Biz mülde jaŋa qoǧamda ömir sürip jatyrmyz. Jaŋa qoǧamnyŋ sipaty iskerlik bolsa, būl jolda jetistikterimiz de az emes. Al şeşimi kürdeli mäseleler de bar. Olardyŋ bırı – sybailas jemqorlyq. Sybailas jemqorlyq äleumettık-ekonomikalyq damu üderısın, naryqtyq ekonomikanyŋ qūryluyn, investisiialar tartu prosesın tejeidı.
Demokratiialyq memlekettıŋ saiasi jäne qoǧamdyq instituttaryna kerı äserın tigızedı, eldıŋ bolaşaq damuyna eleulı qauıp töndıredı. Sol sebeptı, sybailas jemqorlyqpen küresu üşın qoǧamnyŋ barlyq jıgınıŋ jüielı türdegı küş-jıgerı qajet.
Osy oraida, Astana qalasynyŋ Baiqoŋyr audanynda Sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyldy ıske asyru jönınde jyl saiyn tiıstı şaralar men josparlar jüzege asyrylady. Sonyŋ ışınde 2023 jylǧa arnalǧan bırlesken ıs-şaralar josparyn atap ötkım keledı.
Joba aiasynda memlekettık organdar, qūqyqtyq tärtıp, qoǧamdyq keŋester, sarapşylar qauymdastyǧy, ardagerler jäne basqa da ÜEŪ ökılderınıŋ qatysuymen kezdesuler, pıkırtalas alaŋdary, därıster, döŋgelek üstelder ūiymdastyru jäne ötkızu;
Qazaqstan Respublikasy Memlekettık qyzmet ısterı jäne sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl agenttıgınıŋ Astana qalasy boiynşa Departamentınıŋ paraqşalar men senım telefonynyŋ «1424» nömırın taratu.
Joba şeŋberınde Memlekettık bilık organdarynyŋ, qoǧam men jastardyŋ özara ıs-qimyl mäselelerın özektendıru maqsatynda memlekettık basqaru organdarynyŋ ökılderımen dialog ötkızu;
Astana qalasynda «Sybailas jemqorlyq faktısı turaly qalai mälımdei alasyz?» broşiuralaryn taratu (jyl boiy);
Būdan bölek, aǧymdaǧy jyldyŋ ekınşı jarty jyldyǧyna tömendegıdei jūmys josparlary äzırlenude:
Sybailas jemqorlyqqa qarsy üzdık karikaturaǧa konkurs ötkızu;
Sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl şeŋberınde aşyq alaŋdar ötkızu;
Sybailas jemqorlyqqa qarsy taqyrypta beinematerialdar äzırleu;
Bırlesken ıs-şaralar josparyn ıske asyrudy aqparattyq süiemeldeu jönındegı media-jospardy äzırleu.
Prezident Qasym-Jomart Toqaevtyŋ «Halyq ünıne qūlaq asatyn memleket» tūjyrymdamasyn ıske asyru maqsatynda tūrǧyndarmen tūraqty kezdesuler, jeke qabyldaular, aralau jūmystary jüzege asyryluda. Atap aitar bolsaq, jyl basynan berı är särsenbı saiyn elordalyq mäslihat deputattary men qalalyq basqarma ökılderı, jergılıktı atqaruşy organdar men tiıstı mekeme basşylary, BAQ ökılderınıŋ qatysuymen audan tūrǧyndarmen kezdesuler ötkızılıp keledı. Onda audannyŋ ortalyq bölıgınen bastap, tūrǧyn alaptarǧa deiın barlyq kvartaldar qamtylady. Audan tūrǧyndarynyŋ özektı mäselelerın tyŋdap, tiıstı şeşım qabyldau maqsatynda bastau alǧan būl nauqan qazırgı taŋda «Aşyq esık künımen» jalǧasuda. Aita keteiık, bügınde audanymyzdyŋ damuy men özektı mäselelerdıŋ şeşımın tabuyna belsendı tūrǧyndardyŋ yqpaly joǧary. Olar audannyŋ belsendılerı retınde jergılıktı tūrǧyndardy mazalaǧan tüitkıldı mäseleler men olardyŋ ūsynys-pıkırlerın jinaqtap, jüielı şeşımın tabuǧa septıgın tigızıp keledı. Tūrǧyndarmen betpe-bet formatyndaǧy «Aşyq esık künı» bügıngı künge deiın jalǧasuda. Būdan bölek, tıkelei är bölımnıŋ mamandarymen, audan äkımı retınde menıŋ jeke qabyldauyma jazylyp, tıldesıp, öz mäselelerınıŋ şeşımın taba alady.
