Oralbai Äbdıkärımov: Elbasymen bırge qyzmet etu ülken jauapkerşılıktı jükteidı

Oralbai Äbdıkärımov – belgılı qoǧam jäne memleket qairatkerı.  Bırqatar joǧary därejelı lauazymdy qyzmetter atqarǧan. Qazaqy bolmysty, keŋpeiıl jürektı adamnyŋ sanaly ǧūmyry da ızgı önegege toly. Parasatty tūlǧamen özınıŋ jürıp ötken ömırı, qyzmettık joly jäne bügıngı qoǧamǧa degen közqarasy jaiynda keŋ otyryp äŋgımelesken edık. Sony nazarlaryŋyzǧa ūsynyp otyrmyz.

Adaldyqtan attaǧan joqpyn

– Oralbai aǧa, sız bügıngı taŋda halqymyzdyŋ «Azamat» degen ardaqty atqa ie bolǧan sanauly qairatkerlerınıŋ bırısız. Sızdı osy abyroiǧa jetkızgen qandai qūdırettı küş dep oilaisyz?
– Rasynda, bala kezımde osyndai biıkke jeteiın, därejelı qyzmet ısteiın degen arman bolǧan joq. Ärine, boiymyzda äkemızdıŋ qanymen, anamyzdyŋ sütımen sıŋgen bır qasiet bolǧany anyq. Ol – adaldyq desem bolady. Men osy ūstanymnan bır qadam şegıngen joqpyn. Allanyŋ maŋdaiǧa jazǧan taǧdyry bolady. Odan eşkım asa almaidy. Alǧaşqy eŋbek jolym şopandyqtan bastaldy. On jyldyq orta mekteptı bıtırgennen keiın synyptastarmen bırge auylda qoi baǧuǧa qaldyq. Şopan bolyp jürıp, äskerge alyndym. Onda da auyl arasy emes, kiiandaǧy «mor­flottan» bır-aq şyqtym. Odan keiın Qaraǧandynyŋ ırgesındegı «Şahan» kentındegı käsıptık-tehnikalyq uchilişede jūmys ıstedım. Eŋbek ete jürıp, joǧary oqu ornynda oqydym. Qaraǧandy oblysyndaǧy Şahtinsk, Abai qalalaryn salǧan qūrylys mekemelerınıŋ komsomol ūiymyn basqardym. Osylai tömennen bastalǧan qyzmettık jolmen satylap öse berdım. Bırden «tör menıkı» dep alǧa ozǧan emespın. Sol uaqyttarda jauapty jerlerge aldymen jastardy jıberıp, solardyŋ küşın paidalanatyn. Sondyqtan bız alǧy şepte jürdık.
– Ärine, ol kezdegı adam­dardyŋ ömırı de, qyzmettık joly da bır-bırıne ūqsas ekenı aian. Degenmen, osyndai därejege jetude tuǧan topyraqtan, ūşqan ūiadan alǧan tärbienıŋ äserı bar ekenı dausyz. Osy töŋırekte oi qozǧap ötseŋız…
– Jasyrary joq, aldymda asqar taudai arqa süiegen aǧalarym boldy. Olardyŋ barlyǧy da közı aşyq, kökıregı oiau, sanaly azamat bolyp er jettı. Joǧary oqu oryndaryn aiaqtady. Bır aǧaiynymyz Mäskeude oqyp, KSRO Syrtqy ıster ministrlıgınde, elşılıkte abyroily qyzmet atqardy. Mıne, osyndai aǧalaryma qarap oi tüzep, elıktep östım. Bır jaǧynan, bala kezımnen kıtapqūmar boldym. Qolyma tüsken kıtapty tauysyp oqyǧanşa degbırım qalmaityn. Keŋes däuırınde ösken balaǧa sol zamannyŋ ideologiiasy äser etpei qoimaidy ǧoi. Mäselen, jazuşy Nikolai Ostrovskiidıŋ «Qūryş qalai şynyqty» atty romanynyŋ bas keiıpkerı Pavel Korchagin sekıldı kez-kelgen qiyn­dyqtan qoryqpaityn, erjürek, qaisar bolyp öskım keldı.
