1979 jyldyŋ 25 jeltoqsany künı Keŋes äskerınıŋ şekteulı kontingentı Auǧanstan elıne kırdı.
Auǧanstan soǧysyna keŋes äskerınen 620000 adam qatysty.
15000 adam qaza boldy.
417 adam ız-tüzsız joǧaldy nemese dūşpannyŋ tūtqynyna tüstı.
53753 adam auyr jaraqattanyp, kontuziia aldy.
10751 adam ärtürlı toptaǧy mügedek bolyp qaldy.
86 adam Keŋes Odaǧynyŋ Batyry ataǧyn ielendı.
Qazaqstannan Auǧanstan soǧysyna 22269 adam qatysty. Olardyŋ qatarynan 924 azamat qaza tapty. 21 jauynger ız-tüzsız joǧaldy.
1989 jyly 15 aqpanda Auǧanstanda internasionaldyq boryşyn ötegen jauyngerler elge oraldy.
Tarihqa üŋılsek, 1979 jyldyŋ soŋynda Keŋes Odaǧy Kompartiiasynyŋ saiasi biurosy auǧan jerıne keŋes äskerın «Auǧanstannyŋ Säuır revoliusiiasyna qoldau körsetu üşın», sonymen qatar «elımızdıŋ oŋtüstık şekarasyn qorǧau maqsatynda» degen jeleumen şeşım şyǧarǧan bolatyn.
Jalpy «Auǧanstan jerıne KSRO äskerın engızuge ne maqsat türtkı boldy?», «Būl soǧys kımge, ne üşın qajet boldy?» degen saualdar älı de aitylyp qalady. Aqiqatyn aitar bolsaq, däl osy uaqytta KSRO men AQŞ arasynda qyrǧi-qabaq, bylaişa aitqanda, «suyq soǧys» uşyǧyp tūrǧan edı. Sondyqtan Auǧanstan aumaǧyna yqpal jürgızu üşın bır jaǧynan NATO blogyndaǧy odaqtastarymen AQŞ, ekınşı jaǧynan Varşava blogy jaǧynan KSRO özara bäsekege tüstı. Būl teketırestıŋ aqyrynda Keŋes äskerınıŋ şekteulı kontingentı şūǧyl türde Auǧanstanǧa engızıldı. Söitıp, myŋdaǧan jauynger Auǧanstandaǧy säuır revoliusiiasyn qorǧauǧa attanyp jatty. Al ondaǧy şynaiy jaǧdai turaly būqaralyq aqparat qūraldary tıs jarmady. Öitkenı aqiqatty aituǧa Kompartiianyŋ pärmenı tosqauyl boldy.
Al şyn mänınde Auǧanstanǧa kırgen keŋes jauyngerlerı bırınşı künnen bastap jergılıktı, iaǧni, Säuır revoliusiiasyna qarsy toptardyŋ qaruly qarsylyǧyna tap boldy. Söitıp, «elımızdıŋ oŋtüstık şekarasyn qorǧau kezınde qaza tapty» degen mälımetpen, mys tabytqa oralǧan jauyngerler mürdelerı tuǧan jerge jıberılıp jatty. Jūrtşylyq Otan aldyndaǧy azamattyq boryşyn öteuge attanǧan ūldarynyŋ nelıkten oqqa ūşqanyn bıle almai dal bolyp, eŋırep qaldy.
Osylaişa, el arasynda «jūmbaq soǧys» atanǧan Auǧanstan soǧysy 10 jylǧa sozylyp baryp toqtady.
1989 jyldyŋ 15 aqpany künı Keŋes Odaǧynyŋ Kommunistık partiiasy Ortalyq Komitetınıŋ bas hatşysy M.S.Gorbachevtıŋ ūiǧarymymen Keŋes äskerınıŋ Auǧanstandaǧy şekteulı kontingentı elge oraldy. Būl kün talai jastyŋ ömırın saqtap qalǧany aqiqat. Jūrtşylyq būl kündı sondyqtan da erekşe elep «Auǧandardyŋ künı» dep aityp jür.
…Auǧanstan soǧysynan qaitqan jauyngerlerge osydan 30-35 jyl būryn soǧystan emes, basqa täuelsız eldıŋ tynyştyǧyn būzyp kelgen qaraqşylarǧa qaraǧandai közqaras tabolǧan. Sonda soǧysta bolyp kelgen jauyngerlerdıŋ analary közderıne jas alyp, qaiǧy qūşqan edı. Al jauyngerlerdıŋ özderı bolsa «Bız äskeri antqa adal qyzmet ettık» dep aqtaludy bılmegen. Aqiqatqa jügınsek, Auǧanstanǧa barǧan jauyngerler KSRO Qaruly Küşterınıŋ būiryǧyn būljytpai oryndaǧan joq pa?!
