«Qaharman ūrpaq» otansüigıştıkke ündeidı

Osydan ekı jyl būryn elordamyzda «Qaharman ūrpaq» atty qoǧamdyq qor qūrylǧan edı. Öskeleŋ ūrpaqtyŋ boiyna äskeri-patriottyq sezımdı sıŋıruge üles qosyp, tarihi tūlǧalarymyz ben ruhani qūndylyqtarymyzdy ūlyqtaudy basty maqsat etken «Qaharman ūrpaqtyŋ» bügıngı atqarǧan jūmystary az emes. Osy jönınde qoǧamdyq qor töraǧasy Qairat Elubaevpen äŋgımelesken edık. 

Erlık – ūrpaqqa önege

– Qairat Meŋdıbaiūly, qo­ǧam­dyq qor­dyŋ atyn «Qahar­man ūrpaq» ata­uy­ŋyzǧa ne türt­kı bol­dy? Onyŋ maqsat-mın­de­tı jaiynda keŋırek aityp berse­ŋız…
– Erlık pen eldık mäselelerı qai uaqytta da özektı bolǧan. Tarihymyzda Otan üşın otqa tüsıp, ūltaraqtai jer üşın jan alyp, jan berısken talai batyr tūlǧalarymyz ötken. Azattyq alyp, öz aldyna jeke memleket qūru ata-babamyzdan arman boldy. Älmisaqtan kele jatqan ata-baba amanatyna da qol jetkızdık. Būl bızdıŋ buyn ökılderınıŋ moinyna jüktelgen jauapkerşılıgı mol auyr mındet edı. Būl – jastardyŋ erkın aŋsary, ana men säbidıŋ şat külkısı-tın. Sondyqtan osy bır kezeŋde ömır sürıp jatqan bızder täuelsızdık kuägerı retınde baqytty buynbyz jäne onyŋ dūrys baǧyt aluyna jauapty boluymyz qajet. Ömırde belgılı bır maqsatqa jetu bar da, onyŋ qadı­rın tüsınıp, aialau bar. Täuelsızdıkke qol jetkızu jolynda aianbai eŋbek etken tūlǧalardy barynşa qadırlei bıluge tiıspız. Bızdıŋ maqsatymyz da sol, erlık pen eldıktı, batyrlyq pen öjettılıktı öskeleŋ ūrpaqtyŋ boiyna darytu. Olar täuelsızdık bızge oŋailyqpen kelmegenın, ol üşın qazaq dalasy talai märte qanǧa boial­ǧanyn sezınuı tiıs. Otanǧa degen adaldyqty tu etıp, jü­regıne pat­riottyq sezımdı ūialatqan ūrpaq qana elımızdı körkeitıp, onyŋ damuyna üles qosady. Mıne, jastarymyzdy osy baǧytta tärbielesek degen nietpen «Qaharman ūrpaq» qoǧamdyq qoryn qūrdyq. Onyŋ atauyna da airyqşa män berdık. Öskeleŋ ūrpaq elımızdın tarihyn, keşegısı men bügının jadynan şyǧarmai, dalanyŋ dara qasietın sıŋırgen tūlǧalarymyzdyŋ erlıgın önege tūtsyn degen maqsatpen osylai atadyq.

Ūlylardy ūlyqtau – paryzymyz

– Al jastarǧa erlıktı, eldıktı därıpteu maqsatynda ıs jüzınde qandai naqty şaralardy qolǧa alyp otyrsyzdar?
– Qoǧamdyq qor köptegen jobalardy jüzege asyryp jatyr. Astananyŋ qoǧamdyq-saiasi ömırıne de belsene aralasyp, özımız de türlı şaralar ötkızıp tūramyz. Olardyŋ ışınde, atap aitqanda, Astana qalasy Işkı ıster basqarmasynyŋ kömegımen «Tarihi atauly künder men asa kör­nektı tūlǧalardy este saqtau, ūlyqtau boiynşa keşendı şaralardy ūiymdastyru jäne ötkızu» atty ırı jobany qolǧa aldyq. Osy şara aiasynda qazaqtyŋ körnektı tūlǧalary jaiynda kezdesuler, döŋgelek üstel jiyndaryn ötkızıp tūramyz. Mysaly, «Täuelsız Qazaqstan jäne Mūstafa Şoqai mūrattary», «Özbekälı Jänıbekov jäne ūlt ruhaniiaty», «Tūlǧa jäne ǧūlama qūbylysy: keşe, bügın jäne erteŋ», «Qazaq handyǧy jäne tarih taǧy­lymy» atty ǧylymi-praktikalyq konfe­rensiialardy atap ötuge bolady.

Būl şaralarǧa QR Parlament deputattary, memlekettık jäne ükımettık emes ūiym­­dardyŋ ökılderı, ǧalymdar men sarap­şylar, biudjettık sala mamandary qa­tysty. Keiın konferensiialarda jasalǧan baian­damalardyŋ negızınde «Ūlt tūlǧalary» atty ǧylymi-tanymdyq jinaqty ja­ryqqa şy­ǧardyq. Qūrastyrǧan – belgılı ǧalym Dihan Qamzabekūly.

Jalpy ūlt tūlǧalary men otan­şyldyq qūn­dylyqtarymyzdy ba­iyp­taudyŋ astarynda ülken män bar jäne onyŋ jauapkerşılıgı zor. Sondyqtan osyndai şaralar As­tanaǧa ǧana emes, elımızge belgılı därejede ǧylymi tabys äkeletınıne senımımız mol.

