Älemdik täjiribege süiensek, qaterli isikti emdeu negizgi üş qaǧidatqa süienedi. Olar – aurudy erte kezeŋinde anyqtau, keşendi em-dom jürgizu, nauqasty medisinalyq baqylauǧa alu.
Bizdiŋ medisina mamandary üşin däl qazirgi jaǧdaida osy üşeuiniŋ alǧaşqysy maŋyzdy sanaluy tiis.
Nege deseŋiz, onkologiialyq auruǧa şaldyqqandar sany jii kezdesetin europanyŋ kei elderi damyǧan diagnostikasynyŋ arqasynda aurudy erte satysynda anyqtap, ölim-jitimniŋ sanyn äjepteuir azaituǧa qol jetkizip otyr.
Büginde el aumaǧy boiynşa jalpy sany 144 myŋnan astam nauqas tirkeude tūr. Jyl saiyn 30 myŋdai adam qaterli isikke şaldyǧyp, kün saiyn atalǧan auruǧa qatysty segiz jaǧdai tirkeledi eken.
Öŋirlik mälimetterdi jiktesek, onkologiialyq aurular körsetkişi jöninen Şyǧys Qazaqstan, Soltüstik Qazaqstan, Qaraǧandy oblystary tizimniŋ basynda tūr. Al, Astana aiaq jaǧynda…
Osy tūsta elordalyq mamandardyŋ profilaktikalyq tekserulerdi jüieli jürgizude, diagnostikalau men emdeudiŋ ozyq ädisterin paidalanu arqyly qaterli isikti erte anyqtauda auqymdy jūmystar atqaryp jürgenin aitqan jön.
Astanada qaterli isikke şaldyqqandardy erte satysynda anyqtau jaǧdaiy birşama jaqsaryp keledi. 2010 jyly būl körsetkiş 46,5 paiyzdy qūrasa, ötken jyly 50 paiyzǧa joǧarylaǧan.
Memleket basşysy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ biylǧy Joldauynda Densaulyq saqtau ministrligine onkologiialyq aurudy auyzdyqtaityn salalyq baǧdarlama äzirleudi jüktegen edi. Osyǧan säikes, Ministrlik 2012-2016 jyldarǧa arnalǧan «Qazaqstan Respublikasyndaǧy onkologiialyq kömekti damytudyŋ salalyq baǧdarlamasynyŋ» jobasyn jasap şyqty.
Onda aurudy erte satysynda anyqtauǧa basymdyq berilgen.
Emdeu isine innovasiialyq tehnologiialardy engizuge köŋil bölingen. Baǧdarlama qoldanysqa ense, 2016 jylǧa qarai elimizde onkologiialyq kömektiŋ zamanaui ülgisi tolyq qalyptasyp bitedi.
Skriningtik tekserulerdi jürgizu respublika boiynşa 92 paiyzǧa deiin jetedi. 2016 jylǧa qarai onkologiialyq aurudan bolatyn ölim 15-20 paiyzǧa deiin tömendeidi. Qaterli isik aurularyn erte bastan anyqtau büginde 47,5 paiyzdy qūrasa, tört jyldan soŋ 53 paiyzǧa artady.
Baǧdarlamany tolyq jüzege asyru üşin aldaǧy bes jylda 207 mlrd teŋge jūmsau közdelip otyr. Būl qarajattyŋ basym böligi Astana qalasynda Ūlttyq onkologiialyq ortalyq saluǧa, özge de oblys ortalyqtarynda am-bulatoriialyq dispanser ortalyqtaryn qūruǧa jūmsalady.
Şynar DOSAN
