Poeziia padişasy Fariza Oŋǧarsynovanyŋ ekınşı ǧūmyry bastalǧanyna qyryq künge taiady. Bız bügın aqyn qyryq jasqa taqaǧan şaqta şyǧarmaşylyǧy saralanyp jazylǧan «Oi men sezım naqyştary» atty maqalany oqyrman nazaryna qaitalap ūsynyp otyrmyz. 1978 jyly basylym betın körgen jazbanyŋ avtory – qazaq jyrynyŋ alyby Äbdılda Täjıbaev. Otyzynşy jyldary-aq öz qatarlastarynan oq boiy ozyq körıngen qalamger «Oi men sezım naqyştaryna» jetpıske şyǧar jasynda qalam tartypty. Halyq jazuşysy sonda «…Keiın öleŋşı ūmytqa ainalady da, bolaşaqpen bettesu jäne tıldesu üşın ömırde aqyn qalady… Menıŋ Fariza öleŋderınen bırınşı alǧan äserım: öleŋşımen emes, aqynmen kezdestım. Kezdestım de, şeksız quandym» dep aǧynan jarylady. Aǧynan jarylady da, aqyn öleŋderındegı ınju-marjandarǧa tamsana beredı.
Söz iesı – Äbdılda, keiıpkerı – Fariza, jariialanǧan gazetı «Leninşıl jas» bolǧan maqala basy artyq jarnamaǧa zäru sanalmas degen oidamyz.
Öleŋ jazǧannyŋ bärı aqyn emes ekenı qaşannan mälım. Öleŋşı men aqyn qatar tırlık qūryp, bırge jer basyp jürgende ǧana bırıne-bırı ūqsaidy. Ekeuı bırdei öleŋ jazǧan soŋ bır odaqqa müşe, bır litfondynyŋ nany men maiyn da teŋ jeulerı (öleŋşınıŋ artyǧyraq jeuı de) mümkın. Bıraq, būl «teŋestık» – uaqytşa närse. Keiın öleŋşı ūmytqa ainalady da, bolaşaqpen bettesu jäne tıldesu üşın ömırde aqyn qalady. Öitkenı, aqyn äleumettık ömırdegı körnektı tūlǧa. Ol – qauymǧa jaŋa pıkırler estırtıp, oily sözder aitqan adam, ol – özı ösken ortaǧa quanyş-şattyq äkelgen, qaiǧynyŋ qandai türıne jylap, qandai türıne qarsy şabudy üiretken ūstaz. Ol – ömırdı ūǧyndyrǧan, ony süiudı üiretken, jalǧan söilemegen, qara basynyŋ qamyn arttyru üşın eşkımge jalpaqtamaǧan, oŋai ūiqas, jeŋıl yrǧaqtar qumaǧan jan. Menıŋ Fariza öleŋderınen bırınşı alǧan äserım: öleŋşımen emes, aqynmen kezdestım. Kezdestım de şeksız quandym. Tūlǧa bolyp tuǧan aqyn barlyq jazǧandarynda da türlı qyrlarymen özın körsetıp otyruy haq. Äitse de, bıregei bır jyrmen özın halqyna, zamandastaryna ūsynuy, «Būl menmın, menıŋ bolmysym osy, ūstaǧan baǧdarym mynau» dep mälımdeuı kerek qoi (ärine, özıne özı sense). Sonda bızge – oquşy qauymǧa aqynnyŋ qozǧalys-qimylyn baǧu, onyŋ işarattaryna deiın jedel aŋǧaru jeŋıldei bermek. Farizada mūndai mälımdeme bar.
Men revoliusiiany jasamadym,
mezgıl degen mejeden asa alar kım?
Bıraq, bıraq, jasqanyp, jaltaqtamai,
bolaşaqtardyŋ esıgın aşa alamyn.
Soǧysty da körgem joq, ökınbedım,
(mümkın, onda men jaily oqyr da edıŋ…)
Bıraq, sol bır jyldardyŋ jaraqaty
kökıregımdı syzdatyp otyr menıŋ.
Men jez edım,
ömır özı şyŋdady almas qylyp,
otyra almaimyn qapersız maldas qūryp,
men osynau beimaza planetada
revoliusiiany kelemın jalǧastyryp.
