Menıŋ bügıngı keiıpkerım zeinet jasyna deiın bükıl özınıŋ eŋbek jolyn auylşaruaşylyǧyna arnaǧan, bügınde Nūr-Sūltan qalalyq ardagerler Keŋesınıŋ beldı müşesı, keiıngı 12 jyl qatarynan astana qalalyq ardagerler Keŋesı töraǧasynyŋ orynbasary qyzmetın atqaryp otyrǧan Esbolat Qasymūly Düisenov jaily bolmaq.
2010 jyly Ūly Jeŋıstıŋ 65 jyldyǧyna orai elordadaǧy qalalyq ardagerler Keŋesınen telefon şalyp, kıtap şyǧarsaq qaitedı dep maǧan Esbolat Düisenov habarlasty. Bıraz qūjattar men dokumentterdı daiyndap ta qoiypty. Tanystyǧymyz Esbolat myrzamen osylai bastalǧan edı.
– Esbolat Düisenovtyŋ anasy Ūmsyn apa joǧary bılımı bolmasa da, kışkentai balalarynyŋ tärtıbı men olardy eŋbekke bauluǧa erekşe köŋıl bölıptı. Būl oraida aitaiyn degenım, ǧūlama ǧalym äl-Farabi: «Adamǧa eŋ bırınşı bılım emes, tärbie berıluı kerek» degen eken. Iаǧni tärbiesız berılgen bılımnıŋ paidasy joq degendı aitady. Esbolat Qasymūlymen alǧaşqy äŋgımemız osy tärbie mäselesı jaiynda boldy.
– Ūmsyn anaŋyz ǧūlama-ǧalym bolmasa da, bala tärbieleudıŋ jolyn jaqsy bılgen eken. Şyn mänısınde bızdıŋ oqymaǧan qaraŋǧy ata-analarymyz danyşpan bolǧan eken ǧoi. Balany jas kezınen bastap tärbielegen. Al endı anaŋyz jaily ne aitar edıŋız?
– İä, Ūmsyn anamnyŋ ötken ömır joly oŋai bolǧan joq. Taǧdyr tauqymetın körgen naǧyz batyr ana der edım. Alty balamen äkemızden erte qalyp, jesır atandy. Kolhozda taŋnyŋ atysy, tünnıŋ qaraŋǧysyna deiın tapjylmastan eŋbek ettı. Sonda men äkemnen qalǧanda bar-joǧy segız ailyq bala ekenmın.
Özıŋız aitqandai, aldymen balaǧa tärbie berıp, onyŋ tūrmys jaǧdaiyn jasau kerek. Menıŋ anam öz täjıribesı arqyly bızdı jaqsy tärbielep ösırgennen bolar, osy anamyzdyŋ bergen aqyl-keŋesınen üidegı balalar bır-bırımızge qamqor bolyp östık. Ol osy alty balanyŋ tärtıbı men bızdı eŋbekke bauluǧa erekşe köŋıl böldı. Bıraq anamyzdyŋ ömırı ūzaqqa sozylmady, men altynşy synypta oqyp jürgende ol qatty auyryp qaitys boldy.
Sonda janūiamyzdaǧy ülkenımız, jasy jiyrmadan jaŋa ǧana asqan Janbolat aǧamyz özınen keiıngı bes balaǧa qamqor bolyp, bar jauapkerşılıktı öz moinyna aldy. Ol onjyldyqty öte jaqsy bıtırse de, joǧary oqu ornyna tüsemın degen armany oryndalmai, ärı bızdı tastap kete almai auylda qalyp, jūmysqa ornalasty. Ömır boiy mehanizator bolyp jūmys atqardy. Jyldar öte apalarym tūrmys qūryp, balaly-şaǧaly boldy, keiın olar da maǧan kömektestı, – dep ötken jyldardaǧy balalyq şaqtaǧy ömır jolyn Esbolat Qasymūly tolǧana otyryp eske aldy.
