Ruhniiat ordasyna ainalady

Qoja Ahmet Iаsaui atyndaǧy Halyqaralyq qazaq-türık universitetınıŋ Dıntanu kafedrasynyŋ dosentı, tarih ǧylymdarynyŋ kandidaty Zıkıriia Jandarbekpen Euraziia Ūlttyq universitetı ǧalymdary ūiymdastyrǧan şaranyŋ bırınde kezdesken edık.

Türkıstan – ekı dünie esıgı ǧoi,
Türkıstan – er türıktıŋ besıgı ǧoi .
Tamaşa Türkıstandai jerde tuǧan
Türıktıŋ Täŋırı bergen nesıbesı ǧoi,-dep Maǧjan aqynnyŋ jyrlaǧanyndai, däl osy  topyraqtyŋ özınde tuyp-ösken, ǧalym bolyp bolyp qalyptasyp,  Iаsaui mūrasyn kökıregınde saqtaǧan  ǧalymmen  äŋgımemız de ataqty ǧūlamanyŋ nasihaty jaiynda bastaldy.

-Bügınde Türkıstan qalasynyŋ köne tarihyna, Qoja Ahmet Iаsauige qatysty jalpy türkı ruhaniiatyna qatysty zertteuler elımız egemendıgın alǧaly    erekşe serpınmen bastalǧan bolatyn. Köpten berı oida jürgen närsenıŋ  şeşımı tabylyp, jaqynda köp serialy jaŋa film tüsıruge daiyndyq bastaldy. Qazır filmnıŋ ssenariı jazylyp jatyr. Qūdai qalasa, jaman bolmaidy dep oilaimyn. Keŋesşı esebınde būl jūmystyŋ ortasynda men de barmyn. Iаsaui men onyŋ tuǧan qalasy Iasy qalasynyŋ tarihynan bastalatyn filmdı tüsıruge  «Oŋtüstık öŋır» studiiasy täuekel etıp otyr.

– Serial qalai bastalady?

– Ǧūlamanyŋ ǧūmyrnamasyna arnalǧan tuyndy islamnyŋ türkı jerıne keluınen bastalady. Ilımnıŋ erekşelıkterı barşa türkı, qazaq mädenietıne  ne berdı sonyŋ bärın qamtylady degen ümıttemın. Būl jerde Iаsaui jolynan asyp kete almaimyz. Jalpy, zertteulerımız nätijesız bolmaǧanmen de Iаsauidıŋ qaldyrǧan mūrasyna tolyqtai qolymyzǧa tüspei jatyr. Onyŋ artynda  qaldyrǧan   jetı-segız eŋbegı bar. Olar tügel tabylǧan joq. Bızge jetkenı «Mirat al- qūlub», «Paqyrnama»,  «Risala dar adabi tariqaty». Türkı jūrtynyŋ dıni ädep-ǧūryp negızderı  osy şyǧarmalarynda negızdelgen. Aqyn öz jyrynda tört myŋ hikmet jazdym deidı. Onyŋ ärı ketkende 250 hikmetı ǧana qolda bar. Onyŋ özı tekstologiialyq taldaudan ötken joq. Demek, Iаsaui mūrasyn keşendı zertteu mäselesı özektı bolyp tūr. Iаsauitanu boiynşa bızdıŋ universitettıŋ aldyna tüsetın eşkım joq. İslam filosofiiasy negızın qalyptastyruda, dästürlı türkı dästürın qalyptasyru, tıptı türkı halyqtaryn memleket retınde qalyptasuyndaǧy islamnyŋ oryny  odan qaldy  qazırgı dıni ahualǧa baǧa berude de bızdıŋ ǧalymdardyŋ ūstanymy erekşe. Onyŋ ädıstemesı tüpkı tarihymyzdan bastau alady. Türkıstan oblys ortalyǧyna ainalyp jatqanda bızdıŋ bılım ordamyzdyŋ da ırgesı keŋeiedı dep oilaimyz.

–Jasyratyny joq, Türkıstan ortalyqa ainalǧaly menıŋ de kökeiımde jürgen  qauıp bar. Endı resmi ortalyqtyŋ qym-quyt tırlıgı Kesenege ziiarat etuşılerdıŋ oiyn özgege būrǧandai bolmai ma?

-Men olai oilamaimyn. Qala ırılengenmen, kesenenıŋ qasietıne köleŋke tüspeidı. Onsyzda äulielı elge aǧylǧan halyqtyŋ 80 paiyzy tek Kesenege keledı, qazaqy ūǧymyzda aruaq ärkezde de joǧary tūrǧan. Kesene özınıŋ  mazmūnynan  aiyrylyp qalmaidy. Kerısınşe, Kesene mūrajai – qoryq  emes, ülken ziiarat ortalyǧyna ainalady. Mūrajaidy syrtqa köşırıp, tarihi, tanymdyq tūstaryn oqşaulamaq. Būnyŋ özı de adamdardyŋ  mūqtaj bolatyn ruhani bastaularyna, dästürlı dınımızdıŋ negızderın tereŋ tüsınuıne jol aşyp otyr.

-Äŋgımeŋızge rahmet.