Soŋǧy ekı jol:
Men özımnıŋ mazasyz jastyǧymdy
ūrpaqtarǧa mūra qyp qaldyramyn.
Mıneki, aqyn «Menınıŋ» oiyndaǧy biık arman quǧan quattylyq. Osyny oqyǧanda men kädımgıdei masattanyp, maqtanǧym keldı. Būl aqyn poeziiasynyŋ daŋǧyl joly, ideiasynyŋ aiqyn sipaty eken dep bıldım. Özınıŋ aqyndyq deklarasiiasyn mälımdegen talai ülgılı aqyndardy bılemız. Oiy joǧary, dauysy zor aqyndar mūndai sözderın maqtan üşın emes, öz zamany, öz zamandastarynyŋ aldynda anty siiaqty aitqan. Myna Fariza öleŋınde de sondai dauys bar. Fariza bır kıtabynda: «Lirikalyq keiıpkerlerım – äielder, olardyŋ taǧdyry, jan-düniesı, külkısı men köz jasy – ölenderımnıŋ arqauy» deptı. Osy ras, Farizanyŋ özgeşelıgı de osynda. Bıraq, soǧan qarap aqyn jyrynyŋ negızgı taqyryby adam, adamǧa degen ülken mahabbat ekenın kışıreitıp, taryltyp almauymyz kerek. Adamdy süiu kerek, adamnyŋ sūlulyǧyn jyrlau kerek degen öleŋder Farizada da az emes. Ol adam turaly patetikalyq quatty sözderdı öte küştı, jalyndy jazady. Aqynnyŋ eŋ tamaşasy – adam sūlulyǧyn qalauynşa aita bıletın suretşıldıgınde:
Qos janarda tūrady arai kılkıp,
qadalmaidy, jalt etıp qaraidy ürkıp.
Sūqtanady san közder sūlulyqqa,
talyqsidy qaǧylmai talai kırpık…
Taǧy bır şumaǧyn keltıreiın:
Jūmyr keude jarasyp iyqpen tık,
tūr taldyrmaş denesın biıktetıp,
Jalǧyz jatyr jotada qara būrym
näzık belge kei-keide tiıp ketıp.
Qandai äsem müsın! Müsın önerınsız ūlttyq körkem öner jetıstım, toldym dei almaidy. Poeziiadaǧy tabiǧat körıkterın jetkızetın söz boiauy siiaqty poeziiada märmar, granittermen jarysa alatyn söz kerek. Fariza jasaǧan müsınde boiau arqyly jetetın qasietter de bar. Qos janary qandai nūrly, älı közderın jaltyldatuy jetpei jatqan, oqtauly qaruyn jūmsai bere almaityn näuetek, säbi jan ǧoi būl tūrǧan! Äitpese, jūrtty özı qaltyratudyŋ ornyna, özgelerge ürkıp qarar ma edı?! Ekınşı şumaqta bız ǧajaiyp sūlu jandy näzık qimyl üstınde köremız. Aqynnyŋ qyraǧy közı taldyrmaş denenı biıktetıp tūrǧan kelısımderdı de däl aŋǧarǧan. Taǧy da qaitalaimyn: adamnyŋ boiynan sūlulyq tappai tūryp, onyŋ oiynan sūlulyq tabu qiyn. Sondyqtan şyǧar, Fariza «adam atty qūdırettı küşke» ünemı bas iıp otyrady. Ol qūdırettı adam qolymen jasalǧan qalalardan, qaita jaŋǧyrǧan dalalardan, aspandy, mūhitty bileuşılerden köredı:
Qanatty naiza korablderge
qyzyǧa qarap qalam men,
aspan bolmaǧanyma mūŋdanyp, – deidı aqyn. Osy arada bız adamnyŋ aspan bolmaǧanyna mūŋaiuy arqyly onyŋ aspan bolǧanyn körgendei äserlenemız. Bügıngı talantty intellektınıŋ aiyrmaşylyǧynyŋ özı osynda bolu kerek. Äbden jetıkken qūbylystardyŋ barlyq ǧalamatyn tanyǧan, şeksız biıktık pen tereŋdıkterge sai sezım bailyǧyn tapqan adamda toiat joq qoi. Ol barlyq älemdık garmoniiaǧa qyzyǧady, ol barlyq keŋıstık pen jaryqtarǧa ǧaşyq. Ol barlyq qūdırettı, körıktı jandarǧa ǧaşyq. Sondyqtan, ondai jandardyŋ quanyştary da, qaiǧysy da özgeşerek, dälırek aitqanda, kölemdırek, tereŋırek boluy mümkın.
