بايقوڭىر اۋدانىنىڭ اكىمى نۇربول نۇرساعاتوۆ El-Orda YouTube ارناسىنا ارنايى سۇحبات بەرىپ, اۋداننىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى بويىنشا تۇرعىندار سۇراعىنا جاۋاپ بەردى. سۇحبات بارىسىندا تۇرعىندارعا اكىمدىك تاراپىنان كورسەتىلەتىن الەۋمەتتىك كومەكتەر مەن اۋداننىڭ ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ ماسەلەسى تۋرالى ايتىلدى.
– بايقوڭىر اۋدانىنىڭ ەڭ باستى ءۇش ماسەلەسىن اتاپ وتەسىز بە?
– بايقوڭىر اۋدانىندا ماسەلە وتە كوپ. بىرىنشىدەن, قازىر بىزدە ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ ماسەلەسى تۇر. ونى دامىتۋعا بارلىعى كىرەدى. بۇل جەردە اباتتاندىرۋ, جولداردى جوندەۋ ماسەلەلەرى قامتىلادى. ەكىنشىدەن, ەسكى ۇيلەردى ءسۇرۋ ماسەلەسى بار. مۇندا جەكەمەنشىك سەكتور كوپ ورنالاسقان. ءۇشىنشى نەگىزگى ماسەلە دەپ مۇمكىندىگى تومەن وتباسىلاردىڭ جاعدايىن دۇرىستاۋدى ايتسام بولادى.
– ءبىز سىزدەردىڭ Instagram-داعى پاراقشالارىڭىزدان وتكەن اپتاداعى تىكەلەي ەفيردى كورگەن بولاتىنبىز. ەفير ۇزاققا سوزىلدى, تۇرعىنداردىڭ سۇراقتارى دا كوپ بولعاندىقتان, بارلىعىنا تۇگەلدەي جاۋاپ بەرىپ ۇلگەرمەدىڭىز. جالپى تۇرعىندارمەن كەرى بايلانىس قالاي؟
– ءبىزدىڭ اۋداندا 240 مىڭ ادام تۇرادى. ولاردىڭ بارلىعىمەن كەرى بايلانىس جاساۋ مۇمكىن ەمەس. بىراق جىل باسىنان بەرى الەۋمەتتىك جەلىلەر جانە تەلەفون ارقىلى 18 مىڭ سۇراق ءتۇستى. ودان بولەك, جۇما سايىن مەنىڭ ورىنباسارلارىم جانە ايىنا ءبىر رەت ءوزىم تىكەلەي ەفيرگە شىعىپ وتىرامىز. سوندا تۇرعىندار ساۋالدارىن قويادى. ارينە, ءاربىر سۇراقتى باقىلاۋعا الامىز. سوڭعى تىكەلەي ەفيردە 50-دەن استام سۇراق قويىلدى. ونىڭ اربىرىنە جوسپار بەكىتىلدى. ول جەردە كەيبىر سۇراقتار وبەكتيۆتى تۇردە قويىلادى. كەيبىرەۋلەر «نەگە سىزدەر بىزگە جاۋاپ بەرمەيسىزدەر؟» دەپ جاتادى. سونداي-اق مىنا كوشەدە مىناداي جول, مىناداي اۋلا جاسالۋى كەرەك وتىنىشتەر سۇراقتار كەلىپ جاتادى. ءبىر ۋاقىتتا ءبارىن شەشۋ مۇمكىن ەمەس. بىراق جوسپار بويىنشا بىرتىندەپ ورىندالىپ جاتىر. «كيرپيچنىي» تۇرعىن الابىنىڭ تۇرعىندارى وتە بەلسەندى, كۇنىنە 100 سۇراق قويادى. ونىڭ بارىنە جاۋاپ بەرۋ قيىن. بىراق ولارمەن كەزدەسكەن كەزدە بارىنە جاۋاپ بەرۋگە تىرىسامىز.
– اۋداندا الەۋمەتتىك قولداۋعا مۇقتاج, قيىن جاعدايعا تاپ بولعان ازاماتتار بار. ولارعا اكىمدىك تاراپىنان قانداي قولداۋ كورسەتىلەدى؟
– ارينە, اتى جاڭا بولعانمەن, بۇرىننان قالىپتاسقان اۋدان بولعاننان كەيىن الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن ازاماتتار بىزدە بار. ونىڭ ءبارىن باقىلاۋدا ۇستاپ وتىرامىز. ماسەلەن, كەشە دە ماعان 2 ادام كەلىپ كەتتى. جاعدايىمىز جەتكەنشە كومەكتەسىپ جاتىرمىز. كەيبىرىنە كومىرىن, ەندى بىرىنە تاماعىن جەتكىزىپ بەرەمىز. ونىڭ بارلىعىنا اكىمدىكتىڭ بيۋدجەتىنەن قاراجات جوق. بىراق دەمەۋشىلەر بار, سولارعا ايتامىز. بۇگىندە 600-دەن استام ادام اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الادى. مەن مىنا جەردە بىرەۋگە تاماق اپارىپ بەردىم, بىرەۋگە كومىر اپارىپ بەردىم دەپ ايتۋ دۇرىس بولمايدى دەپ ويلايمىن. جاعدايى وتە تومەن ازاماتتار بولسا, ءبىزدىڭ اكىمدىككە نەمەسە الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشامىزعا جازاتىن بولسا, كومەكتەسۋگە ارقاشان دايىنبىز.
– الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى پاراقشالارىڭىزدا تۇرعىندار «ەسكى ۇيلەر قاشان سۇرىلەدى?» دەگەن سۇراق قويىپتى. ماسەلەن, اسان قايعى, سىرداريا, جانگەلدين كوشەلەرىندەگى تۇرعىن ۇيلەردى ءسۇرۋ بويىنشا قانداي جوسپارلارىڭىز بار؟
– اۋدان اكىمى رەتىندە بايقوڭىر اۋدانىنىڭ ەسكى بولىگىنىڭ سۇرىلگەنىن, جاڭا ينفراقۇرىلىمنىڭ جاسالعانىن قالايمىن. بىراق قاجەتتىلىك پەن قارجىلاندىرۋ ماسەلەسى بار. بىرىنشىدەن, اسان قايعى كوشەسى بويىنشا كوشەنى كەڭەيتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ جاتىرمىز. ول كوشەنى سۇرۋگە 7,5 ميلليارد تەڭگە قاجەت. ءبىر ۋاقىتتا ءبارىن ءسۇرۋ مۇمكىن ەمەس. قازىر 60 ءۇي ءسۇرىلىپ, وسى باعىتتاعى جۇمىستار جۇزەگە اسىپ جاتىر. ەگەر جانگەلدين كوشەسىن ايتساق, ول ۇيلەردى سۇرەتىن ينۆەستورلار بولۋى كەرەك. ماسەلەن, بيىل «ءوندىرىس» تۇرعىن الابىنداعى 10 ءۇيدى بيۋدجەت قاراجاتى ارقىلى سۇردىك.
– جاسۇلان دەگەن ازامات «لەسوزاۆود» جاقتاعى كوپىر قاشان سالىناتىنىن سۇراعان ەدى. وسى جونىندە نە ايتاسىز؟
– قازىر ءبىر رەتتە سالىپ تاستاۋ مۇمكىن ەمەس. نەگە دەسەڭىز, ول جەردە دە سۇرىلەتىن 40-تان استام كوممەرتسيالىق نىسان بار. ول قىرۋار قاراجاتتى تالاپ ەتەدى. بۇگىندە 13 ءۇيدى ءسۇرىپ بىتتىك. ءارى قاراي دا ءسۇرۋ جۇمىستارى جالعاسىپ بىتكەننەن كەيىن كوپىر قۇرىلىسى باستالادى. باس جوسپاردا بۇل ماسەلە بار, الداعى ۋاقىتتا ورىندالادى.
– بايقوڭىر اۋدانىندا جەر ءۇي كوپ. قىستا قار تازالاۋ جۇمىستارى وزەكتى. قازىر وعان دايىنسىزدار ما؟
– نىسانداردىڭ ءبارىن ارالاپ كوردىم. قار تازالاۋ جۇمىستارى بويىنشا 13 مەردىگەر ۇيىم بار. وندا 260-تاي تەحنيكامىز بەن قاجەتتى ماتەريالدارىمىز دايىن تۇر دەۋگە بولادى. جەكەمەنشىك ءۇي, كوپقاباتتى ءۇي اينالاسىنداعى قاردى تازالاۋعا تولىق دايىنبىز.
– «كيرپيچنىي» تۇرعىن الابىنداعى تۇرعىندارعا مەكتەپ, گاز, ورتالىقتاندىرىلعان كاناليزاتسيا قاجەت ەكەن. وسى ماسەلەلەر قاشان ءوز شەشىمىن تابادى؟
– مەن «كيرپيچنىي» تۇرعىن الابىنىڭ تۇرعىندارىنا ريزامىن. ولاي دەيتىن سەبەبىم, ولاردىڭ بەلسەندىلىگىنىڭ ارقاسىندا كوپتەگەن ماسەلەلەر رەتتەلىپ جاتىر. بىرىنشىدەن, دەنساۋلىق ساقتاۋ نىساندارى بويىنشا وسى جىلى كۇردەلى جوندەۋ جۇمىسى جاسالۋدا. ەكىنشىدەن, جولداردى اسفالتتاۋ بويىنشا دا جاقسى جۇمىس ىستەدىك. دەگەنمەن اسفالتتايتىن 3 كوشە قالدى. سونىمەن قاتار «بيۋدجەتكە قاتىسۋ» جوباسى ارقىلى بالالار وينايتىن ۇلكەن الاڭ جاسادىق. كەلەسى جىلى ۇلكەن مەكتەپ سالاتىن بولامىز. ال گازداندىرۋ ماسەلەسىنە كەلسەم, ونى 2023 جىلى قوسۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.
