كۇندەرىمنىڭ كۋاسى

(باسى)

 (جاريالانباعان جازبالار)

02-03.V.2008

ەكى جىلدان بەرى سوڭىنا تۇسكەن قازداۋىستى قازىبەك بي بابامىزدىڭ شاپانىن الماققا ارۋاققا, اللاعا سيىنىپ قاراعاندى وبلىسىنا ساپارعا شىقتىق.

شاپان قازىرگى قارقارالى, بۇرىنعى ەگىندىبۇلاق اۋدا­نى ەدىرەي ء(مادي) اۋىلىندا تۇراتىن التىن قوجاحمەتوۆ اقساقالدىڭ قولىندا ەدى. بۇل كىسى بي اتامىزدىڭ التىنشى ۇرپاعى بولىپ كەلەدى. قازىبەك بي – بەكبو­لات بي – تىلەنشى – بەرلى – باجان – قوجاحمەت – التىن.

بۇرىن بىرنەشە رەت سۇراعانىمدا التىن اعامىز (قازىر جاسى 84-تە) شاپاندى بەرمەپ ەدى. تاياۋدا اح­مەديا (بۇل دا التىنشى ۇرپاعى, جاسى 65-تە) ارقىلى ماعان حات جازدىرىپ, شاپاندى تاپسىرامىن دەپ ىقىلاس ءبىلدىرىپتى, كەلىپ الىپ كەتسىن دەپتى.

بارىپ الىپ قايتۋ قيىن ەمەس قوي, مەن كوپ ويلاندىم. بي اتا­مىز قازاق قوعامىن, مەملەكەتىن قالىپتاستىرعان ۇلى ءۇش ءبيدىڭ ءبىرى ەدى. اسا كورنەكتى مەملەكەت قايراتكەرى, ارينە, مامىلەگەر, ابى­لايحاندى قالماقتىڭ تۇتقىنىنان بوساتىپ العان دا, ورتا ءجۇزدى قازىرگى ارقاداعى جەتى وبلىستىڭ جەرىنە قونىستاندىرعان دا سول كىسى. ءسوزدىڭ شەشەنى, ەلدىڭ كوسەمى! بۇل شاپاندى قابىلداۋدىڭ ءوزىن تاريحي شاراعا, قازاقتىڭ باسىن قوسا تۇسەتىن جيىنعا اينالدىرعاندى ءجون كوردىم. قاراعاندى وبلىسىنىڭ باسشىلارىمەن, قارقارالى اۋدانىنىڭ اكىمى ني­حانباي ومارحانوۆپەن بىرنەشە رەت سويلەستىم. كەلىسىپ, شاپاندى قابىلداۋدىڭ سالتاناتتى ءراسىمىنىڭ ستسەناريىن بەكىتتىم.

ءسويتىپ 2.05. كۇنى ساعات 10-دا ءابىش كەكىلباەۆتى, قۋانىش سۇلتانوۆتى, رىمعالي نۇرعاليدى, اقسەلەۋ سەيدىمبەكتى, قويشىعارا سالعاراۇلىن, «نۇر استانا» مەشىتىنىڭ باس يمامى قاليجاندى, ءماجىلىس دەپۋتاتتارى: ساعىمبەك تۇرسىنوۆتى, ءشامساتتى (سەنا­تور), ەرجان يساقۇلوۆتى جانە اقىن امانجول ءالتايدى قاسىما ەرتىپ قاراعاندىعا جولعا شىقتىق. وبلىس اكىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسا­رى بەرىك قاماليەۆ, وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى اسقار, ءماسليحات حاتشىسى بەيسەمباي, مادەنيەت باسقارماسىنان رىمبالا, وزگە دە ەل ازاماتتارى قارسى الىپ, ۇلكەن قۇرمەت كورسەتتى.

