ساۋلە جانپەيىسوۆا, قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى, ءداستۇرلى ءانشى: تۇلپارلارى تۇسالعان كەزەڭدە ءومىر ءسۇرىپ وتىرمىز
– اپاي, استاناعا قوش كەلدىڭىز! ءاربىر ءانىن بار جان-ءتانىن سالا, اعىنان جارىلا, قارا تەرگە مالىنا شىرقاعاندا جانارى نۇرلانا, شابىتتانا, سەزىمگە شەكسىز بەرىلە جارقىلداپ شىعا كەلەتىن قازاقتىڭ ساۋلەسىن كىم بىلمەيدى؟ تورتكۇل دۇنيە كوزىن تىگىپ, كۇن ساناپ كوركەيىپ كەلە جاتقان باس قالامىز سىزدەي قىزدارىمەن قۋانا قاۋىشقان بولار؟!
– راقمەت, لايىم سولاي بولسىن! استاناعا ات باسىن بىلتىر تىرەگەن بولاتىنمىن. ءبىر جىل وتە شىقتى. «كەلدىڭىز-اۋ, كەتتىڭىز-اۋ» دەگەن ادام جوق. الايدا مەن وعان قارامايمىن. ءوزىمنىڭ ەلىمدە, ءوزىمنىڭ قالامدا, ءوزىمنىڭ استانامدا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىن.
– سوندا نەمەن اينالىسىپ ءجۇرسىز؟
– مەن ۇزاق ۋاقىت بويى «ءداستۇرلى ونەردىڭ ءوز شاڭىراعى بولۋى كەرەك» دەگەن يدەيانى كوتەرىپ جۇرگەن اداممىن. استانادا بولسىن, الماتىدا بولسىن, بولماسا كەز كەلگەن وبلىس ورتالىعىندا كادىمگى ۇلتتىق, كيەلى ونەردىڭ باسىن ءبىر جەرگە توعىستىرىپ, ۇلكەن شاڭىراق اتاناتىن وسىنداي ورتالىقتىڭ بولعانى كەرەك ەدى. بۇل يدەيانى جۇزەگە اسىرۋ جولىندا تالاي ەسىكتى قاقتىم دا. بىراق بولمادى. استاناعا كەلەتىن بولىپ شەشكەن جىلى شىعارماشىلىعىمدا ەرەكشە جاڭالىقتار بولدى. سونىڭ ءبىرى – استانا جانە الماتى قالالارىنان «امانات» ونەر ورتالىعىمىزدى اشتىق. الدىمەن وسىندا كەلدىم. مەملەكەت تاراپىنان ىسكە اسۋ مۇمكىندىگى مۇلدەم بولماعان سوڭ, ءوزىمنىڭ حال-قادىرىمشە جەكە ورتالىق ەتىپ اشتىم. سول ساتتە «الماتىدان «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترى اشىلدى» دەگەن ءسۇيىنشى حابار جەتتى. قۇدايىم-اۋ, بۇل مەنىڭ قانشاما جىلدار بويعى ارمانىم عوي. قالايشا قاراپ وتىرامىن؟ مىنە, سوندا بارىپ, وسى «اماناتتىڭ» ونەر ستۋدياسىن اشتىق. قازىر ەكى قالادا دا ونەرگە تالابى بار جاندار ورتالىعىمىزعا كەلىپ, ونەرلەرىن ۇشتاۋدا.