Esbolat Düisenov onjyldyq mekteptı 1963 jyly bıtırıp şyǧady. Ol jyldary Qazaqstanda komsomol-jastar brigadasynyŋ dürıldep tūrǧan kezı. Mekteptı jaŋa ǧana bıtırgen 9 ūl men 4 qyz bala oilanbastan, bırden Aqmola oblysy, Qorǧaljyn audany, Arşaty sovhozyndaǧy komsomol-jastar brigadasyna joldamamen qoi baǧuǧa barady. Sodan ekı jyl ötkennen keiın Esbolat Qasymūly sol kezdegı Selinograd auyl şaruaşylyǧy institutynyŋ zootehnikalyq fakultetıne oquǧa tüsedı de, 1970 jyly ony oidaǧydai aiaqtap şyǧady.
Joǧary oqu ornyn bıtırgennen keiın «Zavety – İlicha» sovhozynda bölım zootehnigı bolyp jūmysqa ornalasady. Al 1970 jyldyŋ küzınde Būlandy audanynyŋ «Amangeldı» mal bordaqylau mamandandyrylǧan şaruaşylyǧynyŋ Bas zootehnigı bolyp qyzmetke taǧaiyndalady. Bır jyldan keiın osy şaruaşylyqta direktordyŋ bırınşı orynbasary qyzmetıne köterıledı.
Esbolat Qasymūlynyŋ jūmysty ūiymdastyru qabıletı, ärı halyqpen tyǧyz bailanys jasai bıluı men onyŋ qyzmettegı oilap tapqan tyŋ täsılderı, öndırıske jaŋa tehnologiialardy engızu jūmystary, şaruaşylyqtyŋ ekonomikasynyŋ köterıluıne, halyqtyŋ tūrmys-tırşılıgınıŋ jaqsaruyna, jalpy Aqmola oblysynyŋ aldyŋǧy qatarly şaruaşylyq boluyna köp äser etedı.
Esbolat Düisenov basqarǧan şaruaşylyq sol jyldary 25 000 gektar egın egıp, on myŋ ırı-qara mal ūstap, ükımetke 20 000 tonna bidai, 5000 tonna et tapsyryp, köptıŋ aldy bolyp, özgelerge ülgı-önege körsetken edı. İä, būl bügınde tarih qoinauyna engen tamaşa jaŋalyq der edım. Esbolat Qasymūlynyŋ būl ıskerlıgı men tapqyrlyǧyn, ärı onyŋ ūiymdastyru qabıletınıŋ erekşelıgın audan, oblys basşylary bırden aŋǧarady.
Sodan 1976 jyly ony audandyq partiia komitetınıŋ qaulysymen alty ailyq direktorlyq kursqa da jıberedı.
Al 1979 jyly Aqmola oblysynda Sıletı audany aşylyp, oblystyŋ ūiǧarymymen täjıribe jinaqtaǧan maman retınde ony osy audanǧa bas zootehnik qyzmetıne taǧaiyndaidy. Audannyŋ jaŋadan aşylǧan kezı, şaruaşylyqtary artta qalǧan, jerı qūnarsyz, ärı tastaq, ainalasynda aǧaş joqtyŋ qasy, mal şaruaşylyǧy müldem damymaǧan, jäne ırı-qara maldary tuberkulez, brusellez aurularyna şaldyqqan eken. Onyŋ üstıne būl şaruaşylyqta jūmys qoly da jetıspeitın.
Bıraq, Esbolat Düisenov köŋılı qalamaityn jerge barmaimyn dep aita almaidy. Ol kezde partiianyŋ aitqany bolatyn, barmauǧa därmen joq, ärine oǧan tabiǧaty tamaşa, jerı qūnarly, qalyptasqan şaruaşylyqty tastap ketu öte qiyn boldy. Degenmen, amal joq būiryqqa baǧynu kerek. Sol barǧannan 1979 jyldan 1997 jylǧa deiın 18 jyl qatarynan osy audannyŋ auylşaruaşylyq basqarmasynda qyzmet ısteidı.
1979 jyldan 1981 jylǧa deiın audannyŋ bas zootehnigı, 1981-1990 jyldary audannyŋ auyl şaruaşylyǧy basqarma bastyǧynyŋ orynbasary, 1990-1997 jylǧa deiın audandyq auyl şaruaşylyǧynyŋ basqarmasynyŋ bastyǧy bolyp qyzmet atqardy. Degenmen, alynbaityn qamal joq eken. Arnaiy mamandardyŋ, auyl şaruaşylyǧy eŋbekkerlerınıŋ nätijelı jūmysynyŋ arqasynda sol jyldary audandyq auylşaruaşylyǧynyŋ körsetkışterı aitarlyqtai ösedı. Halyqtyŋ äleumettık jaǧdaiy da jaqsarady.