Sen maǧan baqyttasyŋ, qaiǧydasyŋ,
ömırsıŋ, tausylmaityn bai mūrasyŋ.
Ölermın sol sezımmen maǧan dese,
aspannan qara jerge ai qūlasyn,
äiteuır, anyq menıŋ ainymasym.
Nege būlai deidı aqyn? Osy öleŋnıŋ soŋǧy ekı jolyn oqiyqşy:
Yrzamyn taǧdyryma sen arqyly
mahabbat degen küştı sezındırgen.
Men Fariza jazǧan ǧaşyqtyq jyrlarǧa onyŋ barlyq janymen yntyǧyp, barlyq yntasymen qūlai, qūmarlana aitqan lirikalaryna osy tūrǧydan qaraimyn. Alǧaşqy ret mahabbat küşın sezındırgen adamǧa osylai tabynbasa, bız aqyndy tanymas edık, oǧan senbes te edık. Aqynǧa būl jerde aspan qandai şeksız bolsa, ǧaşyqtyq qūdırettı sezındırgen adam da sondai şeksız. Ekeuı de poeziia täŋırımen teŋ. Ekeuı de poeziianyŋ arman düniesı, şektelmeitın, şegerılmeitın arman. Osyndai armandardy aŋsaǧan aqyndyqqa bızder mahabbat közımen qarai bıluımız kerek. Egılıp-tögılıp aitqan ystyq qūmarlyqtardan eŋ aldymen aqynnyŋ quatyn, aǧynan jarylar syrşyldyǧy men şynşyldyǧyn köruımız kerek.
Dara künderımnıŋ,
nala tünderımnıŋ,
serıgı bolǧanyŋ üşın,
senımı bolǧanyŋ üşın,
men senı aialaimyn.
Farizanyŋ barlyq mahabbat jyrlary osy adamǧa arnalǧan. Būl – ardaqtylyq, qymbattylyq jaǧynan aq sütın bergen, aq besıgın terbetken qasiettı anamen qatar tūra alatyn Adam. Būl adam üşın süiınıp jyrlauǧa da, küiınıp jyrlauǧa da bolady. Men öz basym sonyŋ bärıne senemın. Keide adamdy süiu men oǧan ǧaşyqtyq asqaqtai tüse otyryp, dereksızdıkke de auysyp ketedı ǧoi. Osyndai küige ūşyramaiynşy degen Fariza öz jüregı jaratqan geroiǧa realdyq äreket, sezımder beredı: oǧan kädımgı özımızge mälım atmosfera jasaidy. «Kögaldy alaŋ. Süt säule qyrdy basqan. Bız otyrmyz janardan arman ūşyp» dep bastalatyn öleŋde bärı bar: quanyşty ekı jastyŋ közderınen perde sypyrylyp, köŋılderındegı tūman äbden serpılgendei, olar baqytty. Sondyqtan, olar būryn elenbei jürgen aspanǧa, jūldyzdarǧa qarap taŋdanysady. Osyndai keŋ, tamaşa tünnıŋ şyndyǧyn aiqyndai tüsıp, bızdıŋ tüisıgımızben äbden jarastyru üşın aqyn ömırge laiyq boiaudy qalyŋdata beredı. Qasyŋdaǧy dosynan batyldyq körudı aŋsaǧanyn da jasyrmaidy. «Ketkım kelgen kısıdei asyqqanmen, jıbermei qalsa dedım». «Äieldıŋ monologynda»:
Janarymdy toltyrdyŋ jylylyqqa,
jan jyluyn balar em ūlylyqqa, – degen egız jol bar. Demek, erkek pen äieldıŋ özara sezınısulerı de aqyn üşın ūlylyq. Olar neǧūrlym jaqyn bolǧan saiyn, soǧūrlym adam oiy men sezımınıŋ asyl qasietterı tolyǧa tüsedı.
