Elordadaǧy Ūlttyq muzeidegı qazaqtyŋ qaly kılemderımen tügel kömkerıp, jainatyp qoiǧan zalyna barǧym kelıp tūrady. Ortasyna oiyp üş jerden oiu ne alqyzyl gül tüsırgen kılemder közdıŋ jauyn alady. Küreŋ qyzyl boiauyna älı qylaŋ tüspegen, tügı eş tyqyrlanbastan, mysyqtyŋ jünındei qolǧa jūmsaq, közge jaltyryp tūr.
Qolönerınıŋ tamaşa tuyndysy anamyzdyŋ qolynan şyqqan, jas künımızde törımızde ılulı tūrǧan kılemderımızdı eske tüsıredı. Qazaqy kılem, mıne, osy jyly estelıgımen de qymbat. Qazırgı aiaǧymyzdyŋ astynda jatqan Türkiia, Belgiia, Qytai, taǧy basqa jelımdep tastaǧan sintetikalyq kılemder nemese bittıŋ qabyǧyndai tyqyr tösenışterdıŋ jürek tügılı, tabanyŋyzdy jylytatyna kümänım bar.
Terıskeidıŋ dästürın bılmeimın, oŋtüstıkte kılem toqu ürdısı erekşe mänge ie bolatyn. Būl ärbır otbasy tırlıgınıŋ bır üzıgı edı. Aldymen bala jasymyzdan köleŋkede kerulı tūratyn äjemızdıŋ örmegıne oratylyp, közımız üirenıp östık. Būl äjemızdıŋ alajazdai ermegı bolatyn. Aituynşa, jas künınde işan äkesıne aq tailaqtyŋ jünınen jıp iırıp esıp, jūqa şapan toqyp beredı eken. Anamyz da on balanyŋ beinetınen qoly bosasa, ūrşyq iırıp, jün tütıp, odan qaldy tulaqtyŋ şaŋyn qaǧyp, şybyqpen qoidyŋ jünın sabaityn. Osyny körıp ösken bızder de būl önerden qūr qalǧan joqpyz. Jeke basym osy tırlıktıŋ bärın ūrşyqşa iıremın. Qazır ǧoi maqtanyp aityp otyrǧanym. Alaida kezınde auyldan qalaǧa baryp, mamandyq taŋdap, bılım alyp öz jolymyzǧa tüsken jyldary osynyŋ bärın beinet körıp, öz bılgenımızden jeri bastadyq. Balalalary ösıp, jan-jaqqa ketken soŋ, anamyzdyŋ önerın jalǧastyratyn eşkım qalmady, tıptı bärımız jabylyp toqyǧan kılemnıŋ qaida qalǧanyn da bılmeimız?
Būl dästürdıŋ, önerdıŋ, käsıptıŋ orta joldan üzılıp, eleusız qalǧanyna aldymen bızdıŋ buyn, qazırgı eluden asqandar kınälıdei körınedı. Ūmytpasymyzǧa qoidy ma? Bızder es jiǧan toqsanynşy jyldary elımız şetel kılemderınıŋ naryǧyna ainaldy. Ony taŋsyq körıp, törımızge ılıp tastadyq. Arzanqol, jep-jeŋıl, oiuy da aiqyş-ūiqyş. Anamyzdyŋ qyzyl kılemın mensınbei, qaryq bolyp qaldyq.
Ökınıştısı, sol kılem toqumen bırge ömırdıŋ oquyn da joǧalttyq. Qazır barlap qarasam, kılem toqu aldymen qyz balany eŋbekke, bastaǧan ısın tapjylmai otyryp bıtıretın qajyrlyq pen şydamǧa baulidy eken. Eger boiymyzda osyndai bır qasiettıŋ ūşqyny bolsa, osy tärbiemen kelgenın moiyndaimyn.
Al qazırgılerdı eŋbekke bauludyŋ joly qalai? Menıŋşe, bügınde alyp bara jatqan ıs joq. Ileude bıreu bolmasa kılem toqityndar, kiız basatyndar qalmaǧan bolar. Qysta tırlıktıŋ qamyn jasap, ala jazdai kılem toqudyŋ ornyna köbımızdıŋ serial qarap, telefonǧa şūqşiyp köz maiyn tauysyp, ne erıgıp köşe aralap jürgenı joq emes. Esıl uaqyt ızsız ketıp jatyr. Onyŋ da jaqsylyqqa aparmasy anyq. Qazırgı jastardyŋ qiyndyqqa şydamsyz, ūşqary oilap, sabyrsyz keluınıŋ bır sebebı osyndai eŋbekpen bıtetın tärbienıŋ joqtyǧynan, ony beretın qazaqy dästürımızdıŋ joǧalǧanynan dep bılemın. Adamnyŋ qalyptasuynda ülken mänı bar eŋbektıŋ qajetsız qalǧanynda jatyr.