Ol kezdegı uaqyttyŋ ty­nysy da, adamdardyŋ tūr­mysy da bırdei edı. Eş­kımnıŋ bır-bırınen asyp-tasyp bara jatqan däuletı de, säuletı de bolmaityn. El qarapaiym ǧana qoŋyr tırşılık keştı. Alaida, men üşın anamnan alǧan tärbiemnıŋ tälımı erek.
– Erterekte, «Egemen Qazaq­stan» gazetınen anaŋyz turaly kölemdı maqala oqyp edım, sonda ol kısınıŋ qazaqy qalypty jan ekenı şynaiy jazylǧan…
– İä, oryndy aitasyz. Şeşem jaily şeşılıp söileuge bolady. Asqan aqyldy, baiypty, qazaqy jön-jobany bıletın, bes uaqyt namazyn qaza qylmaǧan, dındarlyǧy bar, kısılıgı mol adam edı. Men äkemnen bır jarym jasymda qaldym. Ol kısı soǧys bastalǧanda jasy egde tartyp qalǧandyqtan, maidanǧa alynbaǧan. Eldegı eŋbek armiiasyna tartylǧan. Alǧaşynda Ereimentau rudnigınde, keiın Balqaş kombinatynyŋ qū­ry­lysynda jūmys ıstedı. Sodan auylǧa auyr nauqas bolyp oralyp, 1946 jyly dünieden ozdy. Äkem ömırden ötkende artynda üielmelı-süielmelı tört ūl qaldy. Osy balalardy jetkızemın dep anamnyŋ da tartpaǧan beinetı joq. Bız bala bolyp, oiynǧa da onşa qūştar bolmadyq. Ala jazdai auylda şöp şauyp, sodan näpaqa tauyp, anamyzǧa kömektestık. Ol kısı de bızge: «Balalarym, eşqaşan da ala jıptı attamai, ülkendı syilap, eşkımge ziian tigızbei, adal bolyp ösıŋder» dep ünemı aityp otyratyn. Bızdıŋ otbasymyzda ädemı bır dästür boldy. Şeşem eskışe hat tanityn, kökıregı daŋǧyl adam bolǧandyqtan, eskı qissalardy tyŋdaǧandy jaqsy köruşı edı. Bolat degen aǧam ünemı anama batyrlar jyryn, qissalar oqyp beretın. Keiınırek men de ol kısıge Äbış Kekılbaevtyŋ «Ürkerı» men Säken Jünısovtıŋ «Aqan serı» romandaryn oqyp berdım. Öz basym, orta mekteptı de, universitettı de orysşa bıtırdım. Alaida, tuǧan tılge jatyq bolǧanym anamnyŋ arqasy dep bılemın. Apamnyŋ basynan qūs ūşyrǧan joqpyz. Qolymyzdan kelgenşe alaqanymyzǧa salyp, aialap baqtyq. Ǧasyrǧa juyq ǧūmyr keşıp, 98 jasynda dünieden ozdy. Säken Seifullindı körgen, talai tarihi uqiǧalardy bıletın tanymy tereŋ jan edı.

Bilık qazaqşa söileu kerek

– Sız 1981 jyldan bastap basqaru organdarynda jūmys ıstep kelesız. Keŋestık däuırdıŋ keiıngı ūrpaq bıle bermeitın qyr-syry köp. Sol şaqtarda köŋılıŋız tolmaityn dünieler boldy ma?
