Nūrbolat ARZAMAS, änşı, halyqaralyq «Şabyt» jastar festivalınıŋ laureaty: DÄSTÜRLI ÖNER TÜBI OZADY

– Nūrbolat, aldymen balalyq şaǧyŋyz jaiynda bılgımız keledı...

– Keŋes zamanynyŋ soŋǧy buynymyz ǧoi. Dese de, Torǧai öŋırındegı qazaqy auyldyŋ tumasy bolǧannan keiın, tılım qazaqşa şyqty. Ata men äjeden sıŋgen qasiet bolsa kerek, dästürlı önerge, terme-jyrǧa bır büiregım būryp tūratyn. Öz betımmen Aqtamberdınıŋ, Dospambettıŋ tuyndylaryn, Nūrhan Ahmetbektıŋ «Ūry qarǧasyn», Faizolla Satybaldynyŋ «Tuǧan elmen qoştasuyn», Ahmet Baitūrsynovtyŋ «Han şeŋgelın» oqyp, sanama tereŋ toquǧa tyrystym. Onyŋ üstıne, el ışındegı Qonysbai Äbıl, Älpiia Ormanşina, Jadyra Qūtjanova syndy aǧalar men apalardyŋ ısın körıp, sözın tyŋdap östım.

– Dästürlı önerge qalai keldıŋız? Osy salada kımderden tälım aldyŋyz?

– Menıŋ önerge qadam basuyma, qūştarlyǧymnyŋ oianuyna bırden-bır sebepker bolǧan belgılı «Nūrikamal» änınıŋ keiıpkerı Nūrikamal Seiıtjanova edı. Keiın Arqalyqtaǧy Töken Elıbaev atyndaǧy saz kolledjınde bılım aldym. Arnauly bılım ordasynda oqyp jürgenımde baian men syrnaiǧa janym jaqyn edı. Öitkenı, bala jasymnan Bolat Sybanovtyŋ änderın tyŋdap öskenım bar.

Kolledjde oqi jürıp, memleket jäne qoǧam qairatkerı Özbekälı Jänıbekov ırgesın qalaǧan «Şerter» ansamblınıŋ qūramyndaǧy Mysyr, Qypşaq, Sailau Ordabaev aǧalarymnan därıs aldym. Üş jüzge aty mälım qobyzşy Baubektıŋ ūrpaqtary Qazbek, Boranbai Äbenovterdıŋ tälımın kördım. Tas­tan Oqapov, Maǧauiia Hamzinderdıŋ közın körgen ūstazym Äbjan Särsenbaevtan küi önerınıŋ qyr-syryn üirendım.

– Astana – küllı qazaqtyŋ boitūmary. Bügınde önerdıŋ bıregei ortalyǧyna ainalyp bara jatqany ras. Sız elordaǧa qalai at basyn būrdyŋyz?

– Aiman Mūsaqojaeva ırgesın qalaǧan Qazaq ūlttyq öner universitetı alǧaş aşylǧan 2000-jyldary keldım Astanaǧa. Joǧary oqu ornyna qūjat tapsyrǧanymmen, jolym bolmady. Mūnda babymnyŋ emes, baǧymnyŋ şappai qalǧanyna senımım zor.
Qostanaida universitet rektory, ǧalym, akademik Zūlqarnaiyn Aldamjarov degen azamattyŋ bır jyl būryn bergen uädesı bar edı. 1999 jyly ötken telebaiqauda talabyma riza bolǧan ol «Astanada oquǧa tüse almasaŋ, maǧan kel, grantta bılım alatyn bolasyŋ» degen-dı. Bügınde marqūm bolyp ketken aǧa uädesınde tūrdy. Bıraq menıŋ bar mūratym, esı-dertım Astana edı. Öitkenı, ūstazdyqtan görı, sahna oryndauşysy bolǧandy qaladym. Sondai küştıŋ, jıgerdıŋ, talaptyŋ arqasynda kelesı jyly elordalyq student atandym… Osy jyldarymda Ämıre Qaşaubaev atyndaǧy baiqaudyŋ, «Şabyt» halyqaralyq jastar festivalınıŋ laureaty boldym.

Universitet qabyrǧasynda jürgenımde Gülmira Qūttybadamova apaiym dausymdy estıp, horǧa konsertmeister qylyp jūmysqa aldy. Halyq änderın, Abaidyŋ klassikalaryn oryndadym mūnda. Nūrǧisa Tılendievtıŋ şäkırtı Qarasai Saijanov özınıŋ ūstazynyŋ tuyndylaryn oryndatty maǧan. Mūndai qoldaulardyŋ arqasynda da ülken sahnalardyŋ törınen körıngenım ras.

Sol tūsta Rüstam Külşebaev Prezident orkestrınıŋ jetekşısı edı. Arnaiy ūsynystarmen Allajar, Medet jäne men «Alaman» üştıgın qūrdyq. Eŋ alǧaş sahnaǧa Nūrǧisa atamyzdyŋ «Alatau» änımen şyqqan edık. Repertuarymyzda köbıne halyq änderı oryn aldy. Qazırgı uaqytta ärqaisymyz Prezident orkestrınde jeke oryndauşymyz.

