nemese joǧary oqu oryndarynyŋ basşylary joǧary syiaqy alǧanşa, studentterge jatyn oryn salyp bermei me?
Äleumettık jelı – qarapaiym halyqtyŋ janaiqaiyn jetkızuşı alaŋ, soŋǧy kezderı studentter jataqhanasyz qalǧan, äsırese, almatylyq şäkırtterdıŋ ata-analarynyŋ şaǧymdary jiı estılude.
Olardyŋ aituynşa, 1 bölmelı päterdı jaldau qūny ortaşa esepppen 150 myŋ teŋge, 2 bölmelı päter 250 myŋ teŋge, üş bölmelısı 320 myŋǧa jetken. Tamyzdyŋ alǧaşqy onkündıgınde Almatyda päter jaldau qūny mausymmen salystyrǧanda 15% ösken.
Jalǧa berıletın päter baǧasynyŋ qymbattauynan Almatyǧa kelgen studentter köşede, metro men vokzalda tüneuge mäjbür. Būl turaly bloger Ǧabit Toqsanbaev äleumettık jelıde habarlady.
9-tamyzda Almatyda jaldamaly päterdıŋ 1 şarşy metrı 4900 teŋgenı qūrady. 2 bölmelı päterdı jaldau qūny aitarlyqtai qymbattady, tamyzda baǧa bırden 25%-ǧa ösken. Bır bölmelı päterler – 7%, 3 bölmelı päterler 14% qymbattaǧan.
Maqsat Jaqau özınıŋ Facebook paraqşasynda baspana tappai qinalǧan jastar turaly bylai dep jazady:
«Memlekettık bılım beru granttarymen jastar oquǧa tüskende quanamyz, Oral-Atyraudan bastap berı qarai studentterdıŋ köşı aǧylatyny tüsınıktı de. Qūjatyn ötkızgen bırınşı kurs studentterınıŋ 60 paiyzy jataqhanaǧa ornalasady. Bıraq, ekınşı kursta jataqhanadan erıksız qaǧylady, sebebı özı siiaqty kezınde bırınşı kurstyŋ studentıne oryn bosatuy tiıs. Al aqyly tüskender jataqhana degendı tüsınde köruge mäjbür.
Osyǧan orai zaŋdy saual tuyndaidy: eger memleketke sonşa maman kerek bolsa, nege grantymen qosa jataqhanasy qarastyrylmaǧan. Kım kınälı?
Eŋ ökınıştısı sol, būl mäsele jyl saiyn qaitalana beredı, negızı qinalatyn – student pen ony kündız-tünı uaiymdaityn ata-anasy. Būl şaruany qūzyrly organdar, JOO-lar Ükımetpen bırlese otyryp naqty ıs-şaralar mehanizmın jasap, şeşuı kerek.
Bırınşıden, aimaqtaǧy universitetterde sol mamandyqtarǧa berıletın grant sanynyŋ joqtyǧy. Äitpese, sonau Atyraudan qaŋǧyp Almatydaǧy universitetterge baryp nesı bar?!
Ekınşıden, memlekettık bılım beru granttarynyŋ JOO-larǧa, studentterge jyl saiyn berıluı köbeise, bolaşaq mamanǧa tūraqty dūrys oqi alatyndai jaǧdai tuǧyzu kerek şyǧar?!
Üşınşıden, nege universitetter studentterdı qabyldau kezınde auditoriia, jataqhanasy jetkılıktı me, ashanasy bar ma, oqytuşy saǧattary jete me degen siiaqty mäselelerdı eskere otyryp qabyldamaidy?
Mysaly, byltyr ekonomika jäne qarjy salalary boiynşa mamandar daiarlaityn joǧary oqu orny Narxoz University tek 600 studenttı ǧana qabyldau limitın qoiǧan. Al keibır universitetter müldem şamadan tys qabyldauynyŋ saldarynan studentterı metro men vokzalda tünep, köşe kezıp, arzan päterlerdı qalanyŋ şetkerı audandarynan ızdep kettı.Söitıp jürgende bala bır närsege ūşyrasa kım jauap beredı?!
