Adam bolǧan soŋ pendemız de. Şerhan-Şeraǧaŋ turaly ärtürlı äŋgıme aitylady.
Sūsty. «Aldyna kelgendı tısteidı, artyna kelgendı tebedı», «Betıŋ bar, jüzıŋ bar demei» közı şaqşaiyp, mūrty edıreiıp, «Japalaqty tasqa ūrsaŋ da japalaq öledı, taspen japalaqty ūrsaŋ da japalaq öledı», «Ekı tıl jylanda ǧana bolady», «Qazannan qaqpaq ketse, itten ūiat ketedı» dep Parlament mınberınen dauysy saŋq etıp şyqqan tau-tūlǧa emes pe?! Sol ras pa? Ras. Ädıl söileitın ūrpaqtyŋ soŋǧy tūiaqtarynyŋ bırı Şerhan-Şeraǧaŋ edı.
* * *
«Men qazır üiırınen aiyrylǧan qūljadaimyn, bölek, saiaq jaiylamyn», «Bärın de ıstegım, ūstaǧym, bärın de körgım keledı, bıraq oŋ iyǧymda bır jetı, sol iyǧymda bır jetı tūr» dep aǧynan jarylyp sūhbat bergen de Şerhan-Şeraǧa!
* * *
«Men jazuşy adammyn. Menıŋ qaruym – qolymdaǧy qalamym! Bälkım, qyzmetımdı tartyp alarsyzdar, bıraq menıŋ qalamymdy eşkım de tartyp ala almaidy» degen de Şerhan-Şeraǧaŋ!
* * *
«Alpys degen tal tüs, jetpıs degen – jet, pıs degen söz» dep sūlu mūrtynyŋ astynan qūityrqy jymiǧan da Şerhan-Şeraǧa!
* * *
«Būl Ükımettı qanşa qusaŋ da, qūmalaq şaşpasa, ony nege qua beremız?» dep Mäjılıstı du küldırgen de Şerhan-Şeraǧaŋ!
* * *
«Men esep bılmeimın, bıraq mynau Qaratai Tūrysov būl biudjettı dūrys dep otyr, qoldaiyq. Al eger qatelessem, obaly Qarataiǧa!» dep respublikalyq biudjettı qabyldatyp jıbergen de Şerhan-Şeraǧa!
* * *
«Äi, Kamal (Smaiylov), sen HHI ǧasyr Qazaqstan ǧasyry bolady deisıŋ. Dūrys-aq. Altyn men kümıstıŋ üstınde otyr ekenbız. Aitşy, eger senıŋ aitqandaryŋnyŋ bärı ras bolsa, osy altyn-kümıstıŋ üstınde qazaq nege jalaŋbūt otyr?!» dep gazetke jazǧan da Şerhan-Şeraǧaŋ!
* * *
«Egemen Qazaqstanǧa» qyzmetke şaqyrdym. Keŋesşılık. «Keŋes beretın adamǧa keŋesşı bolmaimyn» dep bıraz uaqyt ūsynysymdy qabyldamaǧan da Şerhan-Şeraǧaŋ!
* * *
«Jazǧanymdy tüzemeisıŋ, küzemeisıŋ» dep uädemdı alyp, qolymdy mytyp-mytyp alǧan da Şerhan-Şeraǧaŋ!
* * *
Bır oppozisiialyq gazet Şerhan Mūrtaza «Egemennıŋ» bosaǧasynda otyr dep jazypty. «Ūlt gazetınıŋ bosaǧasy bola ma, gazettıŋ tabaldyryǧynan tör bastalady» degen de Şerhan-Şeraǧaŋ.
* * *
«Kıtap bala siiaqty. Ol senıŋ mūragerıŋ desedı keibıreuler. Bılmeimın. Keiın kıtaptarym bala bola ma?» dep bır kem dünie turaly tolǧanǧan da Şerhan-Şeraǧaŋ!