Sıletı audanynyŋ barlyq şaruaşylyqtary tuberkulez ben brusellez maldardan qūtylyp, jaŋa fermalar salynyp, sauyqtyrylady. Mal basy köbeiedı. Auyl şaruaşylyǧy önımderı – bidai, süt, et, qoidyŋ jünınen bergen tapsyrmalar artyǧymen oryndalady. Mıne, osy jūmystyŋ tabysty jüruıne sol jyldary Esbolat Qasymūly belsene qatysqan edı.
1997 jyly Esbolat Qasymūly Düisenov Būlandy audanynyŋ Suvorov atyndaǧy şaruaşylyǧyna direktor, odan keiın Atbasar audanynyŋ eŋ ülken şaruaşylyǧy Maksim Gorkii sovhozynda direktor, keiınnen zeinetke şyqqanǧa deiın Selinograd audanynyŋ «Orazaq» şaruaşylyǧynda direktor bolyp, 2010 jylǧa deiın qyzmet atqarady.
Söitıp, bükıl ömırı men eŋbek jolyn Esbolat Qasymūly Qazaq elınıŋ auyl şaruaşylyǧyna arnap, qanşama maman kadrlar daiyndap, qarapaiym jūmysşylar men auyl eŋbekkerlerınıŋ jaǧdaiyn jasap, eldıŋ qūrmettısı atanady.
Osyndai jetıstıkke qalai jettıŋız degen sūraǧyma, Esbolat Qasymūly oilana otyryp: «Qai jerde qyzmet atqarsam da, adal eŋbek ettım. Elge, qaramaǧymdaǧy jūmysşylarǧa jaqyn boldym. Täjıribiesı mol qarapaiym jūmysşylardan üirenuden qaşpadym, kerısınşe myna jaǧdaida ne ısteuge bolady dep olarmen aqyldasyp otyrdym. Sondyqtan da bolar menı jūmysşylarym da, auyldastarym da maǧan sendı jäne aitqanymdy būljytpai oryndap, menı qūrmettedı» dep ötken eŋbek joldaryndaǧy jemıstı jyldaryn eske alyp bırşama äŋgıme aitty.
Esbolat Düisenov qūrmettı demalysqa şyǧysymen balalarynyŋ oquyna bailanysty otbasymen elordaǧa köşıp keledı. Mūnda da qarap otyrmaidy, kelısımen qazırgı Nūr-Sūltan qalalyq ardagerler Keŋesıne kelıp, alǧaşynda keŋesşı, keiınnen töraǧanyŋ orynbasary bolyp qyzmet atqaruda.
Al endı otbasy jaily aitatyn bolsaq, Esbolat Qasymūly 1970 jyly özımen bırınşı klastan bırge oqyǧan, auyldas qyzy Ümıt Älıbekqyzymen üilenıp, otau qūrady. Bügınde ekeuı tört balany ömırge äkelgen ata-ana. Balalarynyŋ bärı – joǧary oqu oryndarynda oqyp, bılım alǧan mamandar. Olar qazırde är salada qyzmet atqaryp, özderı de bala-şaǧaly atanyp otyr. Esbolat pen Ümıttıŋ 10 nemeresı bar. Tıptı nemerelerınıŋ aldy joǧary oqu oryndaryn bıtırıp, bügınde elorda törınde eŋbek etıp jür.
Baqytty otbasynyŋ otaǧasy Esbolat pen otanasy Ümıttıŋ qosylǧandaryna – 50 jyl. Jan joldasy Ümıt Älıbekqyzy medisina salasynda 40 jyl eŋbek etıp, qūrmettı demalysqa şyqqannan keiın ol da ardagerler Keŋesıne qol ūşyn berıp keledı. 15 jyldan berı Almaty audanynyŋ bastauyş ardagerler ūiymynyŋ töraiymy. «Elorda» atty ardagerler horyn ūiymdastyryp, soǧan basşylyq etude, hordyŋ qūrylǧanyna biyl 12 jyl tolypty. Ärı, Ümıt Älıbekqyzy Almaty audandyq ardagerler Keŋesınıŋ medisinalyq tūraqty komissiiasynyŋ töraiymy retınde ardagerlerdıŋ densaulyǧyn qorǧauda da aitarlyqtai üles qosuda.