Nūr-Sūltan qalasynda 13 oqu ornynda bılım alatyn 7491 student jataqhanaǧa zäru bolyp otyr, onyŋ ışınde Ǧylym jäne joǧary bılım ministrlıgıne qaraityn L.N. Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetıne 5927 adam jataqhana kezegınde. Soǧan säikes, elordada 2022 jyldyŋ soŋyna deiın 380 orynǧa arnalǧan 2 jataqhana salynuy tiıs
Būl – äleumettık küizelıstı tudyryp, bilıktı oilandyratyn qūbylys. Sondyqtan, būl jüiesızdıktıŋ toqtamy boluy tiıs!».
Būl – Almatydaǧy studentterdıŋ ǧana janaiqaiy emes, küllı Qazaqstandy mekendegen jastardyŋ özektı mäselesı. Jyl saiyn köşı-qon men migrasiianyŋ, demografiialyq ösu qarqynynan elordamyz – Nūr-Sūltan qalasyndaǧy studentter de būl problemalardan qūralaqan emes. Jataqhana bärıne jetıspeitındıkten, päter jaldap, küneltuge mäjbür.
Bız osy rette Ǧylym jäne joǧary bılım ministrlıgınen osy saualdarǧa jauap beruın sūraǧan edık.
Ǧylym jäne joǧary bılım ministrlıgı ne deidı?
«Basqa qaladan kelgen studentter jataqhanamen qamtamasyz etıluı tiıs» dedı Ǧylym jäne joǧary bılım vise-ministrı Quanyş Erǧaliev Almatydaǧy joǧary oqu oryndarynyŋ rektorlarymen kezdesu barysyndaǧy mälımdemesınde.
– Joǧary oqu oryndary basqa qaladan kelgen studentterdı jataqhanalardaǧy oryndarmen qamtamasyz etuge jäne olardyŋ tūruy men oquy üşın jaǧdai jasauy tiıs. «Bız memlekettık-jekemenşık ärıptestıktı keŋeitıp, investorlardy studenttık jataqhanalar qūrylysyna tartamyz. Olar üşın memleket tarapynan arnaiy preferensiialar közdelgen. Memlekettık tapsyrysty bölu kezınde bız JOO jataqhanalary boluyn eskeremız jäne studentterdı tūrǧyn üimen qamtamasyz etu mäselesı boiynşa qarqyndy jūmys ısteimız, – dep atap öttı vise-ministr Quanyş Erǧaliev.
Äleumettık jelıde ata-analardyŋ narazylyǧy men studentterdıŋ är jerde qonyp jürgen fotolary, videolary jariialanǧannan keiın, Quanyş Erǧaliev Ǧylym jäne joǧary bılım ministrınıŋ tapsyrmasy boiynşa Almaty qalasyndaǧy JOO jataqhanalaryna baryp, basqa qalalardan kelgen studentterdı tūrǧyn üimen qamtamasyz etudı tekserdı.
Almatyda elımızdegı studentterdıŋ şamamen üşten bırı tūrady. Jyldan jylǧa megapoliske keletın studentter sany artyp keledı. Osyǧan bailanysty şaharda studenttık jataqhanalarǧa degen sūranys joǧary.
Jataqhanalardaǧy oryn tapşylyǧy mäselesın şeşu üşın jaŋa studentter üilerınıŋ qūrylysy jürgızılude jäne jataqhanalar men qonaq üilerdegı tösek-oryndardy jalǧa alu boiynşa şarttar men memorandumdar jasaluda.
«Studentterdıŋ oquǧa nemese päter jaldauyna arnaiy subsidiia berıledı.
Mūndai kömekke mūqtaj 7,5 myŋnan astam bala bar. Kelesı jyldan bastap ärqaisyna aiyna 50 myŋ teŋgeden berıletındei biudjetten 160-170 mln kölemınde qarjy qarastyrylǧan» dedı Ǧylym jäne joǧary bılım ministrı Saiasat Nūrbek. Ol mūny «Qazaqstan» telearnasynyŋ «Jedel jelı» studiiasynda aitty.
Jastardy jataqhanamen qamtu boiynşa qandai jūmystar jasaluda?
