالار جونىندە ماعلۇماتتار دا كەڭ قامتىلدى. حالقىمىزدىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىن تەرەڭ تانىعىسى كەلەتىن كەز كەلگەن ادام جادىگەرلەردىڭ ەرەكشەلىگى مەن ايرىقشا تاريحي ورنى تۋرالى جان-جاقتى ماعلۇمات الا الادى.
مۋزەي قورلارىنىڭ كوللەكتسيالارى وتاندىق جانە الەمدىك قوعامداستىققا كەڭىنەن ءمالىم سوناۋ تاس عاسىرىنداعى ماتەريالدار مەن قولادان جاسالعان بۇيىمداردان, ساق-سكيف ءداۋىرىندەگى باي قازىنادان, قازاقتىڭ ءداستۇرلى زەرگەرلىك, حالىقتىق-قولدانبالى ونەرىنىڭ ۇزدىك ۇلگىلەرىنەن, قازاق حاندىعىنان باستاپ قازىرگە دەيىنگى قۇندى ماتەريالداردان, سونداي-اق تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ قالىپتاسۋى مەن نىعايۋىنىڭ كۋاسى سانالاتىن بىرەگەي جادىگەرلەردەن تۇرادى.
ۇلتتىق مۋزەيدىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى رەتىندە استانا جانە تاۋەلسىز قازاقستان زالدارىن ايتۋعا بولادى. استانا زالى مەن تاۋەلسىز قازاقستان زالى كەلۋشىلەردىڭ بارلىعىن دەرلىك بەي-جاي قالدىرمايدى. اتالعان ەكى زال دا قۇندى ەكسپوناتتارعا باي. ناقتىراق ايتساق, تاۋەلسىز قازاقستان زالىندا ماڭىزدى قۇجاتتار, تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا ءتۇرلى سالاداعى جەتكەن جەتىستىكتەر جونىندەگى ماعلۇماتتار جيناقتالعان. بۇدان بولەك, باستى قۇندىلىقتارىمىزدىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىن مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىزگە ارنايى ۆيترينادان ورىن بەرىلگەن. ءدال وسى تاۋەلسىزدىك زالىنا كىرۋ ارقىلى كەلۋشىلەر تاۋەلسىزدىكتەن كەيىنگى جىلدارداعى ايتۋلى داتالار مەن ماڭىزدى وقيعالارعا كوز جۇگىرتە الادى. جانە دە LED ەكرانداردان تاۋەلسىز قازاقستان تۋرالى ۆيدەو ماتەريالدار, فيلمدەر كورىپ, 3D فورماتىندا ەلوردامىزدىڭ الەۋمەتتىك-ساياسي جانە مادەني ورتالىقتارىنا ساياحات جاساۋ مۇمكىندىگىنە يە. استانا زالىنا باس سۇققان كەلۋشىلەر كونە داۋىردەن باستاپ, بۇگىنگە دەيىنگى قالا تاريحىمەن كەڭىنەن تانىسا الادى. قوس زالدىڭ دا ۇلتتىق مۋزەي ەكسپوزيتسيالارىنىڭ قاتارىنان الار ورنى ەرەكشە. ءبىرى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ جەتكەن جەتىستىگىن بارشا مۋزەي قوناقتارىنا پاش ەتسە, ەكىنشىسى الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كەلگەن قوناقتاردىڭ تاڭدايىن قاقتىرعان ارۋ استانانى اسپەتتەپ تۇر.
– دارحان قامزابەكۇلى, ەلورداداعى جاڭالىقتارعا قۇلاعىمىز تۇرىك جۇرەتىندىكتەن, سىزدەردىڭ شەتەلدىك ارىپتەستەرىڭىزبەن بايلانىستارىڭىزدىڭ جوعارى ەكەندىگىنەن حاباردارمىز. وسىنداي ىزگى ىستەرىڭىزدىڭ ارقاسىندا ۇيىمداستىرىلعان ءبىرنەشە شارالارىڭىزدىڭ دا كۋاسى بولعانىمىز بار. ناقتى ءناتيجەلەردى وقىرمانىمىزعا ءوز اۋزىڭىزبەن ءاڭگىمەلەپ بەرسەڭىز.