– ەندى سول «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترى, ءسىز ارمانداعانداي, ءداستۇرلى ونەردىڭ ءوز شاڭىراعى بولا الىپ وتىر ما؟
– مەن بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن ۋاقىتتىڭ ەنشىسىنە قالدىرعىم كەلەدى. ءتاي-ءتاي باسقان بالاداي بولىپ باستالعان ورتالىقتىڭ جۇمىسىن بىردەن سىنعا العانىمىز جاراماس. بۇل ورتالىقتىڭ جۇمىسى ءالى دە كوپ. ءداستۇرلى ونەر دەگەندە دومبىرامەن ايتىلاتىن اندەردى عانا ايتپايمىز عوي. ونىڭ ىشىندە اقىندىق, مۋزىكالىق درامالى دۇنيەلەر, جىرشىلار سياقتى قانشاما قاسيەتتى ونەرىمىز بار. ءبىر عانا مىسال ايتايىن. سوڭعى كەزدە ءبىرجان-سارانى بولسىن, قىز جىبەكتى بولسىن ەۋروپالىق قويىلىمعا باعىتتاپ جىبەردىك. ال ونىڭ ءتۇبىن قازساڭىز, ولار – ءبىزدىڭ ءداستۇرلى ونەرىمىز. سوندىقتان ولاردىڭ ساحنالانۋى دا ۇلتتىق ناقىش بوياۋىمەن بولۋى كەرەك قوي. قازاقتىق ءداستۇرلى داۋىس قويىلىمى وپەراداعىداي ەمەس. نەگە سونى ءوزىمىزدىڭ قازاقشا ناعىز مۋزىكالى سپەكتاكلدەرىمىزدە قويماسقا؟! وپەرا-بالەت تەاترلارىنىڭ وزىندىك ۇستانىمى, باعىتى بار. وندا ەۋروپالىق قويىلىمدار قويىلادى. تەك قانا قازاقتىڭ ومىرىنەن ءبىردى-ەكىلى اباي, ءبىرجان-سارا سىندى سپەكتاكلدەردى قويادى. ولاردىڭ كيىمى, ءتىلى قازاقشا بولعانىمەن, جالپى داۋىس قويىلىمدارى – بارلىعى ەۋروپاشا بولىپ كەتكەن. ال ءبىز سولاردى ءوزىمىزدىڭ تازا قازاقي دۇنيەمىز رەتىندە كورسەتە الۋىمىز كەرەك. وسى ونەر ورتالىعىمىز الداعى ۋاقىتتا اتىنا ساي بولىپ, ءداستۇرلى دۇنيەلەردى وزىمىزگە قايتارۋدىڭ وسىنداي جۇمىستارىن جاساۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن.
– «باتىستى ايتاتىن ادامدار ارقانىڭ اۋەنىن ايتا المايدى, ارقانى ايتاتىندارعا جەتىسۋدىڭ ماقامى ءتان ەمەس, جەتىسۋلىقتار سىرعا مۇلدەم بارا المايدى» دەگەن سىن-پىكىرلەردى قۇلاعىمىز شالىپ جاتادى. دارحان دالامىز ءان-جىرعا باي, ءار ءوڭىردىڭ ءوز ماقامى, سازى بار دەسەك تە, قازاقتىڭ ءانى ءبىر ەمەس پە؟! وسىنىڭ ءوزىن مۋزىكا زەرتتەۋشىلەرى بولە-جارا قاراپ, تەرىس تەندەنتسيا ۇستانىپ جۇرگەن جوقپىز با؟
– ارقانىڭ اتاقتى ءانشىسى جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ بىردە باتىسقا بارعان عوي. بىرىنەن سوڭ ءبىرىن تامىلجىتىپ, «جيىرما بەس», «قارقارالى», «اقباقاي» سىندى ارقانىڭ اندەرىن ورىنداپتى. سوندا كوپتىڭ اراسىنان ءبىر قاريا شىعىپ: «اينالايىن, جۇسىپبەك, ەندى قازاقشا ايتشى» دەپتى. سوندا جۇسەكەڭ رەنجىپ: «مەن باعانادان بەرى قاي تىلدە ءان سالىپ تۇرمىن؟» دەگەن ەكەن. ءسويتسە, قازاقشا ايتشى دەپ تۇرعانى ءوزىمىزدىڭ عاريفوللاشا بۇرقىراتىپ, توگىپ ايتشى دەگەنى ەكەن عوي.
دۇرىس ايتاسىز, دارحان دالامىزدىڭ ءان-جىرعا بايلىعى سونشالىقتى, ۇشسا قۇستىڭ قاناتى تالاتىن ءبىزدىڭ كەڭ-بايتاق ەلىمىزدىڭ انا شەتى مەن مىنا شەتىنە ول زاماندا بۇل اندەر جەتپەي جاتتى. اركىم ءوز قازانىندا قاينادى. ال قازىر وڭتۇستىك پەن سولتۇستىك, كۇنگەي مەن تەرىسكەي ءبىر-بىرىمەن ميداي ارالاسىپ جاتقان ءبىر قازاق دەگەن مەملەكەت بولدىق. «جىلدام حابار العىزعان» بۇل ۋاقىتتا ءبىز ورتاق ونەرىمىزدى ءبىلۋىمىز, قۇرمەتتەۋىمىز, باعالاۋىمىز قاجەت.