* * *
Zūlmatty jyldardyŋ jaŋǧyryqtaryn, alaştyŋ ardaqtysy Tūrar Rysqūlovty tırıltken de Şerhan-Şeraǧa!
* * *
«Qyzyl jebe», «Jūldyz köpır», «Stalinge hat», «Beseudıŋ haty», «Jetım būryş», «Ai men Aişa», «Bır kem dünie» dep düiım jūrtty dür sılkındırgen de Şerhan-Şeraǧaŋ!
* * *
«Men endı deputat bolmaimyn. Jetpısten astym» dep jūma namazǧa jyǧylǧan da Şerhan-Şeraǧaŋ!
* * *
«Uäkem, alpysyŋdy bır künge qaryzǧa bere tūrşy» deitın kökem de osy Şerhan-Şeraǧa bolatyn.
* * *
Ötken ǧasyr jurnalistikasynyŋ şyraǧy men pyraǧy – Şerhan-Şeraǧaŋ!
Ol otyrǧan kreslonyŋ ülken-kışısı joq. Qai qyzmetke kelse de, sol qyzmettıŋ atyn şyǧaryp, şyraiyn kötergen de Şerhan-Şeraǧaŋ!
* * *
Oryntaqtyŋ qūly bolmai, körkı bolǧan da Şerhan-Şeraǧaŋ!
* * *
Aǧalyqtan abyzdyqqa jetıp, dünie salǧan da Şerhan-Şeraǧaŋ!
* * *
Mūz jürektı jıbıttı, elınıŋ sözın aitty, qazaq ädebietın baiytty! Endı Şerhan-Şeraǧaŋnyŋ mäŋgılık ömırı bastaldy.
Qazaq halqynyŋ şerın tarqatqan – Şerhan-Şeraǧa!
* * *
«Qyp-qyzyl ötırıktı kötere beretın osy dünie ǧana. O düniege ondai qulyq ötpeidı» degen de Şerhan-Şeraǧa!
«Ruhani älemı keŋ, ruhy biık el – qaisar el. Ondai eldı eşkım jeŋe almaidy. Ruhy synǧan, ruhani jüdegen eldı jeŋu de jeŋıl» degen de Şeraǧa!
Şyndyqtyŋ şyraqşysy – Şeraǧaŋa täŋırım peiıştıŋ törınen oryn bere gör dep tıleiık.
ŞERAǦAŊMEN NE TURALY UÄDELESTIK?!
1997 jyldyŋ jazynda «Egemen Qazaqstanǧa» bas redaktor bolyp taǧaiyndaldym. Gazettıŋ kün-tün tausylmaityn jūmysy bastaldy da kettı.
Jasymnan tärbiesın körıp ösken ataqty Şeraǧaŋ zeinetker atanyp, jeŋgemız dünie salyp, jany jabyrqap jürgen şaq edı. Kezınde qazaqtyŋ maitalman qalamgerlerı – Äbış Kekılbaidy, Fariza Oŋǧarsynovany, Aqseleu Seidımbektı, Rymǧali Nūrǧalidy, Oralhan Bökeidı, Mūhtar Şahanovty är jerden şaqyryp, «Leninşıl jasqa» qyzmetke alǧan. Ony qalamgerlerdıŋ özderı de «Şerhan Mūrtazanyŋ şekpenınen şyqtyq» dep aityp jürdı.
Qazaqstannyŋ Halyq jazuşysy, Memlekettık syilyqtyŋ laureaty Şerhan aǧa Mūrtaza «Egemennıŋ» altyn qalamy nege bolmaidy?!
Şeraǧaŋdy qyzmetke şaqyrdym. Bas redaktordyŋ keŋesşısı. Tek qana jazu. Jeke öz aldyna kabinet, syrtqa bailanysy bar telefon, ärine, Qazaqstannyŋ qalaǧan tükpırıne ıssapar.
Kökem köp oilandy.