– Elbasy Nūrsūltan Nazarbaev «Ūly­lardyŋ ūlaǧatyn ūmytpau – el bolamyz degen halyqtyŋ tarih aldyndaǧy pa­ryzy» deidı. Ūlt tūlǧalaryn ūlyq­tap, igı şaralarǧa bastama bolyp otyr­ǧan­daryŋyz qūptarlyq ıs eken. Mūndai şa­ra­lar älı de jalǧasyn tabatyn bolar?
– Astana tarihi tūlǧalardy ta­ny­tuǧa jäne tanuǧa müddelı. Ruhani-taǧylymdyq tūrǧydan ūlt tūlǧa­larynyŋ eŋbegıne jaŋaşa közqaras qajet. Osyǧan bailanys­ty elordada köptegen jūmystar atqarylyp jatyr. «Abylai han tūlǧasy jäne memlekettık müdde», «Älihan Bökeihan jäne Qazaq elınıŋ belestı joldary», «Mūhtar Äuezov: jazuşy, ǧalym, qairatker» atty döŋgelek üstel basyndaǧy al­qaly basqosulardyŋ bärı de jas buynǧa taǧylymdy tärbie berıp jatsa, maqsatymyzdyŋ oryndalǧany. Bola­şaqta da elımızdıŋ ruhani mädeni qazynasyna qomaqty üles qosqan ūlylarymyzdyŋ eŋ­begın ūlyqtai beretın bolamyz.

Jeŋıs künı – batyrlyq meiramy

– Endı özıŋız turaly qysqaşa mälımet bere ketseŋız?
– «Qaharman ūrpaq» qoǧamdyq qoryn qūrǧanǧa deiın men «Auǧan­stan soǧysy ardagerlerı men müge­dekterı odaǧy» qoǧam­dyq bırlestıgın basqardym. Osy qyzmette jürgende de qoǧamdyq maŋyzy bar ıs-şara­lardy ötkızuge atsalystym. Onyŋ barlyǧy äskeri-patriottyq tär­biege baǧyttaldy. Qazaqstan Respub­likasy Äs­keri garnizonynyŋ jeke qūramymen ünemı kezdesuler ötkızıp, olardyŋ erlıkke toly ömırın halyqqa, sonyŋ ışınde jastarǧa tanystyryp, ülgı etıp otyrdyq. Aitalyq, 2009 jyly Keŋes äskerlerınıŋ Auǧanstannan şyǧaryluyna 20 jyl toluyna orai elımız boiynşa Auǧanstan soǧysy ardagerlerı arasynda avtojarys ötkızdık. Bız Qazaqstannyŋ 17 qalasyn jürıp öttık. Barǧan şaharlardyŋ bärınde kezdesuler ötkızıp, ardagerlerımız soǧys kezınde körgen qiyndyqtary men jürıp ötken joldary jaiynda syr şerttı. Olardyŋ şerlı de syrly äŋgımesı köptegen adamǧa oi salǧany anyq. Sol jyldary «Ardager» atty vokaldyq top qūryp, soǧys jyldarynda düniege kelgen änderdı şyrqata salǧanymyz esımızde.

Bız salauatty ömır saltyn da nasihattap, Auǧan soǧysy ardagerlerınen qūrylǧan futbol, basketbol komandasyn da jasaqtadyq jäne osy sport türlerınen ötetın jarys­tarǧa da belsene atsalysyp keldık. Mıne, osyndai azdy-köptı şaralar arqyly jas­tarǧa ülgı-önege körsetuge ty­rystyq. Osy oraida bızge ünemı qoldau bıldırıp otyratyn Astana qalasy äkımdıgıne, Işkı saiasat basqar­masyna alǧysymdy bıldıremın.

– 9 mamyr – Jeŋıs künı merekesı jylda bırkelkı toilanatyn sekıldı. Ol turaly ne aitar edıŋız?
– Jeŋıs künı – erlık meiramy. Ol – Otan üşın ot keşken arda­gerlerımızdıŋ batyrlyǧyn keiıngı ūrpaqqa ülgı etetın airyqşa kün. Bügınde otty jyldary janyn şübe­rekke tüiıp, elın, jerın qorǧaǧan qariialarymyzdyŋ qatary sirep barady. Olarǧa qandai qūrmet kör­setsek te jarasady. Ökınışke qarai, bız qarttarymyzdy tek Jeŋıs künı ǧana eske alyp, olardyŋ köŋılıne qaiau tüsırıp jürgen sekıldımız. Me­nıŋşe, Jeŋıs künı – bırer kün toilanatyn qatardaǧy mereke emes. Būl – batyrlyq meiramy. Jeŋıs künıne bailanysty şaralardy jyl boiy ötkızsek te artyqtyq etpeidı. Ese­sıne, jastarymyzdy erlıkke, jürek­tılıkke ündeimız. 9 mamyr – ör ruh­tyŋ, namys pen öjettılıktıŋ, pat­riottyqtyŋ eren ülgısı retınde jadymyzda mäŋgı saqtaluy kerek. Osy baǧyttaǧy jūmystardy köptep qolǧa alǧanymyz jön.

Qymbat NŪRǦALİ