Audandy aralau, aralau barysynda tūrǧyndardyŋ ūsynystaryna qūlaq asu – öte maŋyzdy şaralardyŋ bırı. Onda abattandyru, jaryqtandyru, kögaldandyru, infraqūrylym, sanitarlyq-tazalyq, äleumettık salaǧa qatysty sūraqtar jiı kelıp tüsedı. Bügınde olardyŋ tılge tiek etken mäselelerın tiıstı deŋgeide şeşu maqsatynda bırqatar baǧdarlamalar da jüzege asyryluda. Mäselen, «Halyq qatysatyn biudjet» baǧdarlamasy. Atalǧan baǧdarlama aiasynda bügınge deiın edäuır aulalar kürdelı jöndeu jūmystarynan ötıp, jaŋa qalypqa keldı. Jaryqtandyru jūmystary da jüzege asyryldy. 2023 jyly atalǧan jobada jeŋıp şyqqan 20-dan asa aulany kürdelı jöndeuden ötkızu josparlanuda. Qazırgı uaqytta abattandyrylyp, paidalanuǧa berılgen aulalalar da bar. Aita keteiık, ötken 2022 jyly audanda barlyǧy 55 aula alaŋy jaŋartylyp, bırqatar aulalarda qosymşa jöndeu-qalpyna keltıru jūmystary jürgızıldı.
Qazaqstan Respublikasynyŋ «Sybailas jemqorlyqqa qarsy küres turaly» zaŋynda sybailas jemqorlyqqa mynadai anyqtama berılgen: būl – «…jeke türde nemese deldaldar arqyly mülıktık igılıkterdı zaŋsyz alu jäne memlekettık qyzmet atqaruşy tūlǧalardyŋ, sondai-aq olarǧa teŋestırılgen tūlǧalardyŋ öz lauazymdyq ökılettıkterı men ökıletterıne qatysty mümkındıkterın mülıktık paida tabu üşın jeke basyna paidalanuy, sondai-aq atalmyş tūlǧalarǧa jeke jäne zaŋdy tūlǧalardyŋ körsetılgen igılıkter men jeŋıldıkterdı qūqyqqa qaişy türde para ūsynu jolymen satyp aluy».
Sonymen qatar, 2023 jyldyŋ I toqsanyndaǧy äkım apparatymen qyzmettık ädep normalaryn saqtau jönındegı atqarylǧan jūmystardy da nazarlaryŋyzǧa ūsynamyz.
Memlekettık qyzmet, sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl salalarynda Qazaqstan Respublikasy zaŋnamalarynyŋ jäne Qazaqstan Respublikasy Prezidentınıŋ 2015 jylǧy 29 jeltoqsandaǧy №153 Jarlyǧymen bekıtılgen Qazaqstan Respublikasy memlekettık qyzmetşılerınıŋ ädep kodeksınıŋ (būdan ärı – Ädep kodeksı) talaptaryn saqtau mäselelerı boiynşa jeke konsultativtı kömek körsetıldı. Onyŋ ışınde: memlekettık qyzmetşılerge, jeke jäne zaŋdy tūlǧalarǧa, azamattardyŋ jeke qabyldaulary, sondai-aq, aralau kezdesuler, memlekettık qyzmetşılerdıŋ qyzmettık ädep normalaryn būzu faktılerınıŋ aldyn alu şaralary.
Ädep kodeksı jäne memlekettık qyzmet, sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl salalarynda Qazaqstan Respublikasynyŋ zaŋnamalaryn saqtau boiynşa tüsındırme jūmystary jürgızıldı.
Qyzmettık ädep normalarynyŋ saqtaluyn, sondai-aq ūjymdaǧy moraldyq-psihologiialyq ahualdyŋ jai-küiın monitoringteu maqsatynda jürgızıletın anonimdı saualnama jürgızıldı.
Kez kelgen örkeniettı qoǧam üşın sybailas jemqorlyqpen küres eŋ özektı mäselelerdıŋ bırı bolyp tabylady. Sybailas jemqorlyq memlekettı ışınen joiudyŋ bastamasy men jetıstıkterdı joqqa şyǧaratyn, ūlttyq qauıpsızdıkke qauıp-qater äkeletındıgı kümänsız. Sondyqtan da Qazaqstan Respublikasynyŋ memlekettık saiasatynyŋ negızgı basymdylyǧynyŋ bırı bolyp osymen küresu bolyp tabylady. Sybailas jemqorlyqpen küresu – barlyq Qazaqstan Respublikasy azamattarynyŋ boryşy.
Erlan JAULYBAEV,
Baiqoŋyr
audanynyŋ äkımı
