Şaǧban aiy hijri jyl sanauy boiynşa – segızınşı ai. Şaǧban – Ramazan aiyn süiınşıleuşı, qasiettı aiǧa daiyndyqqa şaqyruşy ai.
Şaǧban aiynda Allah elşısı (s.ǧ.s) basqa ailarǧa qaraǧanda köbırek qūlşylyq qylyp, paryz namazdarymen qosa näpıl ǧibadattaryn köbeitıp, Allah taǧalanyŋ körkem esımderın madaqtaityn, Rabbysyna şükırşılıgın arttyryp, joq-jıtık, kedei kısılerge sadaqa beretın. Paiǧambarymyzdyŋ sünnetın ūstanǧan barşa sahabalary da būl aida qūlşylyqqa qūlşyna kırısetın. Näpıl ǧibadattardy köbırek oryndap, joq-jıtık, mūqtaj jandarǧa kömektesetın. İslam tarihyna köz jügırtsek, Şaǧban aiynyŋ qasiettılıgın aiǧaqtaityn oqiǧalardy köptep kezdestıremız.
Allah elşısı (s.ǧ.s.) «Şaǧban aiy kırgende, özderıŋızdı tazalaŋyzdar jäne nietterıŋızdı dūrystaŋyzdar» dep, mūsylman qauymyna paryz bolǧan Ramazan aiyna daiyndyq jasauǧa şaqyrǧan. İä, būl – daiyndyq aiy. Ertedegı mūsylmandar Ramazan aiynyŋ orazasyna jarty jyl daiyndyq jasap, asyǧa kütetın bolǧan. Ramazanǧa degen yqylasy men qūrmetınıŋ joǧary bolǧany sonşalyq, ramazan aiy aiaqtalǧanda, qimai qoştasyp, ramazannyŋ ruhani şuaǧyna şomylyp, sonyŋ äserınen alty ai aryla almai jüretın.
Osyǧan orai mūsylman ümmetınıŋ Ramazan aiyna daiyndyǧy Erejep, Şaǧban ailarynan bastaluy tiıs. Paiǧambarymyz da (s.ǧ.s) būl aida özge ailardaǧy ädetınen köbırek oraza tūtatyn edı. Aişa anamyzdan (r.a) jetken hadiste:«Paiǧambarymyzdyŋ tolyǧymen oraza ūstaǧan aiy Ramazan aiy edı. Al köp oraza ūstaityn aiy – Şaǧban aiy edı» (Buhari) delıngen.
Jäne de Allah elşısı (s.ǧ.s) Şaǧban aiynda özge ailardan artyq näpıl oraza men ǧibadattardyŋ jasaluynyŋ sebebın bylai tüsındıredı: «Şaǧban – adamdardyŋ basym köpşılıgınıŋ Ramazan men Erejep ailarynyŋ ortasynda män bermei ketenın aiy. Būl aida Allah taǧalanyŋ qūzyryna köterıledı. Men de amaldarymnyŋ oraza ūstaǧan kezımde Allahtyŋ kūzyryna köterılgenın qalaimyn».
Orazanyŋ adam balasyna beretın paidasy öte köp. Allah taǧala oraza ūstaǧan momyndy ekı dünienıŋ jaqsylyǧyna böleidı, künälaryn keşıredı, därejesın köteredı, oǧan Özınıŋ rahymyn tögedı, tozaq otynan saqtaidy .
Şaǧban aiynda perışteler jer betıne tüsıp, dūǧalar qabyl bolatyn, kerı qaitarylmaityn tün bar. Ol – küllı islam ǧūlamalary «mübärak», «keşırım» degen ataularmen atap ketken Bäraat tünı. Būl tün şaǧban aiynyŋ 14-nen 15-ıne qaraǧan uaqytta enedı. Bäraattyŋ künın orazamen, tünın ǧibadat, dūǧamen ötkızgenımız abzal. Sebebı, būl – pendenıŋ jaiǧan alaqany men dūǧasy qaitarylmaityn, künälary käffarat (keşırıletın) etıletın tün.
Sondai-aq, şaǧban aiynda Allanyŋ haq ärı soŋǧy elşısı Mūhammedke (s.ǧ.s.) köbırek salauat aituymyz kerek. Sebebı, ardaqty paiǧambarymyz (s.ǧ.s.) «Erejep – Allanyŋ aiy, Şaǧban – menıŋ aiym, Ramazan – ümmetımnıŋ aiy» dep, erejep aiynda – kälimany, şaǧbanda – salauat, ramazanda – köbırek qūran oqudyŋ maŋyzdylyǧyn jetkızgen.
Al, ardaqty elşı Mūhammed (s.ǧ.s.) «Kımde-kım maǧan bır ret salauat aitsa, sol salauat üşın Allah oǧan on ret salauat aitady» dep, momyn janǧa mol sauaptar jazylatynyn taǧy da eske salady.