– سوسىن اۋداننىڭ شەتكى ايماقتارىندا كوكتەم مەزگىلىندە كەي كوشەلەرىندە جول بولماعان سوڭ سۋ جينالىپ, باتپاق بولىپ جاتادى. جولدار تولىقتاي قاشان رەتتەلەدى؟ سونىڭ ىشىندە يمانوۆ كوشەسى, «جاستار» شاعىن اۋدانى ارقىلى ءوتۋ مۇمكىن ەمەس. وسى ماسەلەلەرگە بايلانىستى قانداي جۇمىستار جۇرگىزىپ جاتىرسىزدار؟
– وسىدان 2 جىل بۇرىن سۋ جينالاتىن 16 جەر بولاتىن. ەگەر قالانىڭ ورتالىعىنان باستاساق, امانگەلدى يمانوۆ, شوقان ءۋاليحانوۆ كوشەلەرىندە, شىنىنا كەلگەندە, ءوزىمىز دە جۇرە المايتىنبىز. قازىر الەكساندر باراەۆ كوشەسىندە نوسەر كارىزى جاسالدى. ونىمەن بارلىعى تازالانىپ, جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ەنەرگەتيكا باسقارماسى اياقتاسا, بۇل پروبلەما شەشىلەدى. قازىر 80 پايىزعا شەشىلدى. شەتكى ايماقتارعا كەلەر بولسام, وندا كارىز سۋلارىن الىپ كەتەتىن قۇبىر جوق. بىراق اۋدان بيۋدجەتىمەن ءتيىستى ارىقتاردى سالۋ جۇمىستارىن باستاپ كەتتىك. وتكەن جىلى 4, بيىل 6 ارىق سالدىق. ەندى قازىر سۋ ەڭ كوپ جينالاتىن 4 جەر قالىپ وتىر.
– اۋدانداعى ەسكى بازار قالا ورتالىعىنان الدەقاشان كوشىرىلگەن بولسا دا, ءۋاليحانوۆ كوشەسىنىڭ بويى ءالى دە «جابايى ساۋدانىڭ» وشاعى بولىپ وتىر. ارينە, ول جەرگە جەتىسكەننەن كەلىپ ساۋدا جاساپ جۇرگەن ادام جوق قوي. وسى ماسەلەنىڭ ناقتى ءبىر شەشىمى بار ما؟
– سۇراعىڭىز ورىندى. ءبىر كۇندە بۇل ماسەلەنى شەشىپ تاستايمىز دەپ ايتا المايمىن. ول جەردە ءبىر جاعىنان ينفراقۇرىلىمدىق, ەكىنشى جاعىنان الەۋمەتتىك جاعداي تۇر. نەگىزى, ول جەردە جەكەمەنشىك ۇيلەر بولۋى كەرەك ەدى. بىراق ادامدار وزدەرىنىڭ ساۋدا جاسايتىن ورىندارىن اشىپ, جۇمىستارىن ىستەپ جاتىر. مۇنىڭ بارلىعى, نەگىزىنەن, زاڭسىز. قازىر ءبارىن قۋا باستاساق, ول ادامداردى قايدا جىبەرەمىز؟.. وسى ارقىلى نانىن تاۋىپ وتىر ەمەس پە؟! ارينە, ءبىز قازىر بۇل جاعداي بويىنشا جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. بىرىنشىدەن, سول ءۋاليحانوۆ كوشەسىنىڭ بويىنداعى بازاردا 110 كيلوۆاتتىق توك جەلىسى جۇرگىزىلەتىن جوبا بار. سونى جۇزەگە اسىرعان كەزدە بۇل جاقتىڭ كوبى سۇرىلۋگە كەتەدى. سول بويىنشا ءتيىستى قۇجاتتاردى دايىندادىق, كەلەر جىلى سۇرۋگە قويامىز. سوسىن وندا تۇرعان ادامداردى باسقا بازارعا كوشىرۋگە تىرىسامىز. سونىمەن بۇل شارۋانى شەشەتىن بولامىز.
سۇحباتتاسقان
نازەركە ەركىنقىزى