Sondyqtan bolar deimın, maǧan:
Sonda men jaisaŋ köldıŋ jaǧasymyn,
özıŋdık sonda menıŋ bar asylym, – degen joldar da qatty ūnady. Men bükıl älemdegı ūly qūbylystardyŋ kelısım tapqandaryn körgendei sezındım. Men Farizanyŋ mahabbat jyrlarynan bärımızge ūqsamaityn özgeşelık köremın. Būl – qaisymyzdy bolsa da oilandyratyn özgeşelık. Adamnyŋ şartty türdegı erejelerge, kanondarǧa, eskırgen ädet, dästürlerge tūtqyn bolyp qalmai bosanuyn, öz sezımın ūrlamai, jasyrmai, bükpei söileuın qazaq poeziiasynda batyl jyrlaǧan osy Fariza. Aqynnyŋ lirikalyq geroiy adamǧa tän aiqyn, küştı sezımderın adam sözımen adamǧa jarastyq därejede aituǧa mındettı.
Jalǧan söilese, ol poeziia emes.
Jastyq şaqtaǧy adam basynan ötetın küilerde şek bar ma? Sanaǧa süiengen sabyr-ūstamdylyqty bız egde tartqan soŋ tabamyz. Kıleŋ ūstamdymyz. Är künnıŋ, är tünnıŋ saǧatyn ünemdep jūmsap, ölşep paidalanamyz. Sondyqtan, bızdıŋ (egdelerdıŋ) sezımderımız de tejeulı, şıderleulı. Sondyqtan, kenetten kilıger oqiǧalarymyz bola bermeidı. Kenetten būrqyrap, byt-şyt jaryla, şaşylyp-tögılıp jatpaitynymyz da sol üşın. Al, jastyq şaqta şe? Solai ma edık? Qainaǧan qan, jolbarysşa jūlqynǧan jürek, temırdei dene jasqa damyl bergen be! Ärbır minut saiyn jaŋalyqtar ızdegen, jaqsy ümıt, jaryq armandarǧa talpynǧan jastyq «sabyr», «saiabyr» degen sözderge tüsıngen be? Olardyŋ bır künı bızdıŋ jylymyzǧa tatymai ma (bastan ötkerer oqiǧa jaǧynan aitamyn)?
Bız jerdıŋ qai künı sılkınıp, janar taulardyŋ qai künı jarylaryn, ainalasyn alai-tüleige tüsırerın bılemız be? Jastyq ta solai ǧoi. Jastyq ömır – romantika ǧana emes, onyŋ öz realizmı de jetıp artylady. Osy realizmge üŋılsek talai şattyqqa, talai qaiǧyǧa kenetten kezdese beremız.
Senıŋ ot qūşaǧyŋda dünienı ūmytyp talyqsydym.
Jüregımdı örtedı jan ystyǧyŋ… taǧy-taǧylar.
Armanyn tapqan jannyŋ quanyşynda, läzzatynda şek joq. Ol künnıŋ şyqpauyn, taŋnyŋ atpauyn, qūşaǧynyŋ jazylmauyn tıleitındei. Ol mäŋgı jasaityn läzzat düniesınıŋ aiasynda…
Bız quanyşymyzdy sezıp ülgergen joqpyz. Aqyn endı:
Bıraq, özıŋ ainydyŋ,
ūmyttyŋ da jastyqtyŋ jūmaq künın,
sen mysqyldap, men bolsam jylap tūrdym.
Ömır degen būrqanǧan dariiaǧa
būrymymnan ūstap ap laqtyrdyŋ.
Sonda ǧana eseiıp, būl jalǧanda
bärı aldamşy ekenın bır-aq bıldım,–deidı.
Aşynǧan, asylynan airylǧan küiıktı qyz monologyn: «Men künäkar emespın ar aldynda, qūdaiyŋ da keşedı tap mūnymdy» dep aiaqtaidy. Şap-şaǧyn öleŋde adam auzynan şyǧatyn lepterdıŋ bärı de bar. Şadymandyq üşın şanşyǧan jürektıŋ jan dauysy juyp-şaiyp ketkendei.
Būl ne – drama ma? – İä, drama!
Būl ne – tragediia ma? – İä, tragediia!
