Būrnaǧy künı JOO arasyndaǧy şahmattan älemnıŋ tört dürkın chempiony, halyqaralyq grossmeister Dinara Säduaqasova kubogy üşın şahmat jarysy bastaldy. Osy oraida turnirde Dinaraǧa oqyrmannyŋ on sūraǧyn qoiudyŋ sätı tüstı.
– Nebärı jiyrma jasta öz atyŋyzda turnir ötkızu sız üşın maqtan, abyroi bolar. Būl turnirdıŋ maqsaty qandai?
Däuren Nūrǧaliev, student
– Rasymen de, būl jarys men üşın asa maŋyzdy. İgı ıske äkımdıkten bastap, Qazaqstannyŋ şahmat federasiiasy qoldau körsettı. Turnir jyl saiyn ötkızılıp, jaqsy dästürge ainalsa eken deimın. Jarysqa elordanyŋ oqu oryndarymen qatar, Almaty jäne Qaraǧandy qalalarynyŋ eŋ üzdık oiynşylary qatysyp jatyr. Elımızde şahmatqa degen qyzyǧuşylyq joǧary. Qazır ata-analar balalaryn kışkentaiynan üiırmege jazdyrtady. Alaida būl sport türımen tek balaqailar ǧana emes, jastar da, ülkender de ainalyssa deimın. Mıne, ūiymdastyrylǧan turnirdıŋ basty maqsaty da sol – elımızdegı şahmattyŋ bedelın köterıp, ony sänge ainaldyru.
– Sız şahmatqa 24 saǧatyŋyzdyŋ qanşa uaqytyn jūmsaisyz?
Elizat, mektep oquşysy
– Bes jastan bastap şahmatpen äuestene bastadym. Al 11 jasymda alǧaş ret 12 jasqa deiıngı qyzdar arasyndaǧy şahmattan älem chempionatynda kümıs jüldeger atandym. Sol sätte būdan ülken jetıstıkterge jetuge bolatynyn tüsındım. Ömırımdı şahmatsyz elestete almaityndai boldym. Sondyqtan bapker men keŋesşılerden bölek, özım üide de daiyndalamyn. Şahmatqa qatysty kıtap oqyp, bılımımdı tolyqtyramyn. Onlain oiyn oinap, jattyǧular jasaimyn. Kün saiyn käsıbi maman retınde özımdı jetıldıremın.
– Janküierlerıŋızdı qandai jaŋalyqpen quanta alasyz?
Almat, 24 jasta
– Juyrda ǧana jabyq alaŋdaǧy Aziia oiyndaryna qatysyp keldım. Osyndai därejedegı bäsekege alǧaş ret qatysuym. Aziialyq oiyndarǧa Vetnam, Ündıstan, İndoneziia, Filippin, İran, Qytai qūramalary siiaqty qūrlyqtyŋ üzdıkter jinaldy. Äielder arasynda ötkızılgen klassikalyq oiynda qola jüldenı ielenıp, elımızdıŋ qorjynyn taǧy bır medalmen tolyqtyrdym. Būl – eŋ soŋǧy turnirde qazırgı älem chempiony qytailyq Tan Jangimen teŋ tüskennıŋ nätijesı. Jeke basym üş medal jeŋıp aldym, al komandalyq esepte altyndy ielendık. Jarysta özıŋdı körsetu qiynǧa soqty, sebebı kün saiyn ekı tur oinadyq. Taŋǧy saǧat toǧyzdan bastap, keşke deiın şahmat üstelınde tapjylmai otyryp, 4 künnıŋ ışınde 7 tur ötkızdık.
– Jalqaulyq degen adamǧa tän qasiet qoi, keide süiıktı ısıŋnen jalyǧyp, barlyǧyn tastap ketkıŋız kelmei me? Küizelıske ūşyraǧan kezde ony qalai jeŋesız?
Märiia, magistrant
– Joq, öz basym sary uaiymǧa eşqaşan tüspeppın. Şarşaǧanymdy dūrys basa bılgendıkten bolar, bälkım. Partiiadan keiın än tyŋdap, kino körıp, dostarym men jaqyndarymmen syrlasudy ūnatamyn. Osynyŋ özı menı rahatqa bölep, jan tynyştyǧyn syilaidy.
– Jarystarǧa daiyndyq jūmystary qalai jüredı?