– Üide jalǧyz otyrǧanda ne ısteisız? Jazuyŋyzdy jazyŋyz, qoǧam ömırınıŋ ışınde bolyŋyz, azdy-köptı ailyǧy, qalamaqysy bar.
Jazuşy aǧamnyŋ qinalysyn tüsınemın. Keşe özı basqarǧan gazettıŋ qyzmetkerı bolu oŋai ma?
– Köke, men Sızdıŋ qol astyŋyzda eşqaşan qyzmet ıstegen joqpyn ǧoi. Nege qinalasyz?
– Uälihan batyr. Menıŋ bır ǧana talabym bar. Soǧan uäde etseŋ kelısemın.
– Kelısemın. Ol qandai talap?
– Menıŋ jazǧanymdy tüzetpeisıŋ, qysqartpaisyŋ, mındettı türde basasyŋ. Osyǧan şydasaŋ, qol mıne!
– Şydaimyn.
Qol alystyq. Şeraǧaŋnyŋ ömırdıŋ oǧyndai aldaspan sözderı gazetke bedel, märtebe äkeldı. Kamal Seitjanūly Smaiylovtyŋ maqalasyna Şeraǧa jauap jazdy.
Qazaqtyŋ ekı ırı tūlǧasynyŋ bır-bırıne jazysqan hattary bır jarym jylǧa jalǧasty. Ony halyq osy künge deiın auyzdarynan suy qūryp aityp jür. «Elım, saǧan aitam, Elbasy, sen de tyŋda» degen atpen ol hattar jeke kıtap bolyp basylyp ta şyqty.
Menıŋ de gazetten «quyluyma» sebep bolǧan osy hattar ekenın bılemın. Bıraq oǧan eşqaşan ökınbeimın. Şeraǧaŋdy qinap, qolqalap gazetke şaqyrmasam osy ūly adamdardyŋ maqalalary jazylar ma edı, jazylmas pa edı?!
Uälihan QALİJANOV,
akademik, filologiia ǧylymdarynyŋ doktory,
Qazaqstan Respublikasynyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı
«BIR KEM DÜNİE!
Talai joldan ötesıŋ, talai tabysqa jetesıŋ, bıraq orny tolmas bır arman özıŋmen bırge ketedı. Bır kem dünie degen sol.
(Şeraǧaŋnyŋ şerın mazmūndaǧan – avtor)
O, Şeraǧa, bılemın,
Ornyŋ ylǧi tör boldy.
At basyndai jüregıŋ
Aqiqatqa mör boldy.
Atoi salǧan ör ünıŋ,
Alaşyŋa baq boldy.
Qaida jürseŋ orynyŋ,
Han qyzyǧar taq boldy.
Jata almadyŋ būǧynyp,
Jürgen jerıŋ jar basy.
Mūrtazanyŋ myq ūly –
Mahambettıŋ almasy.
Qaraularmen kerısıp,
Qabyldadyŋ qanşama oq.
Qylşa moinym el üşın
qiylsa da talşa, – dep.
«Kös-kös» aityp,
«qūr» aityp,
Köştıŋ betın būrǧyzdyŋ.
Tūranyŋdy tyŋaityp,
Tūraryŋdy tūrǧyzdyŋ.
«Bır kem dünie» batty, –
dep,
Būzyp aldyŋ bapty az kün.
Halqym aştan qatty – dep,
«Stalinge hat» jazdyŋ.
Ötken bastan kep talai,
Baq pen soryn teŋ böldı.
Bärı bar ed,
Ätteŋ-ai,
«Bır dünieŋ kem» boldy.
Äitkenmen, nar erge,
Jaman emes şetınen.
Sızde «bır kem»,
Al elde
bıreu emes, «ekı kem».
Qauym jügı – qomyŋda,
Bolma sonşa qaraly.
«Bır kemı joq» soŋyŋda,
Kıtap qalyp barady.
Abzal BÖKEN