ال انشىلىك ونەردىڭ ءوز الدىنا مەكتەپ بولىپ بولىنگەنى – ءبىزدىڭ ۇلى بايلىعىمىز. بۇل ءۇردىستى بارىنشا ساقتاۋعا تىرىسۋ كەرەك. بۇل دومبىرانىڭ سۇيەمەلدەۋىنە, سوسىن ءانشىنىڭ ورىنداۋ شەبەرلىگىنە بايلانىستى. امىرە قاشاۋباەۆ, جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ, ماناربەك ەرجانوۆ, عاريفوللا قۇرمانعاليەۆ, جامال وماروۆا, رابيعا ەسىمجانوۆا, روزا باعلانوۆا وزدەرىنشە ءبىر-ءبىر مەكتەپ بولىپ قالىپتاستى. راس ايتاسىز, مۇنداي قاساڭ پىكىرلەر بوي كورسەتىپ قالىپ جاتادى. مەنىڭشە, بۇل, ەڭ الدىمەن, نيەتكە بايلانىستى. ءانشىنىڭ قۇداي بەرگەن قابىلەتى, تالانتى دەگەن بولادى. كەزىندە ءوزىم ساباق بەرىپ جۇرگەنىمدە قايتا-قايتا قاۋزاپ ءجۇرىپ كونسەرۆاتوريادا وسىنى ءبىر جولعا قويدىم. بۇگىندە بۇل وقۋ ورداسىن بىتىرگەن ءانشى بارلىق ايماقتىڭ اندەرىن ۇيرەنىپ شىعادى. بۇدان جامان بولىپ جاتقان جوق. ارقادان كەلگەن قىز بالا تەك سول ءوڭىردىڭ اۋەنىن ۇيرەنىپ جاتىر دەلىك. ەرتەڭ ول اقتوبەلىك جىگىتكە تۇرمىسقا شىقسا شە؟ مۇمكىن مەكتەپتە, مۇمكىن كوللەدجدە ۇستاز بولار. سول كەزدە ول شاكىرتتەرىنە تەك قانا ارقانىڭ ءانىن ۇيرەتىپ وتىرمايدى عوي. اتا-اناسى كەلىپ «مەنىڭ بالاما ءوزىمىزدىڭ ءماديدىڭ ءانىن, ماناربەكتىڭ ءانىن ۇيرەتىڭىز» دەسە شە؟ سودان ءوزى جۇمىسسىز قالماي ما؟ مۇنداي جان-جاقتىلىق, اسىرەسە, فيلارمونيا ءانشىسى ءۇشىن وتە-موتە قاجەت.
