Elımız tarihyndaǧy eŋ bır maŋyzdy kezeŋnıŋ bırı – tyŋ jäne tyŋaiǧan jerlerdı igeru. 1954 jyly 27 nauryzda KSRO Ministrler Keŋesı men SOKP Ortalyq Komitetınıŋ «Astyq öndırısın arttyru maqsatynda tyŋ jäne tyŋaiǧan jerlerdı igeru turaly» qaulysy şyǧysymen tyŋ ölkesıne Keŋes Odaǧynyŋ tükpır-tükpırınen erıktıler aǧyla bastady.
Jastar qūlşynys tanytty
Aqmola oblysyna 5 nauryzda alǧaşqy bolyp taban tıregen mäskeulık jıgıtter men qyzdar edı. Keiın basqa aimaqtardan da adamdar lek-legımen tolastamai kelıp jatty. Tarih tūŋǧiyǧyna köz jıberıp, sol kezdegı baspasöz betterıne nazar audarsaq, SOKP Ortalyq komitetınıŋ bırınşı hatşysy Nikita Sergeevich Hruşevtıŋ ideiasyn jüzege asyruǧa qūlşynǧan jastardyŋ köŋıl-küiın anyq baiqauǧa bolady.
«Bız osy jerge qymbatty Nikita Sergeevichtıŋ tyŋ bastamasymen keldık. Köŋıl-küiımız jaqsy. Äzırşe baraqta tūryp jatyrmyz. Endı jūmysqa bılek sybana kırısemız. Bızdıŋ Ordjonikidze audanyndaǧy şaruaşylyǧymyz köldıŋ jaǧasynda ornalasqan. Sovhoz direktorymyz Qyrymnan kelgen F.Kuhitin joldas bızge 46 myŋ gektar jer bölıngenın aitty» dep pıkır bıldırıptı sol kezdegı «Tyŋ ölkesı» gazetınıŋ nauryz aiyndaǧy bır nömırınde jas mehanizator İ.Sokolov.
Al Soltüstık Qazaqstannyŋ keŋ-baitaq astyqty alqabyna Nikita Hruşevtıŋ tabany alǧaş ret 1961 jyly nauryz aiynda tidı. Ol äuelı Vişnevskii audanynyŋ «İjevskii» sovhozyna at basyn tırep, eŋbek adamdarymen kezdesken. Odan keiın sol kezdegı ozyq şaruaşylyq bolyp sanalatyn Bükılodaqtyq astyq şaruaşylyǧy ǧylymi-zertteu institutynda bolǧan.
Jergılıktı jerdegı ıstıŋ jai-japsarymen tanysqannan keiın, Aqmolada Odaq basşysy Qazaqstannyŋ sovhozdary men kolhozdarynyŋ ozat jūmysşylarmen partiia-şaruaşylyq aktivı jinalysyn ötkızdı. Oǧan Altai ölkesı, Batys Sıbır, Qorǧan jäne Orynbor oblystarynyŋ basşylary şaqyrylypty.
Jügerı – taǧamnyŋ töresı
Memleket basşysynyŋ keluıne barynşa daiyndalǧan sol kezdegı partiia, keŋes qyzmetkerlerıne jomarttyŋ qolyn joqtyq bailap, qolǧa alynǧan ıstıŋ asyǧystyǧy da kedergı keltırgen siiaqty. Öitkenı alystan kelgen qonaqtardyŋ köpşılıgı qonaqüi jetıspegendıkten, stansadaǧy özderı kelgen vagondarda tüneuge mäjbür bolypty.
1960 jyly 26 jeltoqsanda tyŋ ölkesın qūru turaly jarlyq şyǧyp, qalany damytudyŋ bas jospary jasalǧan. 1961 jyly nauryz aiynda N.Hruşevtıŋ ökımımen Selinograd bolyp qalanyŋ atauy özgergen. Bıraq soǧan qaramastan, tyŋ ölkesınıŋ ortalyǧynda Odaqtyŋ är oblysynan kelgen auqymdy qonaqtardy qabyldap, sän-saltanatpen alqaly jiyn ötkızetın mümkındık joq edı.
Sondyqtan memleket basşysy kelgen kezde el auzynda «bükır köpır» atalyp ketken jerdegı Ūly Otan soǧysynan berı temırjol jelısınıŋ jūmysşylary tamaqtanatyn keŋdeu ashanany resmi adamdardyŋ jiyn ötkızuıne yŋǧailap, qaita jabdyqtaǧan.
Osy jerde N.Hruşev ekı saǧattai söz söilep, tyŋ jäne tyŋaiǧan jerlerdı igerudıŋ maŋyzy, onyŋ eldıŋ syrtqy saiasatynda atqaratyn orasan zor rölı jönınde bıraz aqyl-keŋesterın aitypty.