– Är däuırdıŋ özıne tän erekşe­lıkterı bar. Mäselen, Qaraǧandy qalalyq partiia komitetınde nūsqauşy bolyp jūmys ıstep jürgende köp närsege köŋılım tolmaityn edı. Közboiauşylyq basym boldy. Sol jyldary qalanyŋ ırgesındegı «Sūryptau» stansasynda balalar üiı ornalasqan. Osy mekemenıŋ basşysy köp tūraqtamai, jiı auysa berdı. Direktor auysa bergennen balalar üiınde bereke bola ma? Bır jaǧynan közderı jäudırep, ata-anasynan qarausyz qalǧan bal­ǧyndarǧa janym aşyp, solarǧa qatty kömekteskım keletın. Aqyry, soǧan baram dep jürgende basqa jūmysqa auysyp ketıp, ökınışten tılımdı tıstedım. Qaraǧandy ob­lystyq partiia komitetınde jür­gende joǧary jaqtan kün saiyn «qar» sekıldı türlı aqparat jauyp jatady. Bärı de jedel daiyn­daluy kerek. «Erteŋ KPSS Ortalyq Ko­mitetınıŋ bas hatşysy L.Brejnev baiandama jasaidy, soǧan bügın tezdetıp ozat eŋbekkerlerdıŋ pıkırın jinap berıŋder» dep joǧarydan būiryq tüsedı. Sol boida ozat sauynşy, daŋqty şahter ızdep tauyp, solardyŋ atynan pıkırler ūiymdastyramyz. Ol zamannyŋ aldymen ısı emes sözı, dabyrasy jüretın edı ǧoi, soǧan jūrtty ilandyryp, sendıre bıletın.
– Sol kezeŋde Qaraǧandy qalasynda ūlttyq müddenı ūran etken azamattar boldy ma?
– Dälırek aitqanda, ötken ǧa­syrdyŋ 80-şı jyldary Qaraǧandy oblysynda on üş paiyz ǧana qazaq boldy. Ol kezde Jezqazǧan bölek oblys edı. Qalanyŋ öz basynda segız paiyz, al Temırtauda üş paiyz ǧana jergılıktı ūlt ökılderı tūrdy. Ärine, qalyŋ köp­şılık ışınde halqym degen arly azamattar bolmai qalǧan joq. Bıraq, Keŋes ökımetı asa aqyldy, bılımdı, ūltjandy tūlǧalardy bilıkke onşa jaqyndatpady. Mäselen, aituly ǧalym, ūzaq jyldar boiy Qaraǧandy politehnikalyq institutynyŋ rektory bolǧan Äbılqas Saǧynovty aitsam bolady. Osy kısı qazaq balalaryna erekşe qamqorlyq körsettı. Aitalyq, alǧaş oquǧa tüsken jyly bırınşı kurs studentterı küz aiynda auylşaruaşylyq jūmystaryna tartylǧanda, ol qazaq mektebın bı­tırıp kelgen örenderdı alyp qalyp, bır ai boiy basqalarmen bılımderı deŋgeiles bolu üşın arnaiy oqytyp, aiaqtarynan ılıktırıp jıberetın. Akademik aǧamyz aspiranttardy daiyndaǧanda da jergılıktı ūlt ökıl­derıne basymdyq berdı. Osy bır ardaqty tūlǧamen jaqyn aralastym. Köregen, baiypty, eptep äzılqoilau adam edı. Körnektı tūlǧa Ebınei Buketovtıŋ de bedelı erekşe boldy. Ol kısı bızge tau sekıldı körınetın. Jazuşy Jaiyq Bektūrovpen jaqyn aralaspasam da estı äŋgımesın köp tyŋdadym. Sondai-aq, önerkäsıp oryndarynda da el namysyn joǧary ūstaǧan, qazaqqa büiregı būrǧan azamattar boldy.
– Sız azattyq alǧan jyldardan berı Elbasynyŋ senımdı serıgı bolyp kelesız. Töbesıne şyqsa, bas ainalatyndai jauapty qyz­metterdı atqardyŋyz. Sol jürıp ötken belestergeoişa oralatyn kezıŋız köp pe?