– حح عاسىردىڭ ۇلى ءانشىسى عاريفوللا قۇرمانعاليەۆتىڭ شاكىرتىسىز. ۇستازدان شاكىرتكە ونەر بەرىلگەن كەزدە ءوزىنىڭ داۋىس يىرىمدەرىن مەڭگەرتەدى. ۇستازىڭىزدان نەنى كوبىرەك ۇيرەندىڭىز؟
– ءسىزدى ءتۇسىنىپ وتىرمىن, بۇل ۇستازدان شاكىرتكە ماقام كوشىرمەسى بولماۋى كەرەك. عارەكەڭ ءوزى اكتەر ەدى عوي. ونىڭ ءان ايتۋ ءستيلى ەشكىمگە ۇقسامايتىن. ءاندى ايتقان كەزدە قاسى-كوزىن ويناتىپ, يەگىنە دەيىن قيمىلداپ, كوزدەرىن اۋدارىپ-توڭكەرىپ جىبەرگەن كەزدە, بۇكىل ەل كۇلكىدەن قىرىلىپ قالاتىن. احمەت جۇبانوۆتىڭ جازعانى بار. اۋعانستانعا بارعان كەزدە عارەكەڭ «16 قىزدى» ايتىپتى. ول جاقتا ەر ادامدار ءبىر بولەك, ايەلدەر ءبىر بولەك وتىرادى ەكەن. عارەكەڭ وسى بولىنۋشىلىككە ساياسي كوزقاراسىن بىلدىرەيىن دەپ ادەيى وسى ءاندى ايتىپتى دەيدى. بالكوندا وتىرعان ايەلدەرگە «ۇرقيا-اي, زۇلقيا-اي, قاتيرا-اي, ساعيرا-اي…» دەپ قايتا-قايتا قاراپ قويماپتى. ايەلدەر بولسا ۇيالعاندارىنان شالىلەرىمەن بەتتەرىن تۇمشالاپتى. ال ەر-ازاماتتار جاعى «مەنىڭ ايەلىم قالاي وتىر ەكەن؟» دەگەندەي ارتىنا وجىرايا قاراپتى دەيدى. سونداعى عارەكەڭنىڭ شەبەرلىگىن كەيىن قايتالاعىسى كەلگەندەر بولدى. بىراق ول شىنايى بولۋى كەرەك. تۋما تالانتتىلىعى عوي. بۇل بىرەۋگە جاراسادى, بىرەۋگە جاراسپايدى. مۇنداي شەبەرلىك ىشتەن تۋادى. ەڭ ابزالى, ىزدەنگەن جاقسى, جاقسى نارسەنى قابىلداعان, مەڭگەرگەن دۇرىس. تۇپتەپ كەلگەندە, قازاقتىڭ ءانى ءبىر-اق ءان. شەتەلدىكتەر تىڭداعان بولسا, مۇنىڭ ايىرماسىن بايقامايدى. سوندىقتان, بۇل مەنىڭ ارتىقشىلىعىم دا بولار, ەلىمىزدىڭ قاي وڭىرىنە بارسام دا, دارحان دالامنىڭ قاي ءوڭىرىنىڭ دە ءانىن تەڭدەي ەتىپ ايتىپ جۇرەمىن.
– انگە «جيەندىك» جاسايتىندار كوبەيىپ كەتتى. ءتىپتى قازىر شوۋ-بيزنەستە سوڭعى كەزدەردەگى حيت دەپ جۇرگەن اندەردىڭ دەنى شەتەلدىك بوپ شىعىپ جاتىر. بۇعان ادامداردىڭ دا ەتى ۇيرەنىپ كەتكەن سياقتى. ءاندى تالداپ, تالقىلاپ جاتپايدى.
– بۇل ەندى قوعامنىڭ ۇلكەن دەرتىنە اينالدى. ەڭ وكىنىشتىسى, مۇنىڭ ۇلتتىق ونەرىمىزگە سالقىنى ءتيىپ جاتقاندىعىندا. جالپى, ونەرگە «جيەندىك» قاي عاسىردا دا جاسالعان. بىرەۋدىڭ تۇساۋ كەسۋىنە, بەتىن اشۋىنا, 60-قا نەمەسە 70-كە تولۋىنا, زەينەتكە شىعۋىنا لايىقتى ارنالعان اندەر بولسا, كەز كەلگەنىنە قازاقشا ءسوز جازىپ, ساحناعا, تويدىڭ ساحناسىنا شىعارا بەرەتىن زامان بولدى عوي. ول كوشىرمە ەمەس, ۇرلىق ەمەس, ءوزارا كەلىسىم بار دەپ تە ءۋاج ايتىپ, اقتالاتىندار بار. قازىرگىلەرىنىڭ شەت جاعاسىن ءوزىڭىز بىلەتىندىكتەن, بۇرىنعىلاردان ايتىپ وتەيىن. كەزىندە فيلولوگيا سالاسى بويىنشا كانديداتتىعىمدى قورعاعان كەزىمدە سول وڭىرگە باردىم. ءسابيت مۇقانوۆتىڭ «بالۋان شولاق» پوۆەسى بويىنشا