Qūrban aittan keiın äleumettık jelıde qūrbanǧa şalynǧan maldyŋ basy men ışek-qarnyn jük kölıkterımen aparyp qoqysqa tögıp jatqan körınısı jariialandy. Mūny körgen jelı qoldanuşylar «Būl – baryp tūrǧan ysyrapşyldyq» dep qazırgı jūrttyŋ bas-siraq üitıp, ışek-qaryn arşyǧannan erınetının synasa, endı bıreuler «Adam öz kınäsı üşın qoidy qynadai qyratyn ne jönı bar?» dep asyl dınımızge tıl tigıze bastady. «Qūlaqtyŋ qasuyna – masanyŋ basuy» döp kelıp tūrǧan soŋ, «Onlain qūrbandyq degen – ottaǧan äŋgıme, Qūranda qūrban şalyŋdar degen, bıraq onlain qūrbandyq degen söz joq» dep kerı tolǧaǧandar da boldy. Jelıdegı jeldei esken būl äŋgımeler bızge de bıraz oi saldy.
Hanafi mazhabynda qūrban aitta şamasy jetkenderge qūrbandyq şalu uäjıp sanalady. Osy joldy ūstanǧan babalarymyzdyŋ qūrban ait kezınde äl-auqaty jetse, bır mal şalatyn qarapaiym qaǧidasy bügınge deiın jalǧasyp keledı. Alaida qazaq «qūrban şalyp, qan şyǧarsaq esep» dep, däl qazırgıdei ysyrapşyldyqqa mülde jol bermegen. Qūrbannyŋ basyn qoqysqa tastamaq tügıl, müjılgen süiegınıŋ özın betaldy şaşpai, adam baspaityn taza jerge tastaidy. Būǧan «Qūrbanǧa şalǧan mal öte qasiettı, onyŋ süiegın adam aiaǧy baspasyn, it müjımesın» degen nanym sebep bolǧan. Maldyŋ basyn eŋ syily taǧam dep bılgen halqymyz qūrbandyqtyŋ basyn da auyldyŋ aqsaqaldarynyŋ aldyna qoiǧan. Al auyl aqsaqaldary är otbasyna kırıp, qūrbandyqtyŋ etınen auyz tiıp, sol şaŋyraqtan ötkenderge qūran baǧyştap, jastarǧa bata berıp, «Aittan-aitqa aman jeteiık» dep tılek tıleitın. Şeber qazaq äielderı qoidyŋ ışek-qarnyn tazalap arşyp, jūmyrǧa şarby tyǧyp, ışekten jörgem jasap, ädemılep pısırıp, aittap kelgen aǧaiynnyŋ aldyna qoiatyn. Ökpege ūn qūiyp, äsıp jasaityn äielder de bar.
Osy tūrǧydan alǧanda, qūrbandy sauap üşın şalǧan ekenbız, onyŋ bas-siraǧyn, ışek-qarnyn betaldy tastau dınımızge de, dästürımızge de jat. «Aŋnyŋ basyn üige äkelmegen, maldyŋ basyn dalaǧa tastamaǧan» qazaq üşın «Allahu äkpar» aityp soiǧan maldyŋ basyn dalaǧa laqtyru bılgen adamǧa äbes körınetını anyq. Jaŋadan soiǧan maldyŋ basyn syily qonaǧynyŋ aldyna tarta almaudyŋ özı qazaq ūǧymynda jetesızdık sanalatyny taǧy bar. Ärine, qalaly jerde bas-siraq üitu de qolaisyz, desek te qazırgıdei damyǧan zamanda maldyŋ basyn qoqysqa tastamai, bır amalyn tauyp bas-siraqty üitıp aluǧa jaraityn zamanaui täsılder de az emes qoi.
Bas-siraq demekşı, Qazaqstanda bas-siraq, ışek-qaryndy kereksız etkenımızben, İran elınde qoidyŋ etınen bas-siraǧy, ışek-qarny qymbat dese senesız be?! Sebebı olar qoidyŋ qūiqasy, miy, tılı jäne ışek-qarnynan «Kalepaşa» degen taǧam jasaidy. Parsylardyŋ süiıktı asyna ainalǧan būl taǧamdy qazır İran elınde qaltasy köteretın bailar ǧana jeidı-mys. Sonyŋ özınde ışkı naryqty qamdai almaǧan parsylar şetelden qymbat baǧamen bas-siraq, ışek-qaryn engızedı. Ökınerlıgı, İranǧa osy «tauardy» eksporttaityn elderdıŋ qatarynda Qazaqstan joq.
Äne, sol parsylarǧa qoi etın jäne bas-siraq, ışek-qaryn eksporttaumen ainalysatyn baian-ölgeilık «Zerger İnterneşnl» JŞQ basşysy Nūrbol Mizamhanūly da qoidyŋ basy men ışek-qarnynan köp paida keltıruge bolatynyn aitady. «Serıktıgımız 2008 jyly qūrylǧan. 2011 jyldan berı İranǧa qoi etı men bas-siraǧyn, ışkı aǧzasyn eksporttaumen ainalysyp kelemız. Sebebı parsylar qoidyŋ bas-siraǧynan, miynan, tılınen jäne ışek-qarnynan «Kalepaşa» degen taǧam jasaidy. Ol taŋǧy asqa jelınetın, baǧasy etten qymbat taǧam sanalady. Osy aradan qoidy soiyp, basyn üitıp, ışek-qarnyn tazalap, arnaiy standart boiynşa qoraptap jıberemız. Ony juatyn, tazalaityn arnauly aspaptar bar. Bır qoidyŋ bas-siraǧy ädette 3 kelı bolady. Onyŋ är kelısın parsylar 3,8 eurodan alady» deidı Nūrbol. Endı eseptei berıŋız, bır qoidyŋ basy men ışek-qarny bızdıŋ aqşaǧa şaqqanda 5000 teŋgeden asyp jyǧylady. Ülken saudanyŋ közı. Al Qazaqstanda mūny köp eşkım eskermeidı. Eskermek tügıl, qūrbandyqtyŋ basynyŋ özın qoqysqa tastaimyz. Eger bızdıŋ elde de bas-siraq eksporttaumen ainalysatyn bır serıktestık bolǧanda, tym qūryǧanda qūrbandyqtyŋ basy aiaqqa taptalyp, tau-töbe bolyp üiılıp qoqysta jatpas edı ǧoi degen oi keledı.
