Qazırgı zamannyŋ eŋ özektı mäselelerınıŋ bırı äleumettık jelılerdegı pedofiliia bolyp tūr. Alaida, būl mäsele keŋınen bel alyp ketkenıne qaramastan, bızdıŋ qoǧamda osy taqyryp müldem köterılmeidı. Ösıp kele jatqan qanşama bala men jasöspırımder pedofilderdıŋ qarmaǧyna tüsıp, ömır boiy özıne degen jiırkenış, qorqynyş sezımımen ötedı. Al keibıreulerdıŋ ömırı sonyŋ saldarynan suisidpen de aiaqtalyp jatyr.
Qazırgı XXI ǧasyr, tehnologiialar zamanynda är balanyŋ qolynda bır ūialy telefonnan bar. Köbısı ärıp tanyp, söilep üirenudı smartfonnan meŋgeredı. Būnyŋ qaupın ata-analar da, balalardyŋ özderı de bıle bermeidı. Öte ökınıştı, sebebı balalar älı tym jas jäne aŋqau bolǧannan keiın olardyŋ älı qalyptaspaǧan psihikasyna qysym tüsıru, ony būrmalau kez kelgen eresek adam üşın oŋai närse. Baiqauymyz boiynşa aram niettı adamdar būny sättı paidalanyp otyr.
Instagram, TikTok, Vk, YouTube jäne taǧy basqa kez kelgen äleumettık jelılerde pedofilder qaptap otyr. Olar jas babalardyŋ atynan akkaunt aşyp, balalarmen bır äleumettık jelını qoldanyp, sol arqyly öz aram oiyn jürgızıp jatyr. Ädette olardyŋ qarmaǧyna 7-14 jastaǧy balalar tüsedı.
Keibıreuler bırden öz jynys müşelerınıŋ fotosuretterın jıberıp, balaǧa tıkelei qysym körsetse, keibırı kerısınşe aldymen balanyŋ senımıne kırıp, oǧan jyly sözder aityp, jaqyn adamyna ainalǧan soŋ, özınıŋ auru fantaziiasyn şyndyqqa ainaldyra bastaidy. Al būl bırınşı nūsqadaǧy ssenariiden äldeqaida qorqynyştyraq. Köptegen pedofil osylai smartfon ekranynyŋ ar jaǧynda otyryp, balalardyŋ psihikasyn būzady jäne mūndai ıstıŋ soŋy jaǧymsyz oqiǧamen aiaqtalady. Būl mäselenıŋ auyrlyǧyna qaramastan, ne qoǧamnyŋ, ne ükımettıŋ ony şeşuge talpynysyn körıp tūrǧan joqpyz. Būl bızdıŋ elımızdegı barlyq balanyŋ taǧdyryna tükırgenı me? Älde, sol baiaǧy «ūiat» ūstanymy ma eken? S. atty azamatşamyzdyŋ oqiǧasy osy qaupımızdı nyqtai tüsedı.
– Menıŋ jasym 30-da, ekı qyzdyŋ anasymyn. Menıŋ ösıp kele jatqan büldırşınderım bar bolǧannan keiın, būl mäsele qatty mazalady. Balalarymnyŋ bolaşaqtaǧy qauıpsızdıgı üşın Instagram jelısınde ädeiı kışkentai qyzdyŋ rölın oinap, köptegen pedofilderdı anyqtadym. Ärqaisysyna qarsy dälel tauyp, jergılıktı polisiia beketıne keldım. Sol adamdardyŋ akkauntyn berıp, oqiǧany qysqaşa aityp şyqtym. Olardy tauyp, jazalaudy, äleumettık jelıde qadaǧalaudy sūradym. Al maǧan: «Sızdıŋ ne basqa jūmysyŋyz joq pa? Basty qatyrmai, balalaryŋyzdy qaraŋyz» dep, şyǧaryp saldy. Bırınşı kezekte polisiia qyzmetkerlerı būl taqyrypty qolǧa alyp, mäselenı şeşuge kırıspese, onyŋ qanşalyqty uşyǧyp ketetının elestetu qorqynyşty.
Är ata-ana öz balasyn qalai qorǧai alady? Pedofilderden zardap şegetın balalardyŋ köbısıne ata-ananyŋ köz jasy, mahabbaty, köŋılı jetıspeidı. Osyndai sätte bala pedofildıŋ toryna tüsse, äke-şeşesı bermegen meiırımge bölenıp, ony qiialynda özı qalaǧan ata-anasy retınde qabyldaidy. Äke-şeşesın emes, sol adamdy bedel sanap, onyŋ aitqanynyŋ barlyǧy dūrys ne jaqsy dep qabyldaidy. Pedofil balanyŋ osy küiın ūtymdy paidalanyp, onyŋ aq paraqtai taza psihikasyn būzyp, özıne täueldı etedı. Bır sözben aitsaq sanasyn ulaidy. Al eger bala ata-anasynyŋ meiırımıne qanyp össe, olardyŋ arasynda aşyq dialog bolsa, bala syrttan meiırım ızdemeidı. Ol pedofildıŋ toryna tüsse de, ata-anaǧa degen jüz paiyz senımı arqasynda oryn alǧan mäsele eresekterge tez arada mälım bolady. Al odan keiın polisiia qyzmetkerlerı būl aqparatpen qandai ıs-qimyl jasaityny – ökınışke qarai ülken jūmbaq.
Danajan
AMANGELDİNA,
10-synyp oquşysy