Degenmen, būrynǧydai är otbasynda kılem toqudyŋ däurenı ötken bolar, bıraq qazaqy qaly kılem toqudyŋ dästürın nege qoldan beremız? Osy oimen jürgende belgılı käsıpker, qolönerşı Yrza Tūrsynzadanyŋ biznesı oiyma keledı. Taǧy da, aruaǧynan ainalaiyn anam, bar beinetı azdai, aiaq maşinasyn sytyrlatyp, kiım tıgetın, qoly qalt etse qūraq qūraityn. Keiınen anamnyŋ da qūraq körpelerınen de qadır ketıp, bır quysqa jinap qoiatynbyz. Al Yrza Tūrsynzada bolsa osy qūraq körpenı jainatyp törımızge jaidy desem artyq aitpaǧanym. Izıne şäkırtterın ertıp, «Qūraq körpe» festivalın jasap, köptegen kelınşekterdıŋ önerınıŋ közın aşty, maŋdai terımen nan tauyp jeuge üirettı. Qazır Yrzanyŋ körpelerın kemı ekı jüz myŋǧa satyp alyp jatamyz. Būl da – qazaqy qanymyzdyŋ sūranysy, sanamyzdaǧy ūlttyq kodymyzdyŋ qalpyna keluınıŋ belgısı. Özımız tūtynyp üirengen, jüregımızge ystyq dünielerdıŋ ortasynda janymyzdyŋ jaily sezınetındıgınıŋ nyşany. Osy bır keremet önerımızge jan bıtırıp, jarq etkızgenderdıŋ käsıbı jürıp jatyr, bara-bara qūraq körpelerımız şetelge şyǧyp, ol jaqtyŋ da ūzatylǧan qyzynyŋ jasauyna ainalatyna senımdımın.
Kılemmen bastap, qūraq körpege qarai aunap ketuımnıŋ sebebı nede? Öitkenı däl osy qūraq körpedei qazaqtyŋ qaly kılemın qaita jaŋǧyrtudyŋ joly käsıpker äielderdıŋ, Yrza apamyzdai myqtylardyŋ ülesıne qalyp tūr. Tübınde barşa älemde qazaqtyŋ öz brendı bolsa, ol aldymen tabiǧilyǧymen, jasaǧan ısınıŋ qūramynda eşqandai jasandy närselerdıŋ bolmauymen alady. Būǧan sūranys ärqaşanda bar jäne joǧary baǧalanady.
Qaly kılemımızde bır tamşy jelım japsyrmai, ne qoldan jasalǧan talşyq salmai, tek qoidyŋ taza jünı men boiaudan ǧana jasalady. Tehnologiiasy qiyn emes, qūdaiǧa şükır, apalarymyzdan qalǧan sandyqty aqtarsa, kılem toquǧa qajettı ūrşyq, qaişy, taraq, ötkır bäkı sabau siiaqty jädıgerlerımızdı tauyp alamyz. Jylyna ekı ret qyrqylatyn qoidyŋ jünınen tapşylyq körmeitınımız anyq.
Mäsele – bızderdıŋ nenıŋ jaqsy ekenın bılıp, kılem toqu, kiız basu, şi orau siiaqty anamyzdyŋ enelerınen alyp qalǧan dästürdı jaŋǧyrtuǧa niettıŋ boluynda. Būnyŋ bärın maqtanyş etıp, özımızdıŋ jetıstıgımızge, myna älemde özgeden aişyqtap tūratyn qasietımızdıŋ bırıne ainaldyruda jatyr. Jasyratyny joq, özgenıŋ qaŋsyǧyna toiǧanymyzdy moiyndaiyq. Odan da halqymyzdyŋ bır jyrtyǧyn bütındeitın ıske den qoialyq. Osyndai oiy bar adam qanşa qymbat bolsa da bır-bır kılem alyp, qyzynyŋ jasauyna qosuǧa asyǧady, ne bolmasa aiaǧynyŋ astyna tastap jyluyn sezınedı. Özımızdıŋ bolmysymyzǧa osylaişa oralamyz. Özgeden jetken dünie jüregımızdı būlaişa jylytpaitynyn tüsınetın uaqyt jettı.
Būl rette, ūlttyq dünielerımızdı jaŋǧyrtuda memlekettıŋ jaŋaşa közqarasy kerek. Köpbalaly analar bolsyn, auylda tūratyn ne qaraityn maly joq, ne ısteitın jūmysy joq jas äielderdıŋ küşın bır käsıpke toǧystyryp, ony qarjylandyru, müddelı etudıŋ jolyn jasau kerek. Jüz jylǧa deiın tügı qisaimaityn qaly kılemderdıŋ zamanaui ülgısın jasap ony damytuǧa suretşılerdı qosyp, būl dästürdıŋ biznes közıne ainaldyruǧa baryn salǧany dūrys bolar edı.