Ǧylym jäne joǧary bılım ministrlıgı bergen mälımetter boiynşa «Amanat» partiiasynyŋ «Özgeru joly: barlyǧyna laiyqty ömır!» sailaualdy baǧdarlamasyn oryndau jönındegı Jol kartasynyŋ «kolledjder men universitetter jataqhanalarynda 2025 jylǧa qarai kemınde 50000 jaŋa oryn engızu» degen 65-tarmaǧyn ıske asyru şeŋberınde jyl saiyn 10000 oryndyq, 2021 jyly 10364 oryndyq 49 studenttık jataqhana paidalanuǧa berıluı kerek.
2021 jyly engızılgen 49 jataqhana boiynşa sipattama:
- Qūrylys arqyly 5996 oryndyq 23 jataqhana, 4368 oryndyq 26 jataqhanany jaŋǧyrtu arqyly paidalanuǧa berıldı;
- Memlekettık tapsyrysty ornalastyru tetıgı şeŋberınde 8996 oryndyq 41 jataqhana, JB jäne JQJK esebınen 1 064 oryndyq 5 jataqhana, öz qarajaty esebınen 200 oryndyq 2 jataqhana, demeuşılık qarajaty esebınen 104 oryndyq 1 jataqhana.
Öŋırlık bölınıste jataqhanalardy paidalanuǧa beru boiynşa köşbasşylar Nūr-Sūltan, Almaty, Şymkent qalalary jäne Şyǧys Qazaqstan oblysy boldy.
2018-2021 jyldary barlyǧy 30630 oryndyq 124 jataqhana paidalanuǧa berıldı, onyŋ ışınde 9080 oryndyq 33 jataqhana biudjet qarajaty jäne Jūmyspen qamtu jol kartasy esebınen, 21550 oryndyq 91 jataqhana memlekettık tapsyrys tetıgı jäne demeuşılık, öz qarajaty şeŋberınde paidalanuǧa berıldı.
Sondai-aq studentterdı jataqhanalardaǧy oryndarmen qamtamasyz etu mäselesın şeşu üşın JOO men kolledjder hostelderdı, qonaq üilerdı jalǧa aludy jüzege asyruda. 2022 jyldyŋ basynda 5 492 oryn jalǧa alyndy.
2022 jyly 10 185 oryndyq 40 jataqhanany ıske qosu josparlanuda. Jyl basynan bastap jataqhanalarda 7081 oryn qūruǧa aldyn ala 19 şartqa onyŋ ışınde 2022 jyly paidalanuǧa beru merzımımen 1657 orynǧa arnalǧan 8 jataqhanaǧa, 2023 jyly 2 500 orynǧa arnalǧan 6 jataqhanaǧa, 2024 jyly 2 924 orynǧa arnalǧan 5 jataqhanaǧa qol qoiyldy.
Biudjetten bölıngen qarajat qandai?
2019 jyly 8 jataqhanadaǧy 1763 tösek-orynǧa studentterdı, magistranttar men doktoranttardy jataqhanadaǧy oryndarmen qamtamasyz etuge memlekettık tapsyryspen 169799 myŋ teŋge somasynda tölendı, 2020 jyly 19 jataqhanadaǧy 4401 tösek-orynǧa memlekettık tapsyryspen 699111 myŋ teŋge somasynda tölendı, 2021 jyly 29 jataqhanadaǧy 7652 tösek-orynǧa memlekettık tapsyryspen 1637150,5 myŋ teŋge somasynda tölendı.
2022-2024 jyldarǧa arnalǧan biudjettık ötınım şeŋberınde qarjy ministrlıgı mynadai somalardy qoldaidy: 2022 j. – 4972182 myŋ teŋge, 2023 jyly – 10327754 myŋ teŋge, 2024 jyly – 10964443 myŋ teŋge.
Memlekettık tapsyrysty ornalastyruǧa 2022 jyly 9862 orynǧa 39 şart jasaldy. 7 ai ışınde memlekettık tapsyrysqa 1017,3 mln teŋge somasynda tölendı.
Jataqhanalardaǧy oryndarmen qamtamasyz etu boiynşa anyqtama:
Respublikanyŋ 104 joǧary jäne joǧary oqu ornynan keiıngı bılım beru ūiymdaryndaǧy jataqhanalar sany – 309. Tösek-oryn sany – 101522 bırlık, onyŋ ışınde 15324 tösek-orynǧa jalǧa alynǧandar sany – 100.