Bız būryn mūndai qyzdar jaiyn qalyŋ romandardan oqitynbyz, teatr sahnalarynan köretınbız. Sonda kıleŋ közımız qūrǧamaityn. Al, bügın qyzdyŋ özı jyrlap otyr. Būl – äielder ömırınde ünemı kezdesetın, oquşylardyŋ ünemı kürsınetın oqiǧalardyŋ bırı. Būl monologtaǧy qyz bärın özı söilep tūr. Būl qyz būl sözderın qandai qauymnyŋ talqysyna bolsa da saluǧa, qandai bilerdıŋ aldynda bolsa da söilep ketuge, päktıgın qalai joǧaltqanyn, ne üşın joǧaltqanyn däleldep, aqtalyp şyǧuǧa äzır. Sondyqtan, ol oquşylardan da qymsynbai, aǧynan jarylǧan. Äŋgıme tek mūndai jyrdy kımnıŋ, qalai qabyldauynda. Qyz syryn ata-ana bolyp tyŋdasaq, kökıregımız qars airylyp kürsınemız. Öitkenı, balamyzdy baqytsyzdyqqa ūşyratyp alǧanymyzǧa ökınemız. Jastyŋ mūndai küiıne onyŋ adal qūrby-qūrdastary men jan dostary da öksidı. Al, toǧyşar bolyp otyryp oqysaq şe? Onda äŋgıme basqaşa. Toǧyşardyŋ öz filosofiiasy bar: «qoidy Qūdai qasapqa arnap, qyzdy erkekke arnap jaratqan. Apanda jatqan börıge qozy nege barady? Japanda jortqan börıge qozy nege barady? Japanda jortqan jıgıtke qyzdyŋ özı nege soǧady? Bas jarylsa, börık ışınde, qol synsa, jeŋ ışınde. Tatymaityn, bır jylaǧan soŋ ūmyt bop ketetın närseden qandai tragediia şyqpaq?! Mūndai qyzdyŋ ädet pen daǧdydan ūşqary äŋgımesın tyŋdaudyŋ, öitpese oqudyŋ özı ūiat». Toǧyşarlar filosofiiasyn osylai tyŋdai bersek, bız mahabbat, gumanizm degenderge qaita soqpastai alystaimyz. Poeziia oiatatyn sezımderden jūrdai tazaramyz. Men özımşe mahabbattaǧy sezım şynaiylyǧy men adaldyǧy jetıspei tūryp suretşı bolu mümkın emes dep bılemın. Jannyŋ san aluan tolqyndary men aǧymdaryn aŋǧara almauşyǧa boiau, dybystardyŋ da aluan qūbylystary men aǧymdaryn aŋǧaru qiyn. Mahabbatqa jäne mahabbattan tuatyn sezımderge jetık emester sol sezımder turaly aqyn bop tereŋ jyrlai almaidy, prozaşy bolyp tereŋ körsete almaidy. Poeziiada keide Läilı, keide Mäjnün bolu bızdı qatty qyzyqtyrady jäne quantady ǧoi, nege olai? Öitkenı, bız adamdardyŋ bütındıgı men ırılıgın, biıktegı jaryq mūrattarǧa qūlaş sermegenderın, amal-ailasyz, esep-qisapsyz, adal ömır süruşılerdı köremız. «Baryŋdy tügel ber, barymdy tügel al. Alaŋsyz süi menı, alaŋsyz süidır özıŋdı» degen sezımder qaşan da qymbat bolǧan. Bügın de qymbat. Mūndai kesek sezımdersız mahabbat pafosy tumaidy, mahabbat ırılenbeidı, ūsaqtap ketedı. Osy qasietter bızdıŋ Fariza lirikasynan tügel tabylady.
Bükıl älemdık qūbylystardyŋ bärın sezınetın, bärın de sezdıre alatyn aqyn özın barlyq jaratylystyŋ syrlasyndai ūǧynady. «Äitpese, mahabbat lirikasynda da bızdı ol qyzyqtyra almas edı» dedık qoi. Sol oiymyzdy rastaiyq. Farizanyŋ küzge arnalǧan öleŋın oqiyq:
Erke özender jatpaidy tasyp aǧyp,
taular da tūr jamylyp basyna būlt.
Aq qaiyŋdar jylaidy, japyraǧyn
baiqausyz şaşyp alyp.
Jas tögedı aspan da aşynǧannan,
jasyl körkın jazdaǧy jasyrǧan maŋ.
