شىعىس قازاقستان – ەلىمىزدىڭ «التىن ءتاجى»

ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ اتاپ وتكەندەي, شىعىس قازاقستان – ەلىمىزدىڭ ءىنجۋ-مارجانى, التىن ءتاجى. بۇل وڭىردە ءوندىرىس تە, اۋىل شارۋاشىلىعى دا, تۋريزم سالاسى دا وركەن جايعان.  اباي, شاكارىم, مۇحتار دۇنيەگە كەلگەن ۇلىلار مەكەنىندە رۋحانيات پەن ونەر سالاسى – ءاردايىم ايرىقشا نازاردا. 

وركەندى ءوندىرىس

قازىرگى ۋاقىتتا شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىنا سوماسى 1,2 تريلليون تەڭگە بولاتىن, 19 مىڭ جۇمىس ورنىن اشۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن 82 جوبا ەنگىزىلگەن. ال يندۋستريا­لاندىرۋ كارتاسىنىڭ ىسكە اسىرىلۋىنان باستاپ 236 ميلليارد تەڭگەنىڭ 48 جوباسى جۇزەگە اسىرىلدى, 7 مىڭنان استام جاڭا جۇمىس ورنى قۇرىلدى. اعىمداعى جىلى 435 تۇراقتى جۇمىس ورنى قۇرىلاتىن 5,5 ميلليارد تەڭگەنىڭ 7 جوباسىن ەنگىزۋ جوسپارلانىپ وتىر.

تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا جاڭا يننو­ۆاتسيالىق ءوندىرىس ورىندارى ىسكە قوسىلدى, ونىڭ ىشىندە «قازتسينك» جشس-ءنىڭ كاتودتى مىس, «وسكەمەن تمك» اق-نىڭ جانە «پوسۋك تيتانيۋم» جشس-ءنىڭ تيتان قۇيمالارى مەن قورىتپالارىن شىعارۋ بويىنشا زاۋىتتارى بار. جىلىنا 100 مىڭ توننا كاتودتى مىس وندىرەتىن الەمدەگى ەڭ ءىرى اقتوعاي تاۋ-كەن بايىتۋ كومبيناتىنىڭ قۇرىلىسى جالعاسۋدا.
اۆتوموبيل قۇراستىرۋ سالاسى شىعىس ەكونوميكاسىنىڭ جاڭا تۇعىرىنا اينالۋدا. وڭىردە جەڭىل اۆتوكولىكتەردى – «ازيا اۆتو» اق, جولاۋشى اۆتوبۋس­تارىن – «Daewoo Bus Kazakhstan» جشس, تراكتورلار مەن جۇك كولىكتەرىن – «سەماز» جشس قۇراستىرۋ زاۋىتتارى جۇمىس ىستەيدى. سالىنىپ جاتقان قۋاتتىلىعى جىلىنا 120 مىڭ ءاۆتوموبيلدى قۇرايتىن «ازيا-اۆتو قازاقستان» جاڭا الپاۋىت زاۋىتى ءىرى وندىرىستەر كەشەنىنە يە بولادى.
شىعىس قازاقستان جەرىنىڭ وراسان مول بايلىعى قۇرىلىس يندۋسترياسىن ەلدەگى العاشقى شەپكە شىعارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ايماقتاعى ءۇشىنشى «قازاقتسەمەنت» تسەمەنت زاۋىتى ىسكە قوسىلعاننان كەيىن شىعىس قازاقستان جىلىنا 4 ميلليون توننادان استام ءتۇرلى ماركاداعى تسەمەنت شىعارۋ, سان الۋان تاپسىرىستاردى وسىندا ورىنداۋ قابىلەتىنە يە بولدى. «ۆوستوك-ۋنيۆەرسال» جشس زاماناۋي مينەرالدى ماقتا بۇيىمدارىن, «مەليسسا» جشس رەسپۋبليكاداعى العاشقى OSB-پليتالاردى شىعارادى. «ەكسپو» نىساندارى قۇرىلىسىنىڭ وڭىرلىك جەتكىزۋشىلەرى تىزىمىنە بىرقاتار شىعىسقازاقستاندىق كاسىپورىننىڭ ەنۋى كەزدەيسوق ەمەس, ولار تسەمەنتتى, تاس ماقتالاردى, گيپستى, پوليەتيلەن قۇبىرلاردى, پلەنكالاردى, ورتتەن قورعاۋ كومپو­زيتسيالارىن جەتكىزۋگە تاپسىرىس الدى.
سوڭعى جىلدارى شىعىس قازاقستان الەمدىك قاۋىمداستىققا جىلىنا شامامەن ميلليون توننا مىرىش, تيتان, مىس, قورعاسىن, ماگني, التىن, كۇمىس, سيرەك كەزدەسەتىن مەتالدار ەكسپورتتايدى. ال جىلدىق جالپى ايماقتىق ءونىم ەكى تريلليون تەڭگە شاماسىنان استى. 2016 جىلدىڭ العاشقى توقسانىندا دا جالپى وڭىرلىك ءونىم كولەمى وتكەن جىلدىڭ ءتيىستى كەزەڭىنە قاراعاندا 15 پايىزعا ۇلعايىپ, 590,6 ميلليارد تەڭگەنى قۇرادى.