ىزدەنىپ جۇرگەن كەزىم ەدى. بەس-التى قارت كىسى وتىر ەكەن. ولار «بالۋان شولاعىڭدى دا, مۇقانوۆىڭدى دا بىلمەيمىز» دەدى. سودان سەگىز سەرىنى سۇراپ قالىپ ەم, الگى كىسىلەر شۋلاپ قويا بەردى. «سەن سەگىز سەرىنى جوققا شىعارىپ, سولاردىڭ ءسوزىن سويلەۋگە كەلىپ وتىرعان ادام ەكەنسىڭ عوي» دەدى. ولاردان سەگىز سەرىنىڭ وسى اندەردىڭ ءبارىن شىعارعان دەۋگە قانداي نەگىزدەرى بار ەكەنىن بىلگىم كەلدى. سويتسەم, قولدارىندا ءبىر كىتاپتارى بار ەكەن. كەيىنگى كەزدەرى شىعىپتى. پاراقتاپ قاراپ, تاڭعالدىم. «اق بۇلاقتى» دا, ءتىپتى «ايمان-شولپان», «قىز جىبەكتى» دە, عاريفوللا قۇرمانعاليەۆتىڭ رەپەرتۋارىنداعى باتىستىڭ «جىلوي» سىندى بىرنەشە اندەرىن سەگىز سەرى شىعارىپ كەتكەن دەيدى…
– مىسالى, ءبىز «اق جايىقتى» «قىز جىبەك» فيلمىنەن بىلەمىز. كينونىڭ سوڭىنداعى تيتردا مۋزىكاسىن جازعان نۇرعيسا تىلەنديەۆ دەپ جازىلىپ تۇر. بىرەۋلەر ونى حالىق ءانى دەيدى…
– ءبىز كەزىندە ونى ءبىر كونتسەرتتە قالاي حابارلارىمىزدى بىلمەي دال بولدىق. سوندا ءانشى ەرجان قوسبارماقوۆ: «بۇل حالىق ءانى دە ەمەس, نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ دە ءانى ەمەس, بۇل – ءپىشاننىڭ ءانى» دەدى. بۇل سوزگە مەن قاتتى تاڭعالىپ ەدىم. كەيىننەن مۇنىڭ ءتۇبىن زەرتتەۋگە مۇمكىندىك الدىق. «قىز جىبەك» كينوسىندا وسى ءاندى ورىنداعان ادام جاقسىلىق زاكىروۆ دەگەن كىسى ەدى. ول ءاننىڭ بۇكىل تاريحىن قولمەن قويعانداي ەتىپ ايتىپ بەردى. ول فيلمگە قالاي اكەلگەنىن, قالاي ورىنداعانىن, نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ ونى قالاي دايىنداعانىنا دەيىن ايتتى. قيىنشىلىق كەزەڭدە ورالدان باشقۇرتستانعا كوشىپ كەتكەن وتباسىندا دۇنيەگە كەلىپ, كەيىن وقۋعا ماسكەۋگە بارىپ, ودان جولدامامەن الماتىعا كەلگەن مۇنايشى, بىراق ءوزى توي باسقاراتىن اسابا ەكەن. ءبىر تويدا اسابالىق جاساپ تۇرعان جەرىنەن ءبىر كىسىلەر ونى نۇرعيسا تىلەنديەۆكە اپارىپتى. وعان نۇرعيسا اعامىز قاتتى قۋانىپ, قادىر مىرزاليەۆتى شاقىرتىپ, ءسوزىن جازدىرتقان. ونى قايرات بايبوسىنوۆ اعامىزعا بەرگەن. قايرات اعا رەپەرتۋارىنا ەنگىزىپ, گاسترولدىك ساپارعا الىپ شىعىپ, ءارى قاراي تاراپ كەتكەن. سول تەلەباعدارلامادا جاقسىلىق اعا بۇرىنعى ءوز سوزىمەن ورىنداپ شىقتى. ءاننىڭ بۇرىنعى اتاۋى «تۋعان ەلىم» ەكەن. وسىنى نەگە نۇرعيسانىڭ ءانى بولىپ قالمادى دەپ رەنجيتىندەر بار. ءالى كۇنگە دەيىن مويىنداعىسى كەلمەي جۇرگەندەر دە بار. بۇل قالاي سوندا؟ شىندىقتىڭ بەتى اشىلىپ تۇرسا, ونى نەگە مويىنداماسقا؟ بۇل جەردە ەشكىم ودان ۇرلىقشى جاساپ تۇرعان جوق. نۇرعيسا اعامىز بۇل ءاندى ەشقاشان وزىمدىكى دەپ ايتقان ەمەس. بۇل جەردەگى تۇسىنبەۋشىلىك ءفيلمنىڭ سوڭىنداعى تيتردان تۋىنداپ تۇر.