Taǧy bır hadiste Şaǧbandaǧy şarapaty mol bäraat tünı jaiynda bylai baiandalady: «Şaǧban aiynyŋ jartysy tolǧan tündı qūlşylyqpen (maǧynasy men maŋyzdylyǧyna sai) ötkızıŋder. Kündız oraza ūstaŋdar. Öitkenı, Allah taǧala kün ūiasyna batqan şaqta: «Keşırım tıleuşı bar ma, keşıreiın. Rizyq sūrauşy bar ma, rizyq bereiın. Auru-syrqauǧa ūşyraǧan bar ma, şipasyn bereiın» dep, taŋ şapaǧy atqanǧa deiın rahymyn tögedı» dei kele, «Allah taǧala şaǧban aiynyŋ on besınşı tünı (Bäraat tünı) jer betıne meiırım jaudyryp, Özıne serık qosqandar men ata-anaǧa qarsy şyqqandardan basqalardy keşıredı» dep te aitqany bar. (Sünän-i İbn Majä, İqamätus Salat, 191). Sondai-aq, äz elşı (s.ǧ.s.) Erejepten keiın keletın Şaǧban aiynda «Allah taǧalam, Rejep pen Şaǧban ailaryn berekelı qyla gör. Bızdı Ramazanǧa aman-esen jetkız» degen dūǧany jiı aitatyn.
Būl ai islam tarihynda maŋyzdy oqiǧalardyŋ oryn aluymen de erekşelenedı. Hijrettıŋ ekınşı jyly, Şaǧban aiynyŋ ortalarynda tüsken aiattarda mūsylmandar qūbylasy özgergen. Mūsylman ümbetı osy sätten bastap, jüzderın Aqsa meşıtıne emes, qazırgı Mekke şaharyndaǧy qasiettı Qaǧbaǧa būrǧan.
İä, qadırlı mūsylman qauymy, osy qasiettı şaǧban aiyn näpıl orazasyz, basqa da ızgı amaldarsyz ötkızıp almauǧa tyrysaiyq. Uaqyt – bızge Allah taǧaladan berılgen ülken nyǧmet, ony baǧalai bıleiık.
Paiǧambarymyz (s.ǧ.s): «Adamdardyŋ köbı qadırın bılmegen Allah taǧalanyŋ ekı nyǧmetı bar. Ol: densaulyq pen bos uaqyt» (İbn Abasstan, Buhari) degen. Al, ülken ılım iesı ǧalym Hasan Basri: «Uaqyt adam balasynan: «Ei, adam balasy! Menı qandai amal jasap ötkızdıŋ, men jaqsy ısterıŋnıŋ kuäsımın. Ketsem, qaita oralmaimyn. Aqyrette paidaly bolyp oraluym üşın, qalaǧanyŋşa ızgı amaldardy jasap qal! deidı» deptı.
Taǧy bır hadisterde Allah elşısı: «Bes närse kelmesten būryn bes närsenıŋ qadırın bıl! Qartaimai tūryp jastyqtyŋ, auyrmai tūryp densaulyqtyŋ, kedeilenbei tūryp bailyqtyŋ, ıspen şūǧyldanbai tūryp bos uaqyttyŋ, ölmei tūryp ömırdıŋ» deidı.
Dana qazaq atalarymyz da «Uaqyt – qamşynyŋ sabyndai öte qysqa» degen. Aqiyq aqyn Mūqaǧalidyŋ:
«Tün maǧan ūiyqtau üşın berılmegen,
Ūiqy teŋ şala jansar ölımmenen.
Qanşa menıŋ öldı eken uaqytym,
Aq tösek, ala jastyq kebındegen» degen öleŋı şariǧatymyzda eskertılgen ūiqynyŋ kışı ölım ekenın eske salady.
Sol sebeptı, qadırlı mūsylman aǧaiyn, Allanyŋ syilaǧan mübärak keşterın qapersız, künderın alaŋsyz ötkızbei, sözımızdı, ısımızdı tüzep, paiǧambar (s.ǧ.s.) salǧan önegelı joldan sabaq alaiyq, būrynǧy ötken ızgı saliqaly mūsylmandardyŋ qatarynan tabylaiyq. Allah taǧala barşamyzǧa qasiettı Şaǧban aiyn berekelı qylyp, qūlşylyq, ǧibadat jasauǧa yqylas, küş-quat bersın. Bauyrymyz bütın, basymyz aman qasiettı ailarda jüzdesuımızdı, Ramazannyŋ nyǧmetterımen bırge qauyşuymyzdy näsıp etsın!
Ashat Sälimov,
«Nūr Astana» meşıtınıŋ naib imamy
