Älem nazaryn özıne audarǧan Ukraina men Resei arasyndaǧy qyrǧi-qabaq soǧystyŋ salmaǧy ekı eldıŋ beibıt tūrǧyndary men körşıles elderdıŋ ekonomikasyna kädımgıdei äser etude. Äsırese elordalyq toqyma kompaniialary arnaiy kiım tıgu boiynşa memlekettık qorǧanys tapsyrysyn oryndai almaitynyn aituda. Oǧan basty sebep – naryqtaǧy jaǧdaiǧa bailanysty mata-materialdardyŋ kürt qymbattauy bolyp otyr.
Nūr-Sūltan qalasynda Reseige salynǧan sanksiialar paketınıŋ engızıluı jäne onyŋ elımızdıŋ ekonomikasyna kerı äserıne bailanysty «Atameken» QR ŪKP qūrǧan jedel ştabtyŋ otyrysy ötken bolatyn. Atalǧan jiynda bas qalanyŋ käsıpkerlerı bırer aidyŋ ışınde tuyndaǧan mäselelerın ortaǧa salyp, qandai qiyndyqtarǧa tap bolǧanyn aitty.
Qaladaǧy toqyma kompaniialary mata-materialdyŋ qymbattauy jäne valiuta baǧamynyŋ ösuı saldarynan arnaiy kiım, mektep formasyn tıgu jönındegı kelısımşarttyq mındettemelerdı oryndai almaitynyn aituda. Mäselen, VMS Sales jetekşısı Asqar Başeev şikızatty jetkızuşılerdıŋ barlyǧy valiuta baǧamynyŋ qūbyluyna orai kelısımşart jasasudan tartynady deidı. «Alda mektep nauqany kele jatyr, bız kiım tıge almaimyz, oǧan qajettı qor tapşy. Al şikızat jetkızuşıler kelısımşart jasauǧa asyqpaidy, öitkenı erteŋ baǧa özgermeidı degen eş kepıldık joq» deidı ol.
«Progress» tıgın fabrikasy JŞS ökılı Nūrjan Mankinnyŋ aituynşa, onyŋ fabrikasy Qorǧanys ministrlıgımen ötken jyldyŋ küzındegı baǧamen kelısımşartqa otyrǧan. Bıraq, qazırdıŋ özınde Qytai men Resei öndıretın materialynyŋ baǧasy 30-40 paiyzǧa qymbattap ketken.
Onyŋ ärıptesı «QazSPO-N» JŞS bas direktory Elena Svechnikova qazırgı jaǧdaida Qorǧanys ministrlıgımen kelısımşart jasauǧa niettengenımızben, mämıle baǧanyŋ ösuıne bailanysty tiımsız bolyp otyr deidı. Osy sebepten «Memlekettık satyp alu turaly» Zaŋyna säikes käsıpker ısın adal jürgızbeitın tapsyrys oryndauşylar tızımıne enıp ketemın dep qauıptenıp otyr. Onyŋ käsıpkerler palatasynan osy baǧytta qoldau şaralaryn körsetu turaly ötınışıne jiynǧa qatysuşy käsıpkerler de qosyldy.
Odan bölek, basqosuda söz alǧan «Eurasia Group Kazakhstan» JŞS ökılderı Europa men AQŞ-tan keluı tiıs auyl şaruaşylyǧy tehnikasy Belarus Respublikasy men Resei jaqtan keşeuıldep jatqanyn tılge tiek ettı. Atalmyş tehnika kele jatqan köktemgı dala jūmystaryn bastau üşın kerek bop otyr deidı serıktestık ökılı. Köktemgı jūmystar keş bastalsa, küzdegı ahual qalai bolaryn topşylau asa qiyn emes.
«Köktemgı nauqan bır jarym aidan soŋ bastalady. Logistika marşruty mäselesınde alaŋdauşylyq bar. Eger Belarus pen Resei şekarany japsa, tauar aǧyny Türkiia men Äzerbaijan arqyly tasymaldanady. Baku men Aqtau porttary mūndai jüktemege daiyn ba? Mūnyŋ saldary tehnikanyŋ tūryp qaluyna, kölık keptelısıne äkelıp soǧady! Sonymen qatar sözsız keşıgu bolady. Bızge tiımdı tūsy Belarus pen Resei şekarasynyŋ aşyq boluy» deidı atalmyş kompaniia ökılı.
Sondai-aq «QR Jihaz jäne aǧaş öŋdeu önerkäsıbı käsıporyndarynyŋ qauymdastyǧy» ZTB prezidentı Qanat İbraev otandyq jihaz önerkäsıbı tūralap qalmauy üşın bırneşe ūsynystarmen bölıstı. Onyŋ pıkırınşe bırınşı kezekte plitalyq materialardy tasymaldaudy subsidiialau qajet. Būǧan deiın mūndai ūsynysty äzırlep, tiıstı oryndarǧa tabystaǧan. Alaida ūsynys Ūlttyq ekonomika jäne Qarjy ministrlıkterınıŋ nazarynan tys qalǧan. Plitalyq material baǧasyndaǧy eŋ köp ülestı, öndıruşı zauytqa bailanysty mölşermen 40-50 paiyz tasymaldau qūraityn körınedı.
«Kelesı rette plitalyq material men furniturany jetkızuge arnalǧan salyq jeŋıldıkterın äzırleu kerek. Şeteldık jabdyqty jetkızuge arnalǧan preferensiialarǧa ūqsas, öitkenı ekeuı de Qazaqstanda öndırılmeidı. Sondai-aq keleşektegı 3 jylǧa korporativtı tabys salyǧyna moratorii engızu qajet» deidı Q.İbraev öz sözınde.
Sol sekıldı «Qazaq stone» Qazaqstan tas öŋdeu salasynyŋ odaǧy» ZTB töraǧasy Däuren Aǧzymov odaq jyl boiy Mäskeumen otandyq tasty jetkızuge kelıssözder jürgızgenın atap öttı. Bıraq, olar elderındegı soŋǧy saiasi jaǧdaiǧa bailanysty barlyq jūmys toqtaǧany turaly odaqqa habarlama joldaǧan. Osyǧan orai atalǧan bırlestık biyl jūmyssyz qalyp, saly suǧa ketıp otyr.
Jiyn soŋynda barlyǧyn mūqiiat tyŋdaǧan Nūr-Sūltan qalasy käsıpkerler palatasy direktorynyŋ mındetın atqaruşy Beisen Jolboldiev aitylǧan mäseleler jinaqtalyp, balamaly şeşımderdı ızdeu üşın «Atameken» QR ŪKP jedel ştabyna jıberıletının mälımdedı.
Sonymen bırge ol käsıpterı Reseige salynǧan sanksiia äserlerlerıne zardap şegıp, jūmysy toqtap qalu qaupı bar käsıpkerlerge Nūr-Sūltan qalasy boiynşa jedel ştabqa habarlasu qajettıgın mälım ettı.
Baijan EMBERDI