– ەفير ارقىلى تارالىپ جاتقان مۋزىكالىق شىعارمالارىمىزعا قاراپ, حالقىمىزدىڭ جانىن, پسيحولوگياسىن, دۇنيەتانىمىن جەتكىزە الىپ وتىرمىز دەپ ايتا الاسىز با؟ ونىڭ سىرتىندا ءداستۇرلى ونەردى ناسيحاتتاۋعا ارنالعان فەستيۆالدەر نەگە ءجيى وتپەيدى؟
– تۋراسىن ايتىپ, تۋعانىڭا جاقپايسىڭ. شىندىق دەگەن – وتە قيىن نارسە. ەلدىڭ بار كورگەنى ەسترادادا جۇرگەن انشىلەر بولىپ وتىر. ولار ءوزى كوپ تە ەمەس. ءارى كەتسە 30-40 ءانشى دەيىكشى. مىنە, بار ەلدىڭ باققانى سولار. ەندى, مىنە, ەكى ورتادان ديماش شىقتى دا, بۇكىل قىتايدى تاڭعالدىردى. قازاق وعان تاڭقالدى ما؟ جوق. ءالى دە تاڭدانىپ جاتقان جوق. ەلدەر «ديماشقا قىتاي تاڭعالىپ جاتىر ەكەن» دەپ سوعان تاڭعالىپ جاتىر. ەندى حالىق «شىن ونەر وسى ما؟» دەگەندەي ويلانىپ قالدى. ديماشتىڭ دەڭگەيىنە قاراي اۋىسۋ كەرەك پە؟ داي-داي بوپ وتىرمىز. ەكىنىڭ ءبىرى ديماشتى وزىنە قابىلداي المايدى. سەبەبى ديماشتىڭ دەڭگەيى مەنەن تويداعى انشىلەرىمىزدىڭ اراسى جەر مەن كوكتەي. ءبىز حالىقتى ءارى قاراي قالاي تاربيەلەۋىمىز كەرەك؟ ەندى ديماش وسە تۇسەدى. ءبىزدىڭ انشىلەرىمىز سوعان قاراي, سول بيىككە قاراي كوتەرىلۋگە قادام جاساسا دەيسىڭ. ەگەر ولاي بولماسا, سول جاتتاندى جازىپ العان اندەرىمەن جۇرە بەرەدى.
قازىر ەفيردەن كىمدەردى بەرىپ جاتىر؟ بالا-شاعانى. اندەرىنىڭ كوبىسىنىڭ ءان سيقى جوق. ءبىز ەندى حالىق اندەرىمەنەن, سال-سەرىلەردىڭ, جىراۋلاردىڭ سۇيەكتى, كەرەمەت, تەرەڭ تۋىندىلارىمەنەن سۋسىنداپ وسكەندىكتەن, مىنانداي بالالاردىڭ شالدىر-شاتپاعىن قابىلداي المايمىز. وتاندىق تەلەارنالاردىڭ دەنى تەك قانا جيىرما جاسقا دەيىنگى كورەرمەندەر دەڭگەيىندە قالىپ وتىر. تىڭداپ, راحاتتانىپ وتىراتىن كەشتەر كوپ بەرىلمەيدى. ءبىزدىڭ ءوزىمىز اندا-ساندا جىلت ەتەمىز. تەلەارنا نە ۇسىنادى, جاستار سونى بويىنا سىڭىرەدى.