– Elbasymen bırge jürıp, elge qyzmet etu ülken jauapkerşılıktı jükteidı. Ol kısımen qyzmettes bolǧanym seksenınşı jyldardyŋ aiaǧynan bastalady. Elbasy 1989 jyly Qazaqstan KP OK birinşi hatşysy bolyp sailandy. Sol jyly men de Ortalyq komitettıŋ ūiymdastyru jäne kadr bölımınıŋ meŋgeruşısı boldym. Seksen adam qyzmet jasaityn bölım. Bırınşı hatşymen jūmys babymen künde kezdesemın. Partiia tarap, elımız täuelsızdık alǧannan keiın de osy bölım qaita qūrylyp, menı soǧan meŋgeruşı etıp bekıttı. Jūmys barysynda Elbasynyŋ barlyq aitqandaryn mūqiiat oryndap otyrdym. Şynymdy aitsam, basqa da qyzmettes adamdar boldy ǧoi, bıraq, men sol kısını ǧana tyŋdadym. Memleket basşysyna qandai mäselenı bolmasyn aşyq jetkızuge tyrystym. Ol kısı şeşım qabyldaǧannan keiın baryp, bız oryndaimyz. Negızı, apparattyŋ qyzmetı solai bolu kerek. Onyŋ jūmysy ünemı köleŋkede qalady.
– Azattyq alǧan alǧaşqy kezeŋder elımızge oŋai bolǧan joq. Osy jyldary oiyŋyzda qalǧan qandai oqiǧalardy aita alasyz? Sız sonyŋ bel ortasynda jürdıŋız ǧoi.
– Derbestık alǧan alǧaşqy eleŋ-alaŋ şaqta jaŋa memlekettıŋ qalyptasu joly jeŋıl bolǧan joq. Sol tūsta lauazymdy qyzmette bolǧan azamattardyŋ barlyǧy bel şeşıp, belsene eŋbek ettı dep aita alamyn. Täuelsızdık deklarasiia­syn qabyldadyq. Memlekettık rämızderdı bekıttık. Elımız na­ryqtyq ekonomika jolyna tüsu üşın jaŋa zaŋdar qajet boldy. Qolǧa alynǧan reforma tübegeilı ıske asu üşın endı eskı zaŋdarmen jūmys ısteu mümkın emes edı. Ekı ret Parlament öz ökılettılıgın toqtatty. Sol şaqta bız bır jyldai parlamentsız jūmys ıstedık. Prezident barlyq jauapkerşılıktı özıne aldy. Bız basşymyzǧa süienış boldyq. Aitalyq, 1994-1995 jyldary Halyq jazuşysy Äbış Kekılbaev QR Joǧarǧy Keŋesınıŋ töraǧasy bolǧan kezde deputattardyŋ aldynda Elbasy altynşy şılde künı astanany auystyru turaly mäsele köterdı. Ol halyq qalaulylarynan qoldau tapty. Mıne, bügıngı elordanyŋ ırgesı solai qalandy. 1995 jyly
Ata zaŋymyzdy qabyldadyq. Sodan keiın ekı palataly parlamentke köştık. Ol uaqyttyŋ qyr-syryn aita berse äŋgıme köp. Onyŋ da qūpiia­sy keiın aşylar. Qazır zeinet­kerlıkke şyqqan saia­satkerler kıtap jazyp jatyr. Solardyŋ kıtap­ta­rynan sol kezdegı uaqyttyŋ ty­ny­syn baiqauǧa bolady. Alaida, däl sol kürdelı şaqta qabyldanǧan şeşımderdıŋ barlyǧy dūrys bolǧan­dyǧyn uaqyttyŋ özı däleldedı.
– Sız Senat töraǧasy bolǧan kezde Jer satu turaly zaŋnyŋ qabyldanuyna bailanysty qoǧamda türlı qarama-qaişy pıkırler boldy. Osy jönınde aityp ötseŋız.
