Sot jüiesın odan ärı jetıldırıp, nyǧaituda qazırgı zamanǧy tehnologiialardy keŋınen qoldanu bügıngı künnıŋ basty talaby bolyp otyr. Osyǧan orai, Joǧarǧy sot töraǧasy Jaqyp Asanovtyŋ bastamasymen aldaǧy üş jylǧa naqty baǧdarlama jasalyp, aryz-şaǧymdardy jedel, sapaly saraptaudyŋ barlyq mümkındıkterın qarastyratyn «Jetı tüiın» ömırge kelgen bolatyn. Endı osy qanatqaqty jobalardyŋ keibırıne toqtalsaq.
Dünie jüzı ozyq elderınıŋ täjıribesıne negızdelgen jobalardyŋ ışındegı tiımdılıgı jaǧynan auyzǧa alǧaş ılınetını – IT qyzmetı. Bıraq servisterdıŋ tūraqsyz jūmys ısteuınen būl qyzmettı tolyqtai qoldanysqa engızu mümkın bolmai kelgenın jasyruǧa bolmaidy. Mıne, osy olqylyqtyŋ ornyn toltyru maqsatynda Joǧarǧy sottyŋ kezek küttırmeitın baǧdarlamalaryn ıske asyru jönındegı jūmys toby qūrylyp, «Smart-sot» baǧdarlamasy qolǧa alyndy. Baǧdarlama qiyndyq tuǧyzǧan mäselelerdı anyqtap, olardy şeşu jolyndaǧy keşendı şaralardy jüzege asyruǧa baǧyttalǧan. Ärı sot jüiesı IT qyzmetın sot prosesterınde keŋınen qoldanudy közdeidı.
Alǧaşqy bolyp IT önımderdı qoldanuǧa yŋǧailau jäne olardyŋ analitikalyq äleuetın arttyru mümkındıkterı qarastyryldy. Osy qatarǧa tūrǧyndar keŋınen qoldanatyn «Sot kabinetı» servisın de jatqyzuǧa bolady. Būl qyzmet türı advokattardyŋ, sudialardyŋ, sot mamandarynyŋ tiımdı jūmys ısteuıne barynşa jaǧdai jasaidy. Sonymen qatar azamattardyŋ qūqyqtyq mädenietın arttyruǧa, olardyŋ öz konstitusiialyq qūqyqtaryn qorǧauyna oŋ yqpalyn tigızedı. Būl jobaǧa bügıngı taŋda sot kabinetınıŋ jūmysyn oŋtailandyru üşın azamattyq jäne qylmystyq ıster boiynşa aryzdar men ötınışterdı jöneltudıŋ 49 servisı bırıktırılgen. Osy baǧyttaǧy jūmystar odan ärı jetıldırıle tüsude.
Būdan bölek, 2016 jyldan berı sottardaǧy qūjat ainalymy men sot öndırısın tolyqtai avtomattandyrǧan «Törelık» jaŋa aqparattyq jüiesı ıske qosyldy. Osy baǧdarlama aiasynda sot aqparattaryn tez ızdeuge mümkındık tuyp, «Sudialarǧa kömek» modulı jüzege asyryldy. Jaŋa moduldı engızudegı negızgı maqsat – qylmystyq ısterdı qarau kezınde jergılıktı sot sudialary tarapynan qatelıkter jıberılmeuın, sondai-aq jasalǧan qylmys pen sottaluşyǧa qatysty aqparattardy taldau negızınde dūrys jaza taǧaiyndau.
Qazır Ädılet ministrlıgınıŋ «AHAT» aqparattyq jüiesımen yqpaldastyq küşeidı. Sonyŋ nätijesınde respublika sottaryna azamattyq hal aktılerı jazbalaryn elektrondy türde aluǧa qol jetkızıldı.
2018 jyldyŋ alǧaşqy jartysynda «Sot kabinetı» daulardy sotqa deiın retteu qyzmetın ıske qosty. Sonymen bırge ony talap aryzdy tapsyru kezınde paidalanuǧa da bolady. Endı būl qyzmet «e-Tatulasu» atty derbes bölımge ainaldy. Süzgınıŋ kömegımen būl jerden qoǧamdyq ūiymdy, öŋırdı, tegın, mediasiia jürgızıletın tıldı, daulardyŋ türlerı boiynşa qajettı mediatordy jyldam tabuǧa bolady. «e-Tatulasu» – azamattarǧa keibır tüiındı mäselelerdıŋ şeşımın tabuyna kömektesedı. Mäselen, mediasiia jürgızıluı turaly şartty, mediasiia arqyly daulardy retteu turaly kelısımnıŋ ülgılerın jüktep aluǧa bolady. Skaip arqyly onlain kelıssözderge qatysty jaŋǧyrtu jürgızılıp, saitqa jyldam kıru jäne poştaǧa jöneltu, jıberılgen onlain ötınışterdı tez qarauǧa da bolady. Mediatorlardyŋ tüiındemelerımen de tanysa alasyz.
«Törelık» aqparattyq jüiesı negızınde sudialar qaralyp otyrǧan sot ısterı aiasynda qatysuşylarǧa qatysty 20-dan astam memlekettık organnyŋ derekqoryna elektrondyq saualdar jıberıp, jauap ala alady. Ondaǧy ärbır saual jüiege tırkelıp, saualdyŋ uaqyty, negızdemesı, jıberuşısı turaly derekter jinaqtalady. Būl baǧdarlamanyŋ elektrondy nūsqaǧa köşuınen keiın de bırşama auqymdy ıster atqaryldy. Atap aitsaq, jeŋıldetılgen öndırıstıŋ (jazbaşa) ısterı 2018 jyldyŋ 14 aqpanynan bastap elektrondy nūsqa qaraluda. Qazır sot ısın jürgızudı, iaǧni ötınıştıŋ berılgen jäne tırkelgen satysynan bastap zaŋdy küşıne engen sot aktısın oryndauǧa jıbermes būryn 100 paiyz elektrondy nūsqaǧa ötkızu kırıstırılıp jatyr. Naqtylai tüssek, 9 aidyŋ ışınde būiryq şyǧarylu turaly 173226 aryz qabyldandy. Onyŋ ışınde 88 paiyzy nemese 153233-ı elektrondy türde tüsken. Al öndırıstıŋ jeŋıldetılgen türı boiynşa joldanǧan (jazbaşa) 174757 talap aryzdyŋ 93 paiyzy elektrondy nūsqada kelgen.
Sot ısterın jäne sottyŋ keŋselık blogyn sandyq nūsqaǧa köşıru boiynşa atqarylǧan ısterdıŋ taǧy bırı – Astana qalasynyŋ Saryarqa audandyq sotynda ıske qosylǧan «Elektrondy kezdesuler jäne kezek» qanatqaqty jobasy. Qazırgı taŋda skanerlı öz-özıne qyzmet körsetu terminaldary jäne qūjattardy qabyldau jäne beru avtomattandyrylǧan biurosy jūmys ısteude.
«Törelık» baǧdarlamasy