Ainūr, mektep oquşysy
– Ädettegıdei, şahmat oinap jattyǧamyn. Odan bölek, basseinge baryp, suda şamamen 1 şaqyrym jüzıp ötemın. Şahmat – būl da sporttyŋ türı, sondyqtan boidy sergek ūstau kerek. Jattyǧu zalyna baryp, äpkemmen ülken tennis oinai bastadym, al dostarymmen konki tebemız. Astanada velosiped teuıp, seruendegendı taǧy ūnatamyn. Elordaǧa är kelgen saiyn qalanyŋ qalai qūlpyryp, türlengenın baiqaimyn.
– Şahmattan qandai paida kördıŋız? Ömırıŋızdı özgerttı me?
Tomiris Maratqyzy, satuşy
– Şahmatpen käsıbi deŋgeide ainalysu mındet emes. Kez kelgen adam şahmat oinasa, ömırde berer paidasyn özderı köruşı edı. Oiyn logikalyq oilau men taldamalyq qasietterdı damytyp, jan-jaqty oilauǧa üiretedı. Şahmattyŋ arqasynda adamnyŋ erık-jıgerı, mınez-qūlqy qalyptasady. Maŋyzdy şeşımder qabyldaǧanda kömektesıp, josparlarymdy retteuge kömektesedı. Şahmattyŋ kömegımen bärıne ülgerudı üirendım.
– Qai jerde bılım alyp jatyrsyz?
Külziia Mahmūtqyzy, zeinetker
– Reseidıŋ bır joǧary oqu ornynda geologiialyq barlau mamandyǧy boiynşa bılım aludamyn. Menıŋ atam professor, geolog bolǧan kısı. Şahmatpen käsıbi ainalysuǧa bel buǧannan keiın, qaşyqtyqtan oqu men üşın asa yŋǧaily. Oquymdy da, süiıktı ısımdı de, qoǧamdyq jūmystardy da qatar alyp jüruge tyrysamyn.
– Qazaqstan TMD memleketterı arasynda şahmattan üzdık qūrama dep aita alasyz ba? Elımızde er-azamattardan görı qyzdardyŋ osy sport türınde jaqsy nätije körsetuınıŋ syry nede?
Narǧyz, zaŋger
– Bızdıŋ elımızde şahmat endı-endı aiaqtan tūryp keledı. Sonyŋ özınde jaqsy nätije bar. Jasöspırımder arasynda şahmattan älem bırınşılıgınde altyndy aldyq. Düniejüzılık şahmat olimpiadalarynda da laiyqty oinap jürmız. 2014 jyly bızdıŋ äielder qūramasy altynşy oryndy ielendı. Är öŋırde jyldan jylǧa şahmat ortalyqtary aşylyp, şahmat mektep baǧdarlamasyna pän bolyp engızılıp jatyr. Byltyr şahmatqa äues balalardyŋ äke-şeşelerınıŋ ötınışımen şahmat akademiiasyn aştyq. Onyŋ ekınşı filialyn da aşu josparda bar.
Al er-azamattarǧa keletın bolsaq, barlyǧy – uaqyttyŋ enşısınde. Bızdıŋ jıgıtterımız de Aziia oiyndarynyŋ blis partiiasynda qola medaldı qanjyǧasyna bailady.
– Alda qandai jarystarǧa qatyspaqşysyz?
Jaqsygeldı Abdrahmanov, käsıpker
– Aldaǧy jospar dep osy aidyŋ ortasynan bastalatyn halyqaralyq jarystarǧa qatysudy aituǧa bolady. Oǧan daiyndyq jūmystary jürıp jatyr.
– Eger sızge kez kelgen şahmatşymen oinauǧa mümkındık berılse, kımmen kezdeser edıŋız?
Qanat, 18 jasta
– Eger közı tırı bolsa, keŋes zamanyndaǧy eŋ ozyq şahmatşylardyŋ bırı Mihail Talmen oinauşy edım. Ol köpşılıktıŋ jadynda erekşe oiyndary men qyzyqty ädısterımen este qaldy. Fişermen bır partiiadan bas tartpas edım. Qazır esımı dürkırep tūrǧan älem chempiony norvegiialyq Magnus Karlsenmen oinasam, tartysty oiyn bolatynyna senımdımın. Menıŋ armanym – erler arasynda elitanyŋ qūramyna ılıgu. Ol üşın, eŋ aldymen, men erler arasynda grossmeister atanu kerekpın. Aqyryn jürıp, anyq basyp, dıttegen armanyma ūmtylyp jatyrmyn.
Güldana TALǦATQYZY