سيىرلاردى روبوتپەن ساۋامىز

اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى جالپى ءونىمنىڭ كولەمى وسى كەزەڭدە – 99 ميلليارد تەڭگە, ءوسىم 112 پايىزدى قۇرايدى. 100,1 توننا ءتىرى سالماقتاعى ەت ء(وسىم – 6,9 پا­يىز), 388 مىڭ توننا ءسۇت (ۇلعايۋ – 4,5 پايىز) وندىرىلگەن. جۇمىس ىستەپ تۇرعان شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك نىساندارىنىڭ سانى 700 سۋبەكتىگە ارتىپ, 101,6 مىڭدى قۇرادى.
شىعىس قازاقستان ءسۇت, ەت ءوندىرۋ بويىنشا ەلىمىزدە ءداستۇرلى تۇردە الدىڭعى ورىنداردى الادى. 2015 جىلى ءار شىعىسقازاقستاندىققا وبلىس كاسىپورىندارى 85 كەلىدەن استام ەت, 500 كەلىدەن استام ءسۇت وندىرگەن. ءوڭىردىڭ مۇمكىندىكتەرى بۇدان بىرنەشە ەسە كوپ. سوندىقتان اگرارلىق سالا ەڭبەككەرلەرى الدىنا جاڭا جاۋاپتى مىندەتتەر قويىلىپ وتىر. بۇگىندە 28 تاۋارلى ءسۇت فەرماسىن قايتا قۇرۋ جانە 9 سونداي جاڭا فەرما سالۋ بويىنشا 2015-2017 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاما تولىق كولەمدە ىسكە اسىرىلىپ جاتىر. بۇل ساۋىندى سيىرلار سانىن 12 مىڭعا دەيىن, ال ءسۇتتىڭ جىلدىق ءوندىرىسىن 21 مىڭ تونناعا دەيىن ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. تاعى ءبىر رەزەرۆ – جەكەمەنشىك قوسالقى شارۋاشىلىقتاردان ءسۇت ساتىپ الۋدى ۇيىمداستىرۋ. بۇگىنگى تاڭدا 36 زاماناۋي ءسۇت قابىلداۋ بەكەتى جۇمىس ىستەيدى, ولار ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتا تۇرعىنداردان 8700 توننا ءسۇت ساتىپ العان.
شىعىس قازاقستان 30 مىڭ باستان استام ەتتى قازاقتىڭ اقباس سيىرىنا يە بولا وتىرىپ, ەتتى مال شارۋاشىلىعىنىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىن دامىتۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك باعدارلامانى ىسكە اسىرۋدا كوشباسشىلاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. «بوبروۆكا+» جشس-دە جانە زايتەنوۆتىڭ شارۋا قوجالىعىندا ەلىمىزدە تۇڭعىش رەت «روبوت» سيىر ساۋ جۇيەسى ىسكە قوسىلعان. وبلىستا جينالاتىن كۇنباعىستىڭ مايلى داندەرىنەن 150 مىڭ تونناعا دەيىن كۇنباعىس مايى وندىرىلەدى, بۇل – رەسپۋبليكا قاجەتتىلىگىنىڭ 40 پايىزى.