– Qūrmettı demalysqa şyqqannan keiın, rahattanyp demalmadyŋyz ba degen sūraǧyma, Esbolat Qasymūly:
– Ükımetımız ben qoǧam, tıptı qolynan ıs keletın adamdar qariialar men ardagerlerge nazar audaryp, qarttarymyz qazynamyz ekenın tüsınse, ata-babamyzdan kele jatqan igı dästürımız jalǧasyp, jastarymyz qaiyrymdylyq pen ülkendı syilau degendı ūmytpas edı. Mıne, sondyqtan da osy jauapty ıstı qalǧan ömırımde jalǧastyrsam dep osy ardagerler Keŋesıne keldım.
– «Qarttary bar el – qazynaly el» deisız ǧoi?
– Osyǧan ūqsas taǧy bır maqal bar, «Köp jasaǧan qariia – aqyly teŋız dariia» degen qasiettı sözdıŋ maǧynasyn tereŋ tüsınsek, bızdıŋ qai-qaisymyzda adami tūrǧyda biıkten körıner edık. Ülkenderdı syilau – ömırımızdıŋ mänı, sänı dep oilasaq qana bız ata-baba salyp ketken tärbienıŋ biıgınen körıner edık. Mıne, men osyny tüsındım. Sondyqtan da üide qarap otyrmai, tıptı otyra almai ardagerler Keŋesınen bır ketıp, bır keldım ǧoi.
– Iаǧni jaqsylyq jasaudy mındet emes, paryz dep tüsınesız ǧoi?
– Öte dūrys aittyŋyz. Qazaqstannyŋ ösıp-örkendeuıne, elımızdıŋ beibıt, ärı tynyş ömır süruıne öz ülesterın qosqan osy ardaqty da aiauly qarttarymyzdyŋ arqasy dep esepteimın. Endıgı ömırım men qyzmetım osy qazynaly qarttarymyzǧa arnalsyn.
Şynynda da, elordada tūratyn soǧys ardagerlerınıŋ ärbırınıŋ ömırımen Esbolat Qasymūly tanys desek artyq aitpas edım. Ol kezde soǧys ardagerlerınıŋ köbınıŋ közı tırı, olardyŋ köbı ardagerler Keŋesıne kelıp jüretın kez. Qai kezde kelsem de, Erekeŋ tösekte jatyp qalǧan soǧys ardagerlerımen telefon arqyly da şüiırkelesıp äŋgımelesıp jatatyn. Tızımde tūrǧan ärbır ardagerdı tanityn, ärbırınıŋ jaǧdaiyn bıletın.
Sol jyldary men Esbolat Qasymūlynyŋ ömırde ūstanymy bar azamat ekenın kördım. Ardagerler Keŋesıne kelgen ärbır soǧys ardagerı me, tıptı qarapaiym eŋbek ardagerı bolsyn, olarmen sypaiy äŋgımelese otyryp, qandai da mäselesın şeşıp beruge tyrysatyn. Olardy mūqiiat tyŋdap, oryndai almaityn jūmys bolsa, qūr uäde bermei, bastyqtyŋ aldyna aparyp bar mäselesın şeşıp beretın. Sonda men «osy jūmystan şarşamaisyz ba, uädeŋızdı oryndai almasaŋyz qaitesız» dep Esbolat Qasymūlynan sūraitynmyn. Sonda ol:
– Uäde bersem mındettı türde oryndauǧa tyrysamyn. Al bolmaityn jaǧdai bolsa, aldymnan renjıp ketpesın dep sol mäselenı şeşuge jol ızdestıremın. Hat jazyp, äkımşılıkke baryp, joǧary jaqtan kömek sūraimyn, – deidı. Mıne, Esbolat Qasymūly osyndai adam. Äŋgımemızdı taǧy sūraqpen jalǧastyrsaq.
– Esbolat Qasymūly, özıŋız tapjylmastan osy qalalyq ardagerler Keŋesınde qyzmet jasaǧan jyldary aqmolalyq soǧys maidangerlerı men tyl ardagerlerıne arnap ekı bırdei sızdıŋ basşylyǧyŋyzben Ūly Jeŋıstıŋ 65, 75 jyldyǧyna orai kıtap şyǧardyŋyzdar, būl, ärine, ülken jūmys. Sol jaily ne aitar edıŋız?