تۇسكى دامنەن سوڭ قارقارالىعا بەت تۇزەدىك. ونداعى دەمالىس ۇيىنە جايعاستىق. جولدا اۋدان باسشىلارى «سالتانات» دەيتىن انسامبلىمەن قارسى الدى.

كەشكىسىن قوناقاسى بەرىلدى. استانالىقتارعا الماتىدان وسى شارانى وتكىزۋگە كەلگەن امانگەلدى ەرمەگياەۆ, ءجۇرسىن ەرمان قوسىلدى.

ەرتەسىندە تاڭەرتەڭگى دامنەن سوڭ قارقارالىداعى قۇنانباي مەشىتىندە, ءمادي ەسكەرتكىشىندە, قارقارالىدان شىققان اتاقتى كىسىلەرگە قويىلعان مەموري­الدا بولىپ, ساعات 11-گە تاياۋ ەگىندىبۇلاققا شىقتىق.

ەل ادامدارى جولدان قارسى الدى. قازىبەك بي ەسكەرتكىشىنىڭ جانىنا حالىق كوپ جينالىپتى. جۋرناليستەر دە كوپ ەكەن. التىن اعامىز دا وسىندا. ستسەناري بويىنشا سالتاناتتى ءراسىمدى باستادىق. وبلىس اكىمىنىڭ ورىن­باسارى بەرىك, ءبيدىڭ ۇرپاقتارى احمەديا, التىن اقساقالدار, ءابىش كەكىلباەۆ, اۋدان اكىمى نيحانباي ومارحانوۆ, امانگەلدى ەرمەگياەۆ ءسوز سويلەدى. ءجۇرسىن ولەڭ وقىدى. مەن دە سويلەپ, وسى شاپاندى ساقتاپ, بۇگىنگى كۇنگە جەتكىزگەن اۋلەتكە ەل اتىنان العىس ايتتىم. سويلەۋشىلەر مەنىڭ قازاقتىڭ جوعىن ىزدەپ, رۋحاني دۇنيەسىن تۇگەندەپ جۇرگەن ەڭبەگىمدى اتاپ جاتتى. وسى ءبىر مىسالدىڭ وزىنەن تاريح جاساعانىمدى, مۇنىڭ ءوزى قازاقتىڭ باسىن قوساتىن يگىلىكتى ءىس بولعانىن ءبارى دە ءبىراۋىزدان قولدادى.

رەسمي جيىننان سوڭ اس بەرىلدى. استا بي اتا ۇرپاعىنا 10 شاپان, بەس كامزول, بەس جاۋلىق, ءۇش كوستيۋم كيگىزدىك, اۋداننىڭ كىتاپحاناسىنا 250 كىتاپ سىيلادىق, 600 بەتورا­مال, 200 «ابىلايدىڭ قامقا تونى جانە بايدالى بي» دەگەن كىتاپتى تاراتتىق.

التىن اعامىزعا مەنىڭ ءوتىنىشىم بويىنشا ا.ەرمەگياەۆ «ۆولگا» مىنگىزدى. كەشكىسىن شاپاندى الىپ استاناعا ورالدىق.

ەگىندىبۇلاقتان شىعىپ, قارقارالىنىڭ تۇسىنان وتكەندە ويىما مىنا ءبىر جىر شۋماعى ورالدى:

اتىڭنان اينالايىن قارقارالى,

كوپ بولدى سەنەن قايعى تارقاعالى.

قازاققا جاقسىلاردى ءۇيىپ بەر­گەن

اق وردا, التىن بەسىك ارقاداعى.

04.V.2008

ءبولىم باسشىلارىن جيناپ, ساپار جايىندا اڭگىمەلەپ بەردىم. شاپان­دى كورسەتىپ, قور ساقتاۋ بولىمىنە تاپسىردىق. ەندى ونى قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىسىمەن اينالىسۋىمىز كەرەك.

