Memleketımızdegı saiasi tūraqtylyq pen ūltaralyq kelısım, halyqtar dostyǧy özınen–özı aiaq astynan paida bola qalǧan joq. Qazaq halqynyŋ keŋpeiıl darhandyǧynyŋ, özım degenge özegın suyryp beretın jomarttyǧy men märttıgınıŋ arqasynda qol jetkızıldı desek, artyq aitqandyq emes.
Qazaqstan – köpūltty, unitarly, täuelsız memleket. Älem tanyǧan Otanymyzda jüz otyz ūlt pen ūlys ökılderı bır üidıŋ balasyndai dostyq pen tatulyqta, jarasymdy bırlıkte qoian-qoltyq ömır sürude. Bız – yntymaǧy jarasqan elmız. Qiyn-qystau kezeŋde taǧdyrlary tabystyrǧan halqymyz bır şaŋyraqtyŋ astynda süttei ūiyp otyr. Būǧan qalai qol jetkızıldı?!
Elımızdegı barlyq ūlttyq-mädeni bırlestıkterdı bır ūiymǧa – Qazaqstan halqy assambleiasyna bırıktıru turaly ideiany alǧaş ret toqsanynşy jyldardyŋ basynda Qazaqstannyŋ tūŋǧyş Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaev aitty. Būl tegınnen-tegın taqyr jerge kelgen tūjyrym emes edı. Onyŋ alǧy şarttary qazaq qoǧamynyŋ bastaularynda jatty. Tarihtyŋ jarqyn betterın halqymyzdyŋ ortaq igılıgı üşın parasatpen paiymdai bılgen Elbasy tyŋ ärı teŋdesı joq qūrylymdy ömırge äkeldı. Söitıp, aimaqtarda kışı assambleia qūrudan bastalǧan Qazaqstan halqy assambleiasy qoǧamdy toptastyruşy tetıkterdıŋ bırıne ainaldy.
Maqsaty aiqyn qūrylym elımızdegı bütkıl etnostardyŋ ruhani tūrǧydan qaita jaŋǧyryp, damuyn, özara qūrmetke negızdelgen ūltaralyq qatynas mädenietın qalyptastyrudy közdedı.
– Qazaqstan halqy assambleiasy-
nyŋ qūryluy respublikadaǧy ūlttyq saiasattyŋ institusionaldyq deŋgeige köterılgenın körsettı. Būl – ūltaralyq qatynastyŋ qazaqstandyq modelınıŋ basty özegı edı. Öitkenı, ūlttyq saiasat institusionaldyq deŋgeige jetpegen jaǧdaida, ol adamdardyŋ sezımdık, psihologiialyq, ideologiialyq, teoriialyq, rasionaldy jäne irrasionaldy tanymyna baǧyndyrylady ärı soǧan süiene otyryp jürgızıledı. Al, institusionaldyq deŋgeige köterılgen saiasat – aldynda aiqyn maqsaty bar ūiym qūra otyryp, özındık erejeler men normalardy qalyptastyrady. Ärı bükıl qoǧamdyq jüiemen üilesımdı qarym-qatynas ornatu negızınde jürgızıledı. Prezident N.Ä.Nazarbaevtyŋ köregendıgı sonda – memlekettegı ūltaralyq kelısımdı saqtau, ony odan ärı nyǧaitu üşın respublikada jaŋa qoǧamdyq institut, Prezident janyndaǧy konsultativtı-keŋesşı organ Assambleia qūru qajettıgıne der kezınde nazar audardy.
1995 jyldyŋ 24 nauryzynda Almaty qalasynda Qazaqstan halyqtary assambleiasynyŋ bırınşı sessiiasy öttı. Oǧan barlyq oblystardaǧy kışı assambleialardan 260 delegat sailanyp, qūramyna qyryq ūlttyq-mädeni ortalyqtyŋ ökılı endı. Alǧaşqy sessiiada Elbasy baiandama jasap, qūrylymnyŋ ūiymdastyruşylyq baǧyt-baǧdaryn aiqyndap berdı, – dep eske alady Qazaqstan halqy kışı assambleiasynyŋ müşesı, «Kovcheg-topan» armian ūlttyq-mädeni qoǧamynyŋ töraǧasy Sevada Ter-Grigorian.
Aimaqtarda keŋ auqymda ūiymdastyru jūmystaryn jürgızetın organ – Kışı assambleia boldy. Eldegı ūltaralyq tatulyq pen kelısımnıŋ ūiytqysyna ainalǧan būl ūiym ötpelı kezeŋde memlekettılıktı qalyptastyruda eleulı röl atqardy.
Keŋes odaǧy ydyraǧannan keiın onyŋ qūramynda bolǧan keibır memleketterde ūltaralyq kikıljıŋder tuyndap, soŋy qaruly qaqtyǧystarǧa ūlasqanyn būqara ūmyta qoiǧan joq. Jazyqsyz jandardyŋ qany tögılıp, örımdei jastar qyrşynynan qiylyp jatty. Myŋdaǧan adamdar üisız-küisız qalyp, bosqyn atandy. Mıne, sol kezde aldyn ala jürgızılgen sarabdal saiasattyŋ arqasynda elımızde joǧaryda aitylǧan qasıretterge jol berılmedı. Özara tüsınıstık pen tatulyq, respublikany mekendegen barşa halyqtyŋ eŋ basty qūndylyǧy boldy.
Assambleianyŋ belsendı qyzmetınıŋ nätijesınde Qazaqstandaǧy etnostardyŋ mädeni ömırı jandana bastady. Etnikalyq toptardyŋ yntymaǧy men ūiymşyldyǧy küşeidı. Onyŋ eŋ basty jetıstıgı ol – ūltaralyq qatynastardyŋ saiasi mänge ie boluyna jol berılmedı. Assambleia sessiialarynyŋ özı elımızdıŋ qalyptasu kezeŋderıne döp keldı. Ötkızılgen barlyq on bes sessiiada da Prezident elımızde tatulyq pen kelısımdı nyǧaita beru baǧytynda ızdenısterge basa nazar audaryp otyrdy.
Sonyŋ arqasynda bügıngı taŋda Qazaqstan köpūltty halyqty toptastyrudyŋ strategiialyq ideiasyn aiqyndap aldy. Qazır elımızde 130 ūlttyŋ ökılı ömır süredı. Olar üş jüz alpys bes ūlttyq-mädeni bırlestıkke bırıkken. Olardyŋ otyz bırı – Qazaqstan halqy assambleiasy men Assambleia Keŋesınıŋ müşesı.
Elbasynyŋ assambleia qūrudaǧy tüpkı maqsaty jüzege asty. Qoi üstıne boztorǧai jūmyrtqalaǧan tatu-tättı tırlıgı qazaqstandyqtardyŋ älem aldyndaǧy mereiın köterıp, bedelın asqaqtauda. Olar bır üidıŋ balasyndai yntymaqtastyqty ūiyta otyryp, memlekettıŋ örkendeuıne, eldıŋ damuyna eleulı üles qosuda.
Taŋatar TÖLEUǦALİEV