– Ras, jer satu jönındegı zaŋdy qabyldau qiynyraq boldy. Ol jönınde el ışınde türlı pıkırler aityldy. Ūltymyz üşın ata-babamyz naizanyŋ ūşymen, bılektıŋ küşımen qorǧaǧan jerden artyq qasiettı eşteŋe joq. Bıraq, naryqtyq qatynastyŋ zaŋy özgeşe. Jerdıŋ de iesı bolu kerek. Ol kezde Ükımet basşysy – belgılı azamat İmanǧali Tasmaǧambetov edı. Ükımet ūsynǧan zaŋdy Senat qoldady. Al, Mäjılıs deputattary qarsylyq körsettı. Eger Mäjılıs qarsy bolsa, Senat qabyldai almaidy. Aqyry Ükımet otstavkaǧa kettı. Atalǧan zaŋǧa Prezident qol qoiǧan joq, bıraq, uaqyt ötkennen soŋ küşıne endı. Elımızdegı jer reformasy osylai bastaldy.
– Memlekettık hatşy bolǧan kezde mem­lekettık tılge erekşe bet būrǧanyŋyzdy da bılemız.
– Ana sütımen boiyma sıŋgen qazaq tılınıŋ abyroiy men üşın bärınen biık. Memlekettık hatşy bolyp jürgen kezde ziialy qauym ökılderı men közıqaraqty tıl jaŋaşyrlary arasynda qazaq tılınıŋ mäselesı jönınde salmaqty da, ötkır pıkırler aitylyp jatty. Ol, tıptı, Par­lament Mäjılısıne deiın jettı. Sol kezde halyq qalau­lylarynyŋ arasynda memle­kettık tıldı damytu jönınde baian­dama jasadym. Bilık qazaqşa söi­lese, bärı ornyna keledı degen söz aittym. Ol kezdegı Premer-­ministr Danial Ahmetov edı. Bır jiynda Prezident: «Danial,
es­tıdıŋ be, Oralbai Ükımet qazaqşa söileuı kerek dep otyr. Endı ony qoldaŋyzdar», – dedı. Alaida, odan berı Ükımet basyna qanşama azamat keldı, tıl mäselesı älı dūrys şeşılgen joq. Elbasy bır joldauynda memleket 2025 jylǧa deiın qazaq tılıne köşu kerek dep qadap aitty. Ol merzımge de on jyldai ǧana uaqyt qaldy. Äne-mıne degen­şe, ol da jetıp keledı. Taiauda bılım jäne ǧylym ministrı Aslan Särın­jıpovtıŋ biyldan bastap, barlyq jalpy bılım beretın orta mektepterge «Qazaqstan tarihy», «Qazaq ädebietı», «Geografiia» pänderın memlekettık tılde oqytu
turaly qolǧa alǧan bastamasyn tolyq qoldaimyn. Būl jobanyŋ jemıs bererı dausyz. Sondai-aq, ūlt ūstazy atanǧan Ahmet Bai­tūrsynovtyŋ «Ärbır bala bastauyş synypta öz ana tılınde bılım alǧany jön» dep aitqan örelı sözı beker aitylmaǧan.
Azattyqtyŋ özı ana tılımızden bastalady. Biyl Qazaq handy­ǧynyŋ 550 jyldyq torqaly toiy merekelenude. Elbasynyŋ özı Ūlytaudaǧy sūhbatynda tarihymyz, tanymymyz, salt-dästürımız, dınımız jönınde kelelı äŋgıme örbıttı. Jalpy, tuǧan tıldı damytu da, tanytu da özımızge bailanysty. Basqa ūlttarǧa önege körsetuımız qajet. Ūlt janaşyrlarynyŋ tıl, el jaiynda şyryldap aityp jürgen sözderın de eskergen jön. Bügıngı taŋda älem boiynşa saiasi ahualdyŋ özı auyr. Körşıles elderdegı oqiǧalardyŋ özı alaŋdatady. Sondyqtan barynşa ūlttyq qūndylyqtardy därıptep, tereŋdete beruımız qajet.
