Qazaqstanda 1941-1945 jyldardaǧy Ekınşı düniejüzılık soǧys örtıne şarpylmaǧan äulet joq desek te bolady. Bügın ötken «Mäŋgılık polk» şeruı ata-äjelerımızdıŋ, äkelerımız ben analarymyzdyŋ sol sūrapyl jyldary körsetken erlıgıne baǧyştaldy. Astanada ekınşı jyl qatarynan ūiymdastyrylǧan şaraǧa jüzdegen adam jinaldy. Olar qoldaryna maidangerlerdıŋ fotosuretterın jäne aty-jönderı jazylǧan transparanttardy nemese ştenderdı köterıp, Täuelsızdık daŋǧyly boiynda ornalasqan «Astana Mall» sauda ortalyǧy aldynan qozǧalyp, «Otan qorǧauşylar» monumentıne deiın jürıp öttı.
Qyzylorda oblysy Syrdariia audanynda Keŋes Odaǧynyŋ Batyry Naǧi Iliiasov atyndaǧy auyl bar. Şerulerdıŋ qatarynda batyrdyŋ suretı men aty-jönı jazylǧan transparant ūstaǧan äskeri adamdy baiqap qaldyq. Özın Begımmūrat Nūrlanūly dep tanystyrǧan ol Naǧi Iliiasovtyŋ nemeresı bolyp şyqty. «QR Qorǧanys ministrlıgınde äskeri bılım-ǧylym salasynda jūmys ısteimın. Atam 1945 jyly 25 jasynda Vengriia jerınde, Dunai özenınen ötu kezınde erlık körsetıp, sol üşın Keŋes Odaǧynyŋ batyry ataǧyn aldy. Özı artileriialyq barlauşylar sapynda soǧysty. Soǧystan keiın Qazaq SSR-nıŋ 50 jyldyǧy sovhozynyŋ örkendeuıne üles qosty. Keiın būl auylǧa atamnyŋ aty berıldı. Syr öŋırınde auyldan bölek onyŋ atynda mektep pen köşe bar» dedı B. Iliiasov.
«Alaş» ūlt-azattyq qozǧalysynyŋ beldı müşesı Hairetdin Bolǧanbaevtyŋ küieubalasy, Ūly Otan soǧysy maidangerı Tūiaq Kamelov turaly azdap estıgenbız. Şeruşılerdıŋ arasynan onyŋ qyzdary Qūralai men Almagül, ūldary Jambyl men Erkın, nemerelerı, şöberelerı, şöpşekterı tabyldy. «Äkemız Tūiaq Baiandyūly Kamelov aǧa tehnikalyq leitenant, «İS-2» tankınıŋ komandirı retınde Mäskeudı qorǧap, Berlinge deiın jettı. Jeŋıspen auylǧa oraldy. Bız onyŋ ūrpaqtary ruhyna taǧzym etıp kelıp otyrmyz. «Mäŋgılık polk» şeruıne byltyr da qatysqanbyz. Biyl da aksiiadan tys qalmadyq. Būiyrtsa, kelesı jyly da qatysamyz dep otyrmyz. Tek būl igılıktı şara üzılmesın dep tıleimız» dedı Qūralai Tūiaqqyzy.
Qolyna «Ötegen Tūrmaǧambetov – Keŋes Odaǧynyŋ Batyry» anyqtamasy bar transparantty ūstaǧan jıgıttı äŋgımege tarttyq. «Menıŋ aty-jönım Kelıs Tūrmaǧambetov. Özım Aqtöbe oblysynanmyn. Astanadaǧy L. Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınıŋ studentımın. Ötegen Tūrmaǧambetovtyŋ nemeresımın. Atam 1941 jyly soǧysqa alynyp, Stalingrad baǧytynda erlıgımen tanyldy. Berlinge deiın jetıp, Reihstagqa qoltaŋbasyn qaldyrdy. 1945-1946 jyldary nemıstıŋ Ştetten qalasynyŋ komendanty boldy. «Ūly Otan soǧysy» ordenınıŋ üş därejesımen, «Aleksandr Nevskii» ordenımen marapattaldy. Soǧystan keiın Jaŋajol auyldyq keŋesınıŋ töraǧasy qyzmetın atqardy. Sol jyldary būl auyl üş ret millioner auyl atandy. Atamnyŋ nemeresı retınde onyŋ ruhyna taǧzym etıp kelıp otyrmyn» dedı K. Tūrmaǧambetov.
«Mäŋgılık polk» şeruıne jinalǧandardyŋ barlyǧy osylaişa maidanda erlık körsetken jaqyndaryn eske aldy. Boilarynan tek saǧynyşty ǧana emes, maqtanyş sezımın de baiqap qaldyq. Bärı de oryndy, sebebı erlıktıŋ daŋqy öşpeidı!
Amanǧali QALJANOV
