«Özge topyraqtaǧy qandastarymyz qazaqy salt pen dästürdı, önerdı barynşa myqtap saqtap qalǧan» degen pıkır bar. Būny atamekenıne oralǧan önerlı bauyrlarymyzdyŋ aiǧaqtap jürgenı de ras. Solardyŋ bırı – Merueş Başaiqyzy. Dästürlı änşı Otanyna bırneşe jyl būryn Memleket basşysynyŋ şaqyruymen kelgen. Endı Astananyŋ törınde jeke konsertın ūsynbaq. Şara aldynda keş iesımen äŋgımelesıp, bıraz jaiǧa qanyqqanbyz…
Änge ainalǧan saǧynyş
Äŋgımemızdı älqissasynan bastasaq, Merueş Moŋǧoliianyŋ Baianölgei aimaǧynda düniege keldı. Otbasyndaǧy on ekı ūl-qyzdyŋ toǧyzynşysy. Bala kezınen keudesınde bır saǧynyştyŋ bary anyq-ty. Ol – atamekenge, Otanǧa, baitaq dalasyna degen saǧynyş, aŋsau edı. Sondai bır sezımder keude tūsyn kernei bergende anasynan estıgen halyq änderın yŋyldap aita beretın. Bır ǧajaby, tūlymşaǧy jelbırep jürgen qyzdyŋ «yŋylyn» körşı-qolaŋ, bauyrlary jaqsy köretın, tyŋdai bergısı keletın. Keiın «Qarataudyŋ basynan köş keledı, Köşken saiyn bır tailaq bos keledı…» dep äuelete şyrqaityn boldy. Mūqym auyl, ien dala, örıste jaiylyp jürgen tört tülık mal, jaiqalǧan gül, şöp, tal-daraq… Merueştıŋ äuenıne, änıne elıtıp ketetındei edı.
«Men änşı boludy armandadym. Babam tuǧan baitaq dalada än salsam dep armandaityn edım. Osyny oilap köz ılıp, taŋda osyny oilap oianatyn edım» deidı änşı. Sol armannyŋ jetegımen 1990 jyly öner-mädeniet kolledjıne qūjat tapsyrady. Joly bolyp, bala küngı armanynyŋ alǧaşqy baspaldaǧyna aiaq basady solai. Arnauly oqu ornynda da änımen ainalasyn tebırentse kerek, qalabasy İzamhan Küntuǧannyŋ ūsynysymen qazaq muzykalyq drama teatryna änşı bolyp ornalasady.
Prezidenttı tebırentken bırınşı jüzdesu
Oquyn tämamdap, älgı teatrda solist bolyp eŋbek jolyn jalǧastyryp jürgen. «Toqsan üşınşı jyly ǧoi, «bızdıŋ Elbasymyz Nūrsūltan Nazarbaev Ūlanbatyr qalasyna resmi saparmen keledı eken» degen habar tarady. Prezidenttıŋ keluıne orai aimaq äkımı bastaǧan on qazaq ūltynyŋ ärtısı Qazaqstan memleketınıŋ basşysyn saltanatpen qarsy aldyq» dep eske alady Merueş.
Bar-joǧy on alty jastaǧy qyz, ülken kısınıŋ aldynda, atamekenınıŋ köşbasşysy qūrmetıne arnau aitady. «Sondaǧy Nūrsūltan Äbışūlynyŋ tebırenıp, tolqyǧanyn kördık bız. Şamasy, menıŋ änım Prezidenttıŋ jüregın tebırentıp, köŋılınen şyqqan bolu kerek…» deidı änşı.
Prezident 2005 jyly Moŋǧoliia öŋırıne taǧy resmi saparmen at basyn būrady. Sol kezde Moŋǧoliiadaǧy beldı tılşılerdıŋ bırı Külända Şoŋaiqyzy «Ūlanbatyrǧa alǧaşqy kelgenıŋızde qandai uaqiǧa esıŋızde qaldy?» dep saual qoiǧan eken. Sonda Nūrsūltan Äbışūly bylai deptı: «Bır qos būrymdy kışkene qyz än aitty. Qazaq dalasyndai keŋ dausy, keremet oryndauy kökeiımde myqtap jattalyp qaldy. Sol qyz qaida jür eken?» Al ol kezde Merueş el astanasyndaǧy joǧary oqu ornynda – Öner jäne mädeniet universitetınde qoiuşy rejisser mamandyǧy boiynşa bılım alyp jürgen. Alaida, būl joly Elbasymen jüzdesudıŋ sätı tüse qoimapty.
Ekınşı jüzdesu elge äkeldı
2006 jyly Moŋǧoliia segız jüz jyldyq tarihi mereitoiyn dürıldete atap ötedı. Teatr sahnasyna bırneşe operalyq tuyndylaryn alyp şyqqan Merueş Başaiqyzy osy saltanatta «Şyŋǧys hannyŋ hanymdaryn» qazaq tılınde sahnalaidy. Qoiylym körermender tarapynan joǧary baǧasyn aldy.