Bozaŋ dala jatady tomsyraiyp
baladai aşulanǧan.
Bau-baqşany tūratyn jemıs tūnyp
jinap qoidy adamdar kelıstırıp.
Tarsyldatyp üilerdıŋ terezesın
jüredı jel ysqyryp.
Kök aspan da joiypty ot tynysyn,
qoŋyr būlttar jöŋkidı soqtyǧysyp.
Balalar jür kırbıŋsız köŋılmenen
şapqylap, dop quysyp.
Men būl öleŋdı tūtas keltırgende menıŋ aityp jetkıze almaǧanymdy oqyrman öz oiymen tolyqtyrsyn dedım. Küzdı köŋılsızdıkke balau – būltty jylatu, aǧaş japyraqtaryn jūtatu bızge qaşannan belgılı. Keide küz arqyly köŋıldegı kırbıŋdı küiler de qosa şertılıp otyrady. Al, mynau öleŋde özgeşelık – äsemdık bar siiaqty. Tabiǧat – Fariza üşın künäsız säbilık şaq. Aq qaiyŋdar japyraǧyn baiqausyzda şaşyp alǧan soŋ jylap tūr. Bozaŋ dala ökpelegen baladai tomsyraiady. Maǧan terezelerdı qaǧyp ysqyryp jürgen jel de dop quyp jürgen balalarmen bırge oinap jürgen sekıldı. Mezgılge sai jaratylys dünielerın jaŋdandyru, olardyŋ adam mınezı men qylyqtaryna ūqsaǧan türı, siqy, qimyldary arqyly bolmysty barlyq kelısımderımen beineleu aqynnyŋ küşın, tapqyrlyǧyn tanytady. Bız osy ūnatqan, maqtaǧan närselerımızdıŋ, äsırese, poeziiadaǧy suretşıldık önerdıŋ qyzyqtyǧyn aitqanda aqynnyŋ tıl şeberlıgıne üŋılmei öte almaimyz. Al, tıl şeberlıgı degenımız aldymen söz bailyǧyna, sol bai sözderdı ūstarta bıluge bailanysty. Sözıŋ jetpei, sözderge jan bıtırıp qozǧau jasarlyq qūdıretıŋ jetpei jatqanda öleŋnen körıktılık ızdeu – qiyn närse. Onda özıŋe tän jaŋa jüie tabu, öleŋge jaŋa äuen, intonasiia beretın jaŋǧyrǧan ūiqas-yrǧaqtar, tyŋ teŋeuler äkelu tıptı mümkın emes. Fariza söz qalaudaǧy halyq poeziiasyndaǧy äsemdıkterdı, ūtymdylyqtardy meŋgergen. Ol sözderdıŋ boiyndaǧy qyzu, quat-küşterge qozǧau salǧyş, jan bergış, sözderdıŋ özara qiiulasulary, özara şarpysuy arqyly jaŋa suret, jaŋa äuen tuǧyzatyndyǧyn körsettı. Ol tılge jetık bolǧandyqtan jyrdyŋ yrǧaǧyn küşeitkış, ūiqasyn tyŋaitqyş jaŋa sözderdı kep tapqan jäne olardy barynşa şeber qoldanǧan. Ol epostaǧy, äsırese, Mahambet siiaqty aqyndardyŋ tolǧaularyndaǧy ekpın, energiialardy esınen şyǧarmaidy. Söite tūra, ol üirenşıktı yrǧaqtarǧa tüsıp ketpeu üşın aǧyl-tegıl ala jönelgelı tūrǧan yrǧaqtardy ädeiı qara sözdık intonasiiaǧa aralastyryp, asau ekpındılerdı şıderlegendei şenep ūstaidy. Oquşysyn öleŋıne tereŋırek qarauǧa, qabat-qabat bolyp jatqan maǧynalardy ızdeuge, obraz, teŋeu kürdelılıkterın tanytuǧa jeteleidı.
Näzık gülder jautaŋdap, dırılımen
ǧaşyqtyŋ sezımındei.
Adamdardyŋ dumandy dübırınen
dala jatyr közı ılınbei.