Būl turaly «Tyŋ ölkesı» gazetınde Ä.Smaǧūlov esımdı tılşı «KPSS Ortalyq Komitetınıŋ bırınşı hatşysy Nikita Sergeevich Hruşev joldastyŋ sözı qala halqynyŋ köŋılınen şyqty. Äsırese, onyŋ «Sızderdıŋ jazira dalaŋyzda tek astyq qana emes, jügerı, būrşaq, basqa da baǧaly daqyldardy egu kerek» degen sözı ūnady. Endı būdan bylai kolhozdar men sovhozdardyŋ ǧylymi-saraptau mekemelerınıŋ täjıribesı keŋınen zertteletın bolady.
Sonymen qatar qūrmettı meiman selinogradtyqtarǧa jaŋa audandarda tar tabandy temırjol jüiesın saluǧa keŋes berdı. Aldaǧy uaqytta jūmys mehanikalandyrylyp, jüzdegen tonna astyq tasuǧa qol jetkızıletındıgın aitty.Sondyqtan tyŋ ölkesı jūrtşylyǧynyŋ aldynda taiaudaǧy bır-ekı jylda 13 million gektar tyŋ jäne tyŋaiǧan jerlerdı igeru mındetı tūr» dep jazady.
«Osy öŋırge alǧaş ret kelgende Nikita Sergeevich qyzy Tatiana men küieu balasy, belgılı jurnalist Andrei Adjubeidı erte kelgen. «Qaraqūmyq botqasy – menıŋ qyzymnyŋ süiıktı taǧamy. Ony künbaǧys maiyna aralastyryp jegendı ūnatady» degen sözın közkörgender älı künge deiın aitady.
Sondaǧy partiia basşysynyŋ negızgı aitpaǧy: «Tyŋ igeruşı joldastar, jügerı – taǧamnyŋ töresı. Sender endı būdan bylai jügerı men qaraqūmyq egetın bolasyŋdar. Sol arqyly bız elımızdıŋ auyl şaruaşylyǧyn örkendetıp, Amerikany basyp ozamyz» degen oiǧa saiypty.
Kösemnıŋ tartuy
Osy kelgen saparynda Nikita Sergeevichtıŋ qasynda eldıŋ qūrylys jäne qūrylys materialdary ministrı İ.Zasiadko bar edı. Selinograd qalasynyŋ köşesımen jüitkıp kele jatqan qūrmettı meimannyŋ kortejı bır köşenıŋ qiylysyna kılt toqtai qalady. Qasyna İ.Zasiadkony şaqyryp alǧan N.Hruşev: «Jaŋa partiia aktivı jinalysynyŋ qai jerde ötkenın kördıŋ ǧoi. Mūndai alqaly jiyndar endı Selinogradta jiı bolyp tūrady. Sondyqtan el süisınetın, körse köz toiatyn sarai salu kerek. Bızge ūnaityn keremet joba Latviiada bar. Ülken sahnasy, balkony, 2500 oryndyq zaly, vestibiulı, basqa da qajettı bölmelerı bar sarai salyŋdar» dep ökım berıptı.
Būǧan deiın Tyŋ igeruşıler saraiy bolǧan qazırgı «Astana» konsert zaly säulettı ǧimaratynyŋ Hruşevtıŋ qalaǧa alǧaş kelgende astyqty ölkenıŋ diqandaryna tartqan keremet syiy ekenın bıreu bılse, bıreu bılmeuı mümkın.
1964 jyly Selinogradqa ekınşı ret kelgende Nikita Sergeevich oblystyŋ sovhozdaryn aralap kelıp, Qazaqstannyŋ partiia, keŋes qyzmetkerlerımen, auyl şaruaşylyǧy öndırısınıŋ ozattarymen keŋeitılgen respublikalyq jiyndy osy Tyŋ igeruşıler saraiynda ötkızgen. Sözınıŋ ortasynda qiialǧa erık bergen partiia jetekşısı «Kördıŋder me, Tyŋ igeruşıler saraiynyŋ säuletın. Senderdıŋ köŋıl-küilerıŋe qarap men quanyp tūrmyn. Endı maǧan mynadai oi keldı: «Būdan bylai Tyŋ igeruşıler saraiyn sezder ötetın Kreml saraiynyŋ «ınısı» ıspettı deuge bolady» deptı.
Keŋes Odaǧy basşysynyŋ osy sözınıŋ şynynda da jany bar edı. Latviialyq säuletşıler P.Fogels, O.Krauklis, D.Dannebergtıŋ jobasy boiynşa 1963 jyldyŋ 6 qaraşasynda paidalanuǧa berılgen 2500 oryndyq Tyŋ igeruşıler saraiynda Alla Pugacheva, Filipp Kirkorov, İosif Kobzon siiaqty ataqty öner korifeilerı konsert qoiǧanyn aitpaǧanda, azattyqtyŋ aq taŋy atyp, el astanasy Arqa tösıne qonys audarǧan kezde el ömırıne qatysty nebır taǧdyrşeştı alqaly jiyndar ötkızılgenın, söitıp bas qalanyŋ körnektı ornynyŋ bırıne ainalǧanyn baiyrǧy tyŋ igeruşıler maqtan tūtary sözsız.