– Sız 2008 jyldan berı «Nūr Otan» partiiasynyŋ janynan qūrylǧan jemqorlyqqa qarsy keŋestıŋ töraǧasy boldyŋyz. Bügınde osy jemqorlyq turaly köp aitamyz, bıraq qorytyndy, az, odan şyǧu joly bar ma?
– Bügıngı taŋda jemqorlyq jaiynda köp aitamyz. Sonyŋ barlyǧymen jalǧyz QR Memle­kettık qyzmet ısterı jäne sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl agenttıgı küresıp jatqandai körınedı. Al negızı, oǧan qarapaiym jūrtşylyqtyŋ qosyp otyrǧan ülesı mol. Öitkenı, olar senım telefony arqyly aqparat berıp, paraqorlyqtyŋ jolyn kesuge yqpal jasauda. Sondyqtan bügıngı künı halyqtyŋ tanym-tüsınıgı, bolmysy, közqarasy özgerdı. Qoǧamdyq belsendılıgı östı. Eşkım de eşteŋenı bügıp qalmaidy. Taiauda bır qalanyŋ äkımı ekı bırdei orynbasarymen ūstaldy. Būl degen sūmdyq. Sonda olarǧa ne jetpei jatyr eken? Elbasynyŋ «100 naqty qadam» baǧdarlamasynda jemqorlyq jönınde jaqsy aitylǧan. «Nūr Otan» partiiasynyŋ janynan qūrylǧan korrupsiialyq keŋestıŋ töraǧasy bolyp jürgen kezde osy dertpen tabandy kürestık. Bıraq, tamyry tereŋdep ketken jemqorlyqty bırden tyiyp tastau mümkın bolmai otyr. Menıŋ oiymşa, jemqorlyq jönındegı zaŋdy älı de jetıldıre tüsu qajet. Sosyn, memlekettık qyzmette jürgen azamattar qomaqty qarjyǧa qyzyqpau üşın olardyŋ äleumettık jaǧdaiyn köteru kerek. Sonda ǧana keibır lauazymdy qyzmetke qoly jetken adamdardyŋ arasynda «osy jerde uaqytşa ısteimın ǧoi, mümkındıgımşe qyzmet babyn paidalanyp qalaiyn» degen terıs piǧyldan arylatyn bolar. Mümkın, jemqorlyqtan ada-küde aiyǧu üşın bır ūrpaq auysu qajet şyǧar. Endı bır ümıttı şetelden bılım alyp, elge oralyp jatqan jastardan kütemın. Olardyŋ özge memlekette jürıp körgenı, tüigenı de bölek qoi. Mümkın, solar elımızdı osy dertten sauyqtyryp, alyp şyǧady dep oilaimyn.

Qazaqtyŋ töbetı älemdık ondyqqa kıredı

– Sız tuǧan jerıŋızden ırge suytpaǧan azamatsyz. Sol eldegı audandyq mūrajaidyŋ aşyluyna mūryndyq bolypsyz.
– İä, menıŋ tuǧan jerım elordadan onşa qaşyq emes. Nūra dep atalatyn nuly, suly ölke. Audanda būryn şaǧyn muzei bar edı. Ony körgen saiyn köŋılım onşa könşımeitın. Mäselen, Ūlytauǧa, Qarqaralyǧa barǧanda tūrpaty eŋselı mūrajailardy körıp: «Şırkın-ai, bızdıŋ elde osyndai bır ǧimarat boi köterse» dep oilaitynmyn. Aqyry, halyq qalaulysy bolyp jürgende oblystan qarjy böldırıp, jaŋa mūrajai salyndy. Oǧan sol jerde tuǧan Kärım Myŋbaev, Bürkıt Ysqaqov sekıldı tanymal tūlǧalardan bastap, barlyq eŋbek erlerınıŋ esımderı jazyldy. Türlı etnografiialyq jädıgerler qoiyldy. Äjeptäuır, tuǧan eldıŋ tarihynan syr şertetın muzei bolyp qalyptasty. Odan keiın Nūra audanynyŋ ortalyǧynan uaqyt talabyna sai ekı jüz oryndyq kol­ledj aşyldy. Janynan jüz oryn­dyq jataqhana boi köterdı. El­den eşqaşan tamyrymdy üzgen emes­pın. Aiyna bır ret baryp tūra­myn. Audan ortalyǧyndaǧy dauylpaz aqyn, qoǧam qairatkerı Säken Seifullinnıŋ eskertkışı de tuǧan jerge kädımgıdei körık berıp tūr.