05-12.V.2008

مەرەكە كۇندەرىن قوسا ەسەپتەگەن­دە, وسى كۇندەردىڭ بارىندە كوپتەن ويىمدا جۇرگەن «تاۋەلسىزدىك جانە ەلباسى» دەگەن ماقالانى جازۋعا كىرىستىم. كەيدە جوسىلىپ, كەيدە توسىلىپ قالاتىن ادەتى ەمەس پە, قالامىم جۇرمەي قويدى, ماقالانىڭ جازىلۋى قيىن بولىپ تۇر.

جازۋدان قولىڭ تالادى, كەيدە قالامىڭ دا تابانداپ جۇرمەي قويادى. سول كەزدە قولىما دومبى­را الامىن. دومبىرا جەتەلەيدى, ويىڭا وي قوسادى, قانات بايلايدى.

وسى كۇندەرى دومبىرام­دى شەرتىپ وتىرىپ, جاڭا ءبىر اۋەنگە ءتۇستىم. ونى توسەلتىپ, قالىپتاستىرىپ, بۇگىن ەرمۇرات پەن جانعاليعا تىڭداتىپ ەم, ولار:

– اعا, مىناۋىڭىز قوسباسار, – دەپ وتىر.

«قوسباسار» كوپتەگەن كومپو­زيتورلاردا بار. ول – كوڭىلدىڭ كۇيى, نەشە ءتۇرلى وي سالاتىن ءارى تاۋسىلمايتىن اۋەن. بۇعان قالاي ءتۇسىپ كەتكەنىمدى بىلمەيمىن, ءسويتىپ مەن ءوز «قوسباسارىمدى» تاپتىم. ديكتوفونعا جازىپ جانعاليعا بەردىم, نوتاعا ءتۇسىرىپ, دومبىراعا سالىپ تاياۋ كۇندە اكەلىپ بەرەتىن بولدى.

13-17.V.2008

كۇنى-ءتۇنى «تاۋەلسىز قازاقستان جانە ەلباسى» دەيتىن ماقالامدى وڭدەۋمەن بولدىم. بۇگىن (17.05) تۇندە ونىنشى رەداكتسياسىن جاساپ شىقتىم.

باسىنان كەشپەگەندەرگە, ونىڭ ازابىن تارتپاعاندارعا تۆورچە­ستۆو وڭاي ولجا سياقتى كورىنەدى. بىلگەنگە ول – ازاپ. سول كەزەكتى ازاپ كۇندەردى باسىمنان كەشتىم. «سۋدىڭ دا سۇراۋى بار» دەگەندەي, جازىلعاننىڭ ءبارى التىن بولا بەرمەيدى. ەڭ نەگىزگىسى, جازعانىڭ حالىققا ۇناۋ كەرەك, كوپكە وي سالۋ كەرەك, قىزمەت ەتۋ كەرەك. ايتپەسە, ەلگە بوس ءسوزدىڭ, قۇر دالباسانىڭ كەرەگى جوق.

كولەمدى ماقالانى ۋاقىت وزدى­رىپ, جۇيكە توزدىرىپ اياقتادىم دەپ وتىرمىن. ءساتىن سالسا, «ەگە­مەن قازاقستانعا» بەرەمىن.

P.S:

ءبىز گازەتىمىزدىڭ ءبىراز سانىندا بەلگىلى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى, فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, قازاق رۋحانياتىنداعى قابىرعالى تۇلعالاردىڭ ءبىرى مىرزاتاي جولداسبەكوۆتىڭ «كۇندەرىمنىڭ كۋاسى» اتتى كۇندەلىگىن جاريالاعان بولاتىنبىز. ونى وقىرماندارىمىز جىلى قابىلداعانىن ايتۋعا ءتيىسپىز. الايدا, وسىناۋ جاريالانباعان جازبالار جاقىندا اۆتوردىڭ التى تومدىعى اياسىندا جەكە كىتاپ بولىپ جارىق كورۋىنە بايلانىستى, كۇندەلىكتى جالعاستىرا بەرۋدى ءجون دەپ تاپپادىق.