بال مەن پانتى – برەندىمىز

ايماق – شيپالى ءونىمنىڭ كولەمىن 90-شى جىلداردىڭ ورتاسىمەن سالىستىرعاندا شامامەن ءتورت ەسەگە كوتەرگەن جانە ءونىم ءوندىرۋدى جىلىنا 2 مىڭ توننادان اسىرعان رەسپۋبليكاداعى ەڭ ءىرى بال ءوندىرۋشى. سوڭعى جىلدارى تۇتاس مارال شارۋاشىلىعىنىڭ سالاسى رەتىندە پانتىمەن ەمدەۋ قارقىندى دامىپ كەلەدى. بالىق جانە اعاش وڭدەۋ سالالارىن دامىتۋ بويىنشا وڭىرلىك باعدارلامالار ىسكە اسىرىلۋدا. زايسان كولىندە, بۇق­تىرما, ءشۇلبى سۋ قويمالارىندا, توعان شارۋاشىلىقتارىندا جىلىنا توعىز مىڭ توننادان استام جوعارى ساپالى وزەن بالىعى وندىرىلەدى. زايسان كوكسەركەسىنىڭ پروتەينگە باي سۇبەسى ەۋرووداق ەلدەرىندە تۇراقتى سۇرانىسقا يە.

كەلىسىم مەكەنى

قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ باس­تاۋىندا ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ وسكەمەندە ەلىمىزدەگى تۇڭعىش دوستىق ءۇيىن اشقان بولاتىن. ال بۇگىنگى كۇنى وڭىردە قوعامدىق, ۇلتارالىق جانە كوفەسسياارالىق كەلىسىمدى نىعايتۋ جولىندا 15 دوستىق ءۇيى, 122 ەتنومادەني بىرلەستىك جۇمىس ىستەپ تۇر. دوستىق يدەيا­لارى بىرەگەي ەتنواۋىلدا بەلسەندى ناسيحاتتالادى, وندا ەلىمىزدە العاشقى رەت وڭىردە تۇراتىن 17 ەتنوستىڭ كلاسسيكالىق ءۇي-جايى سالىنعان.
مۇنىڭ ءبارى 100-دەن استام ۇلت پەن ۇلىس دوستىق پەن كەلىسىمدە مەكەندەپ جاتقان شىعىس قازاقستاننىڭ تۇراقتى دامۋىن قامتاماسىز ەتەدى.