– Jaŋa aityp öttım ǧoi, men būl qoǧamdyq jūmysqa, ardagerler Keŋesıne jaidan-jai kele qalǧan joqpyn dep. Sebebı qan maidanda Ūly Otan soǧysyna tek menıŋ tuǧan Aqmola oblysymnan 63 myŋnan astam adam Otanyn qorǧauǧa attansa, sonyŋ jartysynan köbı, iaǧni 33950-ı tuǧan jerıne, elıne oralmai şet jaqta şeiıt boldy. Olar – bızdıŋ osy baqytty ömırımız üşın küresken jauyngerler.
Al tylda qanşama eŋbek adamdary qaqaǧan qysta, jaŋbyrly künderı tolarsaqtan saz keşıp, ystyq aptapta jan aianbai eŋbek ettı. Mıne, būl – osy adamdardyŋ eren eŋbegın körsetu maqsatynda jazylǧan kıtaptar. Qalǧan ǧūmyrymda ata-babalar ruhy riza bolsyn dep osy ardagerler jaily bıraz derekter jinap kıtaptyŋ qūrastyruşy-avtoryna köp mälımetter berdım. 2010 jyly «Ūly Jeŋıs – ūrpaqqa ūlaǧat», al 2020 jyly «Ūly Jeŋıs eşqaşan ūmytylmaidy» degen ekı kıtap şyǧardyq.
Elordada qazırgı taŋda 28 ǧana soǧys ardagerlerı qaldy. 2820 tyl eŋbekkerlerı bar. Olardyŋ Otanymyzǧa bergen eren eŋbekterın tılmen jetkıze almaimyn. Maidandaǧy jauyngerler siiaqty, olar da Ūly Jeŋıske ülken üles qosty. Bügıngı jastar, bolaşaq ūrpaq ony ūmytpauy kerek. Şynynda da soǧys maidangerlerı men tyl ardagerlerınıŋ ötken ömır joldarynda qanşama taǧdyr, äke-aǧalarynan, balalarynan aiyrylǧan ata-äjelerımız ben analar men balalardyŋ köz jasy jatyr.
Mıne, bızdıŋ ardagerler Keŋesı qazırde osy kısılermen jūmys jasauda. Solarǧa qolymyzdan kelgenşe kömegımızdı berıp, şeşımın tappai jatqan mäselelerı bolsa şeşıp beruge tyrysamyz. Tıptı keibır qarttardyŋ üilerıne arnaiy komissiiamen baryp, qariialardyŋ äleumettık jaǧdaiymen tanysyp, olardyŋ mūŋ-mūqtajdaryn da bılıp tūramyz.
Atap aitqanda, elordada tūryp jatqan soǧys ardagerlerdıŋ baspanasynyŋ boluyn qadaǧaladyq. Bügınde olardyŋ bärı üimen qamtamasyz etılgen. Jylyna bır ret samoliot pen temırjol, avtomobilde soǧys ardagerlerı tegın jüredı. Medisinalyq kömek tegın körsetıledı. Aiaq protezderı men tıs protezderı tegın jasalady. Därı-därmekke, közıldırıkke, qalada taksiden basqa barlyq kölık te tegın jüredı. Bır baspasözge jazylu tegın. Qolarba men kreslo, avtokölıgı bolsa oǧan qosa benzinı men qosalqy bölşekter tegın berılıp, ony jöndeu men oǧan tehnikalyq qyzmet körsetuge ötemdık tölemder memleket tarapynan tegın berıledı. Mıne, osynyŋ bärın qadaǧalap, qolymyzdan kelgenşe ardagerlerdıŋ barlyq sūraqtaryn şeşıp beruge tyrysamyz,– dep Esbolat Qasymūly qazırgı jasalyp jatqan kömekter jaily da baiandap öttı.
Ärine, şeşımın tappaǧan jūmystar da barşylyq. Nūr-Sūltan qalasy Qazaqstannyŋ ortalyǧy bolǧannan keiın jyl saiyn, tıptı ai saiyn kelıp jatqan jaŋa qonystanuşylar köp. Esterıŋızde bolar, būryn elordada ekı audan ǧana bolsa, odan keiın taǧy ekı audan qosyldy. Halyq sany da, ardagerlerımız de köbeiude. Saryarqa, Esıl, Almaty, Baiqoŋyr audandarymen de tyǧyz jūmys jasap jatyrmyz.