– نەگە جاستار بۇگىنگى ءوز زاماندارىندا شىعىپ جاتقان سوزىندە, انىندە نە ماعىنا, ءمان جوق ارزان دۇنيەگە قۇمار بولىپ بارادى؟ ولار نەگە قازاقتىڭ عاجاپ دۇنيەلەرىن قابىلداماي جاتىر؟
– مۇنىڭ ءبارى – تاربيەدەن, مۇنىڭ ءبارى – ولارعا بەرىلىپ جاتقان اقپاراتتان. بۇل جاعىنان «اتتەگەن-ايلار» جەتكىلىكتى. بىراق, ەندى «كەدەيدى شۇكىر قۇرتادى» دەگەندەي, «كوش جۇرە تۇزەلەدى» دەپ قويىپ ءوزىمىزدى جۇباتىپ وتىرا بەرەتىن حالىقپىز عوي ءوزى. ايتساڭ, جاقپايسىڭ. ايتامىن دەپ تالاي سىباعامىزدان قاعىلعان دا جايىمىز بار. مەنىڭ كەمشىلىگىم دە, ارتىقشىلىعىم دا سول بولۋى كەرەك, تۋرا ايتقاندى ۇناتامىن.
استانادا ءداستۇرلى «استانا ارقاۋى» فەستيۆالى بار. ول دا ءبىر ۇلكەن حالىقتىق سيپات الىپ كەتكەن جوق. شاعىن زالداردا وتەدى. بۇلاردىڭ بارلىعى تەك داتالى كۇندەردە عانا وتەدى. جەرگىلىكتى بيلىك تاراپىنان نەمەسە مادەنيەت مينيسترلىگى تاراپىنان جۇيەلەنىپ وتىرۋى كەرەك. بيىل ەلباسىمىز رۋحاني جاڭعىرۋعا ارنالعان جولداۋ جاسادى. مىنە, قازىر وسىنى جالاۋ ەتىپ, ءداستۇرلى ونەرىمىزدى ءدارىپتەيتىن كەرەمەت ءدۇمپۋ جاساسا دا جاراسار ەدى. فەستيۆالدەر ءبىر رەت وتەدى دە, سول جەردىڭ باسشىلىعى اۋىسسا, ءارى قاراي جالعاسىن تاپپاي قالىپ كەتەدى. شەتەلدەرگە شىققاندا كورىپ جۇرەمىز, ولاردا 40-50 فەستيۆالدەر ءوتىپ جاتادى. بۇل دەگەنىڭىز – ولاردا ءداستۇرلى تۇردە جىل سايىن وتەدى دەگەن ءسوز.
– وسى ونەردىڭ ءوز وكىلى رەتىندە بۇعان نەگە ءوزىڭىز بەل شەشە كىرىسپەيسىز؟
– مەنىڭ قولىمدا بيلىك بار ما؟ جالعىز ءوزىم نە ىستەي الامىن؟ استاناعا العاش كەلگەندە مادەنيەت باسقارماسىنىڭ باسشىسىنا كىرىپ, جولىقتىم. «ەتنواۋىل جاساپ جاتىرمىز. ءسىزدىڭ ايتىپ وتىرعان دۇنيەلەرىڭىز سونىڭ ىشىندە بولادى» دەپ ايتتى. شىنى كەرەك, استاناعا كەلگەلى مەن مۇنداي جەردى ەستىپ, كورىپ وتىرعان جوقپىن. كورمە قارساڭىندا بولىپ جاتسا, مەن قۋانا-قۋانا بارار ەدىم. ماعان ءالى كۇنگە دەيىن «ەكسپو»-نىڭ مىناداي كەشىندە ءسىز ونەر كورسەتەسىز» دەگەن ءبىراۋىز حابارلاندىرۋ, شاقىرۋ تۇسكەن جوق. مەن وسى ءداستۇرلى ونەردىڭ وكىلىمىن عوي. استانالىق بولىپ كەلىپ جاتىرمىن. مۇنداي كەشتەر تۋرالى اقپاراتتاردى مەن بىلمەي وتىرعاندا حالىق قايدان ءبىلسىن؟