– Nūrbolat, qazırgı estradanyŋ tuyndylaryna jeke közqarasyŋyzdy bılgımız keledı.

– Zamannyŋ aǧymymen än de estradalyq janrǧa auysyp jatqan syŋaily. Alaida, mūny aǧa kompozitorlar jaqtyra bermeidı. Öitkenı, elektronikamen jazylǧan tarsyldaq tuyndy ömırşeŋ emes. Tez tanylady, tez ūmytylady.
Men qazaqy tärbiemen jetıldım. Oǧaş mınez-qūlyqty, oǧaş dünienı qabyldai almaimyn. Bıraq älgındei estradalyq änderdıŋ de öz tyŋdarmany bary ras. Osyǧan qarap, bızdıŋ qoǧam jık-jıkke, top-topqa bölınıp alǧan ba dep oilaimyn.

– Estrada dästürlı önerdı ūmyttyryp bara jatqan siiaqty…

– Dästürlı öner tübı jeŋedı. Jandy dauyspen aitylatyn salmaqty ännıŋ qai zamanda da tyŋdarmany tabylatynyna senımım zor. «Klassikalyq ännıŋ töresı İtaliiada» deidı öner zertteuşıler. Qazaq halqynyŋ än mūrasy da alǧaşqy bestıkten körınedı olardyŋ pıkırınşe. Degenmen, «qolda bardyŋ qadırı joqtyŋ» küiın keşudemız.

«Ännıŋ de estısı bar, eserı bar» deidı Abai. Sol siiaqty, estradalyq änderdıŋ de qūndylary jeterlık. Mäselen, Maqpal Jünısovanyŋ oryndauyndaǧy tuyndylarmen mändes, maǧynalas, salmaqty dünieler jasai beredı. Sondai önerdı nege damytpasqa, qoldamasqa?..

– Jaŋa ǧana şet memleketterdı köp aralaǧanyŋyzdy aittyŋyz. Özge jūrttyŋ qazaq önerıne közqarasy qandai, qalai qabyldaidy?

– 2006 jyly Fransiia memleketınde boldym. Erbol Şaimerdenov aǧamyz bastap barǧan saparymyzda Parijde konsert qoidyq. Ärtürlı ūlttyŋ ökılderı jinaldy. Sonda Nūrtuǧannyŋ «Qanekei, tılım, söileşı» jyryn şyrqadym dombyramen. Ansamblmen «Aq baian» halyq änın oryndadyq. Sol kezde zalda otyrǧan körermennıŋ qalai tebırengenın tılmen aityp jetkıze almaimyn. Tıptı, közderıne jas alyp, zor yqylaspen tyŋdady.
Ūşaqtan tüse salyp, konsert bersek te, şarşaǧanymyzdy ūmytyp, sergıp qalǧanymyz, özge ūltqa taŋ qalǧanym älı esımde.

– Änşılerdıŋ denı toi-tomalaqty künkörıs közıne ainaldyryp alǧany ras. Būl ürdıske pıkırıŋızdı bıldırseŋız, özıŋız toiǧa şyǧasyz ba?

– Aqan serı, Bırjan saldar toidyŋ körkı bolǧan ǧoi, toimen tanylǧan. Qazaqta toi köp öitkenı. Dese de, sahnany da oilau kerek dep bılemın. Käsıbi tūrǧyda jetılu üşın bırjola toi quyp ketuge bolmaidy. Ännıŋ salmaǧyn arzandatyp alamyz onda.
Keibır änderdıŋ sözderın ūǧyp bolmaimyz ǧoi. Būl – sol toişyl änşılerdıŋ estradaǧa äkelgen «paidasy». Ras, Zattybek sekıldı änşılerdıŋ tuyndylary jaqsy, keide, tyŋdap otyryp özım de ūnatyp qalamyn.
Menıŋ kelınşegım de dästürlı änşı. Önerde bır-bırımızdı tärbielep, tolyqtyryp otyramyz. Aragıdık toiǧa şyǧyp tūramyz. Bıraq meiramhanalarda estı ännen görı, esırgen änge sūranys mol. Sen Abaidyŋ änderın şyrqap tūrsyŋ ba, «Ekı jirendı» oryndap tūrsyŋ ba, bärıbır, qabyldai bermeidı. Osyǧan qarap, dästürlı öner kenjelep ketkenın moiyndaisyŋ. Bıldei filarmoniia änşısı Erlan Rysqalidyŋ «Bes jüz än bılemın, otyz-aq myŋ teŋge jalaqy alamyn» deuı beker emes. Osydan keiın dästürlı änşılerdıŋ denı estradaǧa jol tartuda.

– Äŋgımeŋızge rahmet!

Ashat RAIQŪL