Hoş, sonymen änşımız atamekenge qalai oraldy? Osy uaqiǧadan keiın ekı jyl ötkende Qazaqstan Prezidentı Ūlanbatyrǧa üşınşı märte keledı. Elbasynyŋ osy saparyna arnalǧan saltanatty jiynda Merueş ekınşı märte jüzdesedı onymen. «Sahnadaǧy oryndauymnan keiın Elbasynyŋ aq batasymen, jyly lebızımen, arnaiy şaqyruymen Otanyma, Atamekenıme oraldym. Būl – menıŋ ömırımdegı eŋ bır quanyşty, baqytty sät edı. Astananyŋ ırgesındegı kenşıler şahary Qaraǧandyǧa qonys audardym solai» dep aǧynan jaryldy ol. Kele salyp osy qaladaǧy Qali Baijanov atyndaǧy muzykalyq bırlestıktıŋ änşısı bolyp ornalasady.
Aita keterlıgı, Merueşke änşılık öner anasynan daryǧan körınedı. On ekı qūrsaq kötergen ol jasynan aimaqqa aitysker aqyndyǧymen tanylǧan. Änşınıŋ aituynşa, jetpıstıŋ beseuıne kelgen anasynyŋ älı de qimyly – şiraq, sözı – ötkır, oiy – ūşqyr. Qaraǧandyda tūrady.
«Tektı babadan taraǧanbyz»
Endıgı äŋgımemızdıŋ baǧytyn Merueştıŋ elordada ötetın keşıne būrsaq. Besınşı jeltoqsan künı «Kongress-holl» saraiynda halyq änderı qalyqtaidy. Merueş Başaiqyzy Astana tūrǧyndary men qonaqtaryn «Tektıden tuǧan ūrpaqqa» konsertımen qarsy alady. «Keşıme būlai dep at qoiyp, aidar taǧuymnyŋ özındık sebebı bar. Qazaq memleketı jas bolǧanymen, onyŋ tarihy ǧasyrlar tereŋınen bastau alady. El egemendıgın alǧanda atamekennıŋ topyraǧyn qūşu bız üşın, bala bolsaq ta, arman edı-au…
Qazır Qazaqstan degen eldı jer betıne tarydai şaşylǧan qazaqtar ǧana emes, küllı älem tanidy. Bedelın syilaidy, atyn qūrmetteidı. Öitkenı, tektı babamyzdan tuǧan bız, qazaqstandyqtar, Elbasynyŋ sarabdal saiasatynyŋ arqasynda aiaǧymyzdan tık tūryp, köş basyndaǧy elu memlekettıŋ qataryna ılıktık. Mıne, osyndai buynǧa önerımdı arnasam degen nietten tuǧan būl keş» dep kösıle söiledı änşı.
Merueştıŋ «Tektıden tuǧan ūrpaqqa» atauymen byltyr üntaspasy da jaryqqa şyqqan eken. Būl eŋbektıŋ tyŋdarmandarǧa tarauyna Düiejüzılık qazaqtar qauymdastyǧy qoldau bıldırgen. Üntaspanyŋ tūsaukeserı Almatyda Qūrmanǧazy atyndaǧy orkestrdıŋ süiemeldeuımen dürıldep ötken. Jäne änşınıŋ osyndai keşterı Qaraǧandy, Taldyqorǧan, Petropavl, Pavlodar sahnalarynda da ūsynylǧan.
«Menıŋ konsertımnıŋ taǧy bır erekşelıgı, – deidı Merueş, – änımdı orkestrdıŋ süiemeldeuımen jandy dauyspen şyrqaimyn. Elordada ötetın keşımde jat eldegı qandastarymyz saqtap qalǧan dästürlı, halyq änderın de oryndaityn bolamyn. Astanadaǧy tūŋǧyş konsertımdı bas şahardyŋ on bes jyldyq mereitoiyna jäne Tūŋǧyş Prezidentımızge, Täuelsızdık künderıne arnaimyn».
İä, konsertte negızınen Moŋǧoliia qazaqtarynyŋ änderı oryndalmaq. Mäselen, «El köşkende» änı – el täuelsızdıgın alyp, egemendıgın jariia etkende şette jürgen bauyrlarymyz atamekenge aǧyla bastady ǧoi, mıne, sol tūsta şyqqan. Būǧan ötken jyly Qarqaralyda Tättımbet orkestrınıŋ süiemeldeuımen beinebaian da tüsırgen Merueş. Sodan keiın halyq änderı «Aq sapar», «Äl-änım», Qasym Amanjolovtyŋ «Jas däurenı», Nūrǧisa, Şämşı aǧalarymyzdyŋ tuyndylary keştıŋ ajaryn aşady.
Ashat RAIQŪL