Būl audandardaǧy belsendı degen ardagerlerdı myna pandemediiaǧa deiın mektep oquşylary men orta jäne joǧary oqu oryndarynyŋ studentterımen kezdestırıp, maidangerlerımız men tyl ardagerlerı özderınıŋ mazmūndy da maǧynaly ötken ömır joldaryn jastarǧa ülgı-önege retınde aita otyryp, olardy patriottyq ruhta tärbieleuge köŋıl bölude. Osy jaiynda arnaiy baǧdarlama jasap, merekelı datalardy ärtürlı taqyrypta kezdesuler ūiymdastyryp otyrdyq. Ülkender ötken ömır joldaryn eske tüsırıp, bır jasap qalsa, al jastar ūlaǧatty ardagerlerdıŋ ömır belesterın ülgı-önege etıp, qazynaly qarttarymyzǧa öz önerlerın körsetıp ardagerlerdıŋ batasyn alatyn.
İä, qazırgı auyr künder de öter, myna jaman ındetten de qūtylarmyz, jaqsy künderımız oralyp, ardagerlerımız ortamyzǧa kelıp, jastarymyzǧa ūlttyq, patriottyq ruh beretın ötken ömır joldarynyŋ önegelı ısterın jetkızer kün tezırek tuar degen oidamyz.
Zeinette otyrǧan adamdar bır-bırımen kezdesıp, pıkırlesıp tūrsa, adamnyŋ jan düniesı meiırımge tolyp, quanyşqa bölenedı emes pe?! Mıne, bızdıŋ ardagerler osy kündı asyǧa kütude. Al bızder bolsaq, osy quanyşty kündı jaqyndatuǧa bar küşımızdı saludamyz.
– Iаǧni «Aqyldy qariia – aǧyndy dariia» deisız ǧoi.
– İä, özıŋız eske salǧandai, qazaǧymnyŋ kez kelgen maqaly – ūltymyzdyŋ qūndy qazynasy. «Esık aldynda töbe bolsa, erttep qoiǧan atpen teŋ, al auylyŋda qariia bolsa jazyp qoiǧan hatpen teŋ» degen dana sözde aitylǧandai, ömır körgen qart aqsaqaldarymyzdyŋ ömır joldary örlık pen erlıktıŋ dastany deimız. Olardyŋ öşpes ömırlık täjıribelerı berer aqyl-keŋesterı şynynda da bızge köbınde jetpei jatady. Sondyqtan bügıngı ūrpaqtyŋ ruhyn oiatu üşın bızder qazırgı jastarmen olardy jiı kezdestırıp otyruymyz kerek. Iаǧni ardagerler Keŋesı ekı arada köpır bolu qajet.
– İä, qaiyrymdy, meiırımdı bolu adamnyŋ eŋ jaqsy qasietı desek, sol qaiyrymdylyqtyŋ ızgılıgın körsetıp otyrǧan Esbolat Qasymūlynyŋ jan-jary Ümıt Älıbekqyzy ekeuınıŋ otasqanynyŋ 50 jyldyq mereitoiymen ärı otbasyndaǧy baqytty künderınıŋ şeksız boluyna tılektestıkpen qūttyqtai otyra aqynnyŋ myna bır öleŋ joldarymen şaşu şaşsaq deimın:
Altyn taqqa laiyqty asyl jandar,
Ūl-qyzyna aqyl bop şaşylǧandar.
Jetıptı Altyn toidai asyl toiǧa,
Şaŋyraqqa aq taŋ bop aşylǧandar, – degendei, ömırlerıŋız ǧūmyrly, jandaryŋyz nūrly bolsyn!
Esbolat Qasymūly ūzaq jyldar boiy auyl şaruaşylyǧynda jäne qalalyq ardagerler Keŋesınde atqarǧan eŋbegı üşın
«Eren eŋbegı üşın» medalımen, «Eŋbek daŋqy», «Eŋbek ardagerı», Qazaqstan Respublikasynyŋ auyl şaruaşylyǧy ministrlıgınıŋ «Qūrmettı ardagerı» tösbelgısımen jäne odan basqa da 10 şaqty medalımen marapattalǧan.
Ǧaliia BALTABAI,
jurnalist