Sol soǧysta jas ta bolsa, jasyndai jarqyldaǧan jıgıtter üşın «Jauynger-internasionalist» degen ataq ottai ystyq sezıledı. Bügıngı taŋda respublikamyzdyŋ barlyq aimaǧynda Auǧanstan soǧysy ardagerlerınıŋ odaǧy jūmys jürgızıp otyr.
Astana qalasyndaǧy «Auǧanstan soǧysy mügedekterı men ardagerlerı odaǧy» qoǧamdyq bırlestıgınde bügınde 1200 jauynger-internasionalist tırkelgen. Qoǧamdyq ūiym elordada ötetın saiasi-äleumettık, mädeni-sporttyq şaralarǧa belsendı qatysady.
Osy ūiymnyŋ töraǧasy Serık Kenjebekovpen sūhbat qūrǧan bolatynbyz. «Özderıŋız bıletındei, biyl 15 aqpanda Keŋes äskerınıŋ Auǧanstannan şyqqanyna 30 jyl tolyp otyr. Osy dataǧa bailanysty Memleket basşysy Nūrsūltan Nazarbaev Ükımetke aituly datany tiıstı deŋgeide atap ötu jönınde tapsyrǧan bolatyn. Būl şarany ötkızuge Qorǧanys ministrlıgı, Auǧanstan soǧysy ardagerlerı ūiymdarynyŋ «Qazaqstan ardagerlerı» qauymdastyǧy jäne Astana qalasy «Auǧanstan soǧysy mügedekterı men ardagerlerı» qoǧamdyq bırlestıgı jüielı jūmys jürgızdı. 15 aqpan künı Astanadaǧy «Qazaqstandyq jauynger-internasionalister memorialy» eskertkışı janynda miting ötedı, odan keiın jauynger-internasionalisterdı mereilı medalmen marapattau räsımı, «Sol jauynger jıgıtter üşın…» tüstık dastarhan mäzırı ūiymdastyrylady. Keşkısın äskeri-patriottyq konsert bolady. Astanaǧa būl künı elımızdıŋ aimaqtarynan arnaiy şaqyrylǧan meimandar keledı» dedı ol. Sondai-aq sūhbat barysynda Serık Kenjebekov ūiym aiasynda «Erlık sabaqtary», türlı sport jarystary, qaiyrymdylyq aksiialary jäne basqa da äskeri-patriottyq şaralar tūraqty ötkızılıp jatqanyn atap öttı.
İä, är jyldyŋ 15 aqpany jauynger-internasionalister üşın qasiettı kün sanalady. Öitkenı būl künı 10 jylǧa juyqtaǧan soǧys dalasynan soŋǧy soldat tuǧan elge oraldy. Sondyqtan būl künı jauynger-internasionalister meşıt pen şırkeude bolyp, bozdaqtarǧa baǧyştap dūǧa oqytady. «Sol jıgıt üşın»… dastarqan jaiylady. Ötken künder eske alynady… Soǧysta tuǧan änder şyrqalady.
2000 jyly Astanada Auǧanstan soǧysynda qaitys bolǧan jauyngerlerge arnalǧan respublikalyq eskertkış boi köterdı. Onda osy Auǧanstan soǧysynyŋ alapatynda qaitys bolǧan qazaqstandyq jauyngerlerdıŋ esımderı mäŋgılık tasqa basylǧan.
Sondai-aq Auǧanstan soǧysynda qaitys bolǧan jerlesterımızdı mäŋgı este qaldyru maqsatynda jekelegen oblystarda «Eske alu» tarihi basylymdary jaryqqa şyqty. Parlamentte «Ardagerler turaly» zaŋnyŋ jobasy bırneşe jyldan berı qaraluda. Būl zaŋǧa Auǧanstan soǧysyna qatysuşylardy Ūly Otan soǧysy ardagerlerınıŋ märtebesıne teŋestıru jönınde ūsynys jasalyp otyr. Soǧystyŋ ülkenı nemese kışısı bolmaidy. Auǧanstan soǧysy… Būl bes-alty adamnyŋ qaru kezenıp, atysyp-qaqtyǧysqany emes. Būl bır däuırdıŋ saiasi problemasyn şeşuge baǧyttalǧan, ekı älemdık saiasi bloktyŋ tıresınen tuyndaǧan, myŋdaǧan äskeri jäne beibıt adamdardyŋ janyn qiǧan soǧys bolǧany aqiqat. Demek, 1979-1989 jyldar aralyǧynda Auǧanstanda zūlmat otyn bastan keşken jauyngerler «soǧys ardagerlerı» dep tanylǧany qūba-qūp bolar edı. Tüiındep aitsaq, būl soǧystyŋ qasıretı men estelıgı älı talai ūrpaqqa sabaq bolary sözsız.