– ءيا, دۇرىس ايتاسىز.ۇلتتىق مۋزەي قازاقستاندىق مادەنيەت پەن تاريحتى عانا ەمەس, جالپى ادامزاتقا ورتاق رۋحاني بايلىققا ءمان بەرىپ وتىراتىنى راس. مۋزەي اشىلعالى حالىقارالىق دەڭگەيدەگى كوپتەگەن ءىس-شارالار ءوتىپ, مادەني بايلانىستار جۇزەگە استى. الەمنىڭ ءىرى مادەنيەت وشاقتارىمەن كەلىسسوزدەر ءجۇرگىزىپ, مەموراندۋمدار جاساستىق. الداعى ۋاقىتتا دا وسى باعىتتاعى جۇمىستاردى كۇشەيتۋگە باسىمدىق بەرىپ وتىرمىز. ويتكەنى ەلباسىنىڭ وسى مۋزەيدى سالۋعا تاپسىرما بەرىپ, جەكە قاداعالاۋىنا الۋىنداعى ماقسات, ءوز ەلىمىزدىڭ تاريحىن ۇلىقتاي وتىرىپ, وزگە جۇرتتىڭ دا مادەنيەتىن, تاريحىن بىلۋگە, تانۋعا مۇمكىندىك جاساۋ بولدى دەۋگە بولادى. مىسالى, بىلتىر عانا ۇلتتىق مۋزەيدە ەرميتاج كۇندەرى ءوتتى. سول سياقتى رەسەي ەتنوگرافيالىق مۋزەيى, «يسااكيەۆسكي سوبور», ۇلى پەتر اتىنداعى انتروپولوگيا جانە ەتنوگرافيا مۋزەيى (كۋنستكامەرا) سياقتى كورشى رەسەيدىڭ بىرنەشە مادەني-تاريحي وشاقتارىمەن بايلانىسىمىز ورنىقتى. سونداي-اق, ۇلتتىق مۋزەي شىعىستاعى كورشىمىز قىتاي ەلىمەن دە تىعىز قارىم-قاتىناستا. مادەني, رۋحاني, ەكونوميكالىق بايلانىسىمىزدىڭ تامىرى تىم ارىدە. وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قازاقستانداعى مادەني كۇندەرى اياسىندا ءبىزدىڭ مۋزەيدە قىتاي فارفورى كورمەسى جانە قىتايدىڭ ەكولوگيالىق مادەنيەتى تاقىرىبىنداعى فوتوكورمە ۇيىمداستىرىلدى. كورمەلەردە قىتايدىڭ ەكسكليۋزيۆتىك, زاماناۋي, قولدان جاسالعان فارفور بۇيىمدارى, كەراميكا قولونەرى جانە قىتايدىڭ ەكومادەنيەتى مەن ەكواۋىلدار قۇرىلىسىنىڭ تابىسىن بەينەلەيتىن فوتوكارتينالار كورسەتىلگەن بولاتىن. سونىمەن قاتار, وسى بىلتىر قىتايدىڭ «داتان سيشي» باتىس نارىعىنداعى سيان مۋزەيى ديرەكتورىنىڭ شاقىرتۋىمەن بارىپ, اتالعان مۋزەيمەن ىنتىماقتاستىق جونىندە ۋاعدالاستىققا قول قويدىق. جاقىندا ۆەتنام تاريح مۋزەيىمەن جانە كورەيانىڭ ۇلتتىق مۋزەيىمەن بايلانىس ورناتتىق. ۇلتتىق مۋزەيدە سوڭعى 2 ايدىڭ وزىندە بىرنەشە حالىقارالىق دەڭگەيدەگى كورمە ۇيىمداستىرىلدى. ماسەلەن, يتاليان موزايكاسىنىڭ, كورەي ۇلتتىق كيىمدەرىنىڭ كورمەسى, «ءۇندىستان فەستيۆالى» سىندى مادەني شارالار ءوتتى. شەتەلدىڭ ەلشىلەرىمەن كەزدەسۋلەر ءوتىپ, ولاردىڭ ەلدەرىمەن بايلانىس ورناتۋعا العىشارتتار جاسالۋدا. سايىپ كەلگەندە, مۇنىڭ بارلىعى مەملەكەت باسشىسىنىڭ قولداۋىمەن جانە بىزگە جاساعان ۇلكەن مۇمكىندىگىنىڭ ارقاسىندا ىسكە اسىپ وتىر.
وسىنداي مادەنيەت ورتالىعىنا مەرەكەلەر مەن مەرەيتويلار كەزىندە عانا ەمەس, قۇدايدىڭ قۇتتى كۇنىندە باس سۇعىپ جاتقان مەيماندارعا, ەل-ەلدەن, جەر-جەردەن كەلىپ, ات باسىن بۇرعان اعايىنعا قىزمەت ساپاسىن ارتتىرا بەرۋدىڭ ءوزى ساۋاپتى ءىس دەپ بىلەمىز.
– اڭگىمەڭىزگە راقمەت!
سۇحباتتاسقان: اسحات رايقۇل