Taǧy da qyzyq salystyrularǧa kenelıp otyrmyz. Näzık gülder men keŋ dala adam beinesıne köşkenın qyzyqtaimyz. Bız osyny dästürlı jaŋǧyrtudan tuǧan jaŋaşyldyq, aqynnyŋ özındık özgeşelıgı, özındık sipaty deimız. Aqyn jyrlarynda söz qory moldyǧyn däleldeitın mysaldar tolyp jatyr. Ondaǧy boiaular bailyǧy da maǧan qatty ūnaidy. Appaq säuleler, saǧym ümıtter, qap-qara tereŋder, kökpeŋbek-kök biıkter aqynnyŋ keŋ älemın, ışkı düniesın de kersetedı.
«Būla köŋıl», «būlyŋǧyr mūŋ», «bal sezım», «süt säule» siiaqty sözderdı bız būryn köp qoldanbaǧanbyz.
«Teŋız-köŋıl qalaişa tolqymasyn…».
«Menı eş närse ömırde taŋ qylmaidy…».
«Köŋılım qūzdan qūlap jürmın essız…».
«Maisa dala arylady güldı öŋınen…».
«Aşu, yza keudemde qamalǧan ün…».
«Janymdaǧy jalaŋaş jara tabyn…».
«Ekeumızdı bır arman matastyryp…» – degen siiaqty jeke joldar; äitpese:
«Men senı jüretınmın maqtan körıp,
Qyzǧyş bop, ösek aitqan jattan qoryp…»; «Aq tütek oilardyŋ aqpany saq-saq küledı, jalǧyzdyǧynan jyndanyp ketken jesırdei…», «men qaşanǧy ışımnen şyŋǧyramyn, qaşan-qaşan basylar būl qūmarym…»; «Sezım ölgen. Jürem tek qūr sülderım, jüregımdı, miymdy taŋ asyryp…» degendei egız joldar, äitpese:
Qaşanǧy endı men senı ūmytpaimyn,
qaşanǧy ışte jatady ūlyp qaiǧym.
qaşan, qaşan ūşady saǧym bolyp,
jüregımde ılıngen qūlyptai mūŋ… –
dep keletın tört joldar poeziiamyzdaǧy mol bailyqtyŋ Fariza äkelgen bır salasy emes pe? Farizada ūiqastyŋ neşe aluan kürdelı türlerı bar. Dybys sūlulyqtary, olardyŋ kelıstı üilesım tabulary öleŋ äuendılıgın bır türlı kümbırletıp jıberedı. Oquşysyn änge, küige bastaidy. Al, keide joǧaryda aitylǧandai aqynnyŋ şeberlıgı arqyly osy äuendı dybystar özgeşe qiiulasyp öleŋnıŋ özın prozaşa oquǧa tartady. Sonda bız äuendı sezım men salmaqty oilardyŋ bırlesıp Fariza poeziiasyna kürdelılık berıp tūrǧanyn aŋǧaramyz. Men Fariza öleŋderın tügel oqyp şyqqannan keiın ony özıme bır türlı jaqyn sezındım. Jas aqyn menıŋ ädemılep aitamyn dep jürıp aita almaǧanymdy op-oŋai jazǧandai körındı.
Aqyndar bırın-bırı osylai tolyqtyryp, körkeitıp otyrmasa, poeziia qalai ılgerı baspaqşy! Menıŋ bır ädetım (mümkın, naşar ädet şyǧar) köŋılıme qonǧan, sezımımdı jylytqan öleŋderdı oqyǧanda maqtau sözderımdı tejei almai, oqyp otyrǧan närselerımnıŋ kemşılıkterın aituǧa uaqyt tappai qalamyn. Baiqaimyn, būl joly da söitken siiaqtymyn…
Men Fariza aqynnyŋ bolaşaq jyrlaryn da ülken ümıttermen kütemın. Fariza özı bılıp tüsken, qalap alǧan auyr jolda, ömırlık ūzaq jolda senımdı ekenın barlyq eŋbegınde körsetıp keledı. Fariza – poeziianyŋ taqyryptary, ışı men tysyn tūtas oilai alatyn aqyn.
1978 jyl
Habarlandyru!
Erteŋ, särsenbı künı saǧat 13:00-de «Radisson Sas» qonaq üiınıŋ meiramhanasynda aqyn Fariza Oŋǧarsynovanyŋ dünieden ozǧanyna qyryq kün toluyna orai as berıledı.