استاناعا كەلە سالا ۇلتتىق ارنانىڭ باسشىلىعىنا كىردىم دە, ءوزىمنىڭ جوبالارىمدى ۇسىندىم. بىراق ونى كەرەك ەتكەن ەشكىم بولمادى. مەنىڭ جوبامدى قابىلدامادى دەپ توڭتەرىس بولىپ جاتقانىم جوق. باسقا دا ۇلتقا, ۇلتتىق ونەرگە جانى اشىپ, وسىنداي باعدارلاما بولۋ كەرەك دەپ ءبىرەۋدىڭ باس كوتەرمەي وتىرعانى ما؟ مەن سوعان تاڭعالامىن. باستاپقىدا تەاترعا, ءداستۇرلى انگە, مۇراجاي قورىنا, ايتىسقا ارنالعان سالالىق باعدارلامالار بولاتىن. قازىر سولاردىڭ ءبارىن ەكراننان جوعالتىپ الدىق. ونىڭ ورنىن شوۋ-باعدارلامالار باستى. ەكى ءانشىنىڭ نەمەسە ءارتىستىڭ باسىن قوسىپ, جەڭىل كۇلكىگە, اجۋاعا قۇرىلعان باعدارلامالار كوبەيدى. بىرەۋدىڭ جەكە باسىنا ءتيىسىپ, وتباسىلىق ءومىرىن جاريالايتىن نارسەلەر كوپتەپ بوي كورسەتىپ جاتىر. قازاق قاشان وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى جالپاق جۇرتقا جاريالاپ ەدى؟
– ىلكىدە سال-سەرىلەر, ءداستۇرلى ونەردىڭ وكىلدەرى ەل-ەلدى, جەر-جەردى ارالاپ, جەكە كونتسەرتتەرىن ۇسىنىپ, كوپشىلىكتىڭ كوز الدىندا جۇرەتىن. قازىر ەشكىمدى كورمەيمىز. اۋىلعا بارىپ, كونتسەرت بەرەتىن ءانشى بار ما ءوزى؟
– جوق. بارمايدى. سەبەبى ولار قيىندىقتاردان قورقادى. ەكىنشىدەن, ماعان بۇل نەگە كەرەك دەپ ويلايدى. وعان كۇش جۇمساۋىڭ كەرەك, اقشا جۇمساۋىڭ كەرەك, ۋاقىت ءبولۋىڭ كەرەك. كونتسەرت بەرۋ دەگەن وڭاي دۇنيە ەمەس. كۇندە ءبىزدى جارنامالاپ جاتقان تەلەارنالار جوق. وكىنىشتىسى, ءبىز تۇلپارلاردىڭ اياعىن تۇساپ قويدىق تا, ماستەكتەردى بايگەگە سالىپ ءجۇرمىز. قازىر سول ماستەكتەردىڭ جۇلدىزدارى جانىپ تۇر…
– ۇلتتىق ونەرگە دەگەن جارناما, يميدج جەتكىلىكسىزدىگى سەبەپ سياقتى. ءداستۇرلى ءاندى جاستارعا تىڭداتۋ ءۇشىن بۇدان دا باسقا قانداي امال ويلاپ تابۋعا بولادى؟
– بۇگىندە ەشنارسەنى پيارسىز, ءيميدجسىز ەلەستەتە المايسىز. قاتاردان قالماۋ ءۇشىن وسىلاي قامدانۋىڭ كەرەك. كونتسەرتتەرىمدى بەرگەندە پايدانى ويلامايتىنىم سوندىقتان. بۇل ءانشىنىڭ ءوزىن جوعالتىپ الماۋى ءۇشىن ءارى ونەرىن ورىستەتىپ وتىرۋى ءۇشىن كەرەك. ءار كونتسەرتىڭدە تىڭ جاڭالىق ەنگىزۋگە تالپىناسىڭ. جەكە كونتسەرت بەرەتىن ءانشى وتكىزەتىن كەشىن جارنامالايدى, دايىندىعى, جاڭالىقتارى تۋرالى بولىسەدى. مىنە, بۇل — جارناما. نەگىزىندە, ءداستۇرلى ونەر يەلەرىنىڭ ءيميدجىن ءبىزدىڭ بابالارىمىز, سال-سەرىلەرىمىز جاساپ بەرىپ كەتكەن. ءبىز تەك ونى تۇرلەندىرۋىمىز عانا كەرەك.
سۇحباتتاسقان:
گۇلجان راحمان