– Bügıngı taŋda kımdermen aralasasyz, jaqyn dostaryŋyz bar ma?
– Ötken joly Elbasymen bır jüzdesıp qalǧanda ol kısı de «qazır kımdermen aralasyp jürsıŋ» dep sūrap edı. Jasymnan jaqsy adamdarmen dos bolyp kele jatyrmyn. Talai jylǧy qyzmettes bolǧan, aralas-qūralas jürgen bır top jıgıt bar. Aitalyq, Äbış Kekılbaev, Myrzatai Joldasbekov, Ravil Şyrdabaev, Toqtar Äubäkırov sekıldı azamattarmen jaqyn aralasamyn. Alaida, özımnıŋ bala kezden kele jatqan bır hobbiım bar. Ol – tarihi kıtaptardy oqu. Qolym bos bolǧanda osy süiıktı ısımmen ainalysamyn.
– Aǧa, bügıngı taŋda respub­likalyq «Qansonar» qauym­dastyǧyn basqaryp otyrsyz.Būl qauymdastyqtyŋ maqsaty qandai?
– Bızdıŋ babalarymyz aŋşylyq önerdı erekşe därıptegen. Son­dyqtan, osy aŋşylyq dästürdı odan ärı damytyp, sany azaiyp bara jatqan januarlardy qor­ǧau maqsatynda osy ūiym zaŋ aiasynda qūryldy. QR Auyl şarua­şylyq ministrı Asyljan Mamyt­bekovtıŋ būiryǧymen qazaq tazysy men tö­betınıŋ standarty bekıtıldı. Qazır sol tazy men töbettıŋ tabiǧi qal­pyn saqtau üşın jūmys ıstep jatyrmyz. Negızınen, qazaqy tazy­lardyŋ tūqymy el ışınde älı de kezdesedı. Degenmen, atalǧan itter­dıŋ budandasyp ketken türlerı köp. 1937 jyly Sluskii degen orys ǧalymy qazaq­tyŋ tazy­syn zerttep, ol jönınde ülken eŋ­bek jazǧan. Sol kıtap­tardy qaita bastyrdyq. 1980 jy­ly Qaz SSR Auyl şaruaşylyq mi­nistr­lıgı qazaq tazysynyŋ standartyn bekıtken. Ony da zerttep bıldık. Körşı Qytai elınde qazaq töbetınıŋ tūqymy saqtalǧan. Qazaq­tyŋ töbetı tau qoparar alyp küşı men alymdylyǧy jaǧynan älemdık ondyqqa kıredı. Ony da asyl tūqymdy it retınde standarttap aldyq. Sondai-aq, aŋşylyq önerdı nasihattaityn «Qansonar» degen jurnal jaryq köredı. Osy qyrküiektıŋ basynda elordanyŋ ırgesındegı «Jıbek joly» degen auylda respublikalyq qazaqy tazy men töbettıŋ körmesın ötkızdık. Oǧan elımızdıŋ är tükpırınen
75 tazy men 19 töbet qatysty. Aldaǧy qazan aiynda Qazaq han­dyǧynyŋ 550 jyldyq mereito­iyna orai «Qazaqstannyŋ ja­nuarlar älemı» degen fotokörme ötkızılmek. Qauymdastyq osyndai bırqatar jūmystardy qolǧa alyp, ıske asyruda.
– Äŋgımeŋızge rahmet!

Sūhbattasqan:
Azamat ESENJOL