Jataqhanalardaǧy oryn tapşylyǧy mäselesın şeşu üşın 30 JOO qonaq üiler men hostelderdıŋ ielerımen 16819 tösek-oryndy jalǧa alu boiynşa şarttar men memorandumdar jasasty.
Student jastardyŋ ömır süru jaǧdailaryn jaqsartu üşın 2018 jyldan bastap jaŋa jataqhanalar salu jūmystary jürgızılude.
Osy bastamany ıske asyru bastalǧannan berı joǧary oqu oryndarynda 20761 tösek-orynǧa arnalǧan 93 nysan, onyŋ ışınde 2022 jyly 1470 tösek-orynǧa arnalǧan 6 nysan paidalanuǧa berıldı.
Memlekettık oqu oryndarynyŋ studenttık jataqhanalarynda oryndar sanynyŋ şekteulı boluyna bailanysty olardy bölu kezınde grant boiynşa oqityn azamattardyŋ jeŋıldık sanatyndaǧy studentterge basymdyq berıledı:
- bala kezınen mümkındıgı şekteulı jandar;
- ata-anasynyŋ bıreuı nemese ekeuı de mümkındıgı şekteulı jandar;
- jetım balalar jäne ata-anasynyŋ qamqorlyǧynsyz qalǧan balalar, kämeletke tolǧanǧa deiın ata-anasynyŋ qamqorlyǧynsyz qalǧan jastar qataryndaǧy adamdar;
- tört jäne odan da köp kämeletke tolmaǧandar tärbielenetın otbasylardan şyqqan balalar;
- tolyq emes otbasylardan şyqqan balalar (märtebesı kemınde üş jyldan kem bolmauy tiıs);
- jeŋıldıkter boiynşa Ūly Otan soǧysynyŋ qatysuşylary men mümkındıgı şekteulı adamdarǧa teŋestırılgen adamdar;
- auyldyŋ äleumettık-ekonomikalyq damuyn aiqyndaityn bılım beru baǧdarlamalary boiynşa oquǧa tüsken auyl jastary qataryndaǧy adamdar, sondai-aq «Mäŋgılık el jastary – industriiaǧa!» («Serpın – 2050») baǧdarlamasymen oqityn qandastar.
Nūr-Sūltan qalasynda 13 oqu ornynda bılım alatyn 7491 student jataqhanaǧa zäru bolyp otyr, onyŋ ışınde Ǧylym jäne joǧary bılım ministrlıgıne qaraityn L.N. Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetıne 5927 adam jataqhana kezegınde. Soǧan säikes, elordada 2022 jyldyŋ soŋyna deiın 380 orynǧa arnalǧan 2 jataqhana salynuy tiıs.
P.S: Ärine, Ǧylym jäne joǧary bılım ministrlıgı bergen mälımetter student jastardy jataqhanamen qamtamasyz etu baǧytyndaǧy jasalyp jatqan jūmystardy qamtidy. Bıraq, bas qala – Nūr-Sūltan men ülken megapolis Almatyǧa halyqtyŋ, studentterdıŋ aǧyluy, köşı-qon üderısı mūnşalyqty qarqyn alǧanyn eskersek, äsırese, elorda 25 jyl ışınde halyq sany üş ese ösıp, 2022 jylǧy tamyz aiynda 1 mln 267 myŋnan astam adamǧa jetkenın oilasaq, ministrlık bergen mälımetter köŋıl könşıtpeidı. Būl mäsele özektılıgın äzırge joimaidy. Būǧan JOO basşylary jaqsy menedjment qalyptastyryp, ırı käsıpkerlerdı tartyp, jaŋa jataqhanalar salynbasa, mäselenıŋ uşyqqany uşyqqan. Qarjy ministrlıgı «Aqparattyq-esepteu ortalyǧy» AQ esebı boiynşa joǧary oqu oryndarynyŋ basşylary 3 mlrd teŋgeden astam syiaqy aldy, – dep mälımdedı. Būl qarjyǧa bırneşe studentter üiın saluǧa äbden bolar edı.