تامىلجىعان تابيعاتىمىز تۋريستەردى تارتادى

شىعىس قازاقستاننىڭ تۋريزم سالاسىنداعى الەۋەتى وتە زور. بۇگىندە وبلىستا ۇلتتىق ماڭىزعا يە جالپى اۋماعى 1 723 072 گەكتاردى قۇرايتىن 24 قورىق, 600-دەن استام تاريحي ەسكەرتكىش پەن 100-گە جۋىق تۋريستىك نىسان بار.
قازاقستاندىق جانە شەتەلدىك تۋريستەر ءۇشىن, اسىرەسە, كاتونقاراعاي مەملەكەتتىك ۇلتتىق تابيعي پاركى, باتىس التاي قورىعى, مۇزتاۋ, اۋستريالىق جول, بۇقتىرما سۋ قويماسى, الاكول, مارقاكول, سىبە, تايىنتى كولدەرى, قىزىل كەرىش كانونى, اقباۋىر تابيعي-تاريحي ەسكەرتكىشى, «جيدەباي-ءبورىلى» قورىق-مۇراجايى, قوزى كورپەش-بايان سۇلۋ, ەڭلىك-كەبەك كەسەنەلەرى, ىرعىزباي اتا ەسكەرتكىشى سياقتى جەرلەرگە ساپار شەگۋ اسا قىزىقتى بولاتىنى انىق.
بۇگىندە شىعىس قازاقستانداعى تۋريزم سالاسىنىڭ التى نەگىزگى باعىتى بار. اتاپ ايتقاندا, ەكولوگيالىق (كاتونقاراعاي, كۇرشىم اۋداندارى مەن ريددەر قالاسى), مادەني-تانىمدىق (سەمەي قالاسى, اباي جانە ۇلان اۋداندارى), ەمدەۋ-ساۋىقتىرۋ (كاتونقاراعاي, ءۇرجار اۋداندارى), جاعاجاي (زىريان, ۇلان جانە كۇرشىم اۋداندارى), تاۋ شاڭعى (گلۋبوكوە, زىريان اۋداندارى مەن ريددەر قالاسى) جانە اۋىل ءتۋريزمى (كاتونقاراعاي, كۇرشىم اۋداندارى مەن ريددەر قالاسى).
قازىرگى ۋاقىتتا وبلىستا بۇرىندارى كوپ ءمان بەرىلمەگەن مادەني-تانىمدىق تۋريزمگە ەرەكشە نازار اۋدارىلىپ وتىر. جاقىندا كاتونقاراعاي اۋدانىنداعى بەرەل جازىعىندا ەرەكشە مۇراجاي اشىلدى. بۇل اسپان استى مۇراجايىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى – جادىگەرلەردىڭ تۇپنۇسقاسى تابىلعان قورعانداردىڭ ىشىندە سول قالپىندا ساقتالادى. بۇل نىسان دا وڭىرگە كەلەتىن تۋريستەر سانىن ارتتىرارى انىق.

شىعىس قازاقستاننىڭ استاناداعى كۇندەرى

قازان ايىنىڭ 8-9 كۇندەرى استانا قالاسىندا وتەتىن شىعىس قازاقستان وبلى­سى­نىڭ كۇندەرى اياسىندا اۋىل شارۋا­شىلىعى ونىمدەرىنىڭ جارمەڭكەسى ۇيىمداس­تىرىلاتىن بولادى. جارمەڭكەدە ەلوردا تۇرعىندارىنا 300 تونناعا جۋىق ءتۇرلى اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرى ۇسىنىلماق.

جارمەڭكەگە وبلىسىمىزدان 42 توننا جىلقى, 8 توننا قۇس ەتى, 10 توننا ءسۇت ونىمدەرى, 7 توننا شۇجىق جانە كونسەرۆى ونىمدەرى, 30 توننا بال, 10 توننا وسىمدىك مايى, 6 توننا قاراقۇمىق پەن وسىنشا توننا قىمىز, 8 توننا ۇلتتىق تاعامدار, 107 توننا كارتوپ پەن كوكونىستەر, 55 توننا باقشا داقىلدارى, 11 توننا بالىق, 2 توننا پانتا ونىمدەرى مەن بالقاراعاي جاڭعاقتارى اپارىلادى. سونىمەن قاتار, استانالىقتار «قازتسينك», «ازيا اۆتو», «كەمونت», «DaewooBusKazakhstan», «سەماز», «اكسۋ دەەن» سەكىلدى وڭىردەگى ءىرى 32 كاسىپورىننىڭ ونىمدەرىن دە تاماشالاي الاتىن بولادى.

استاناداعى شىعىس قازاقستان وبلىسى كۇندەرىنىڭ باعدارلاماسى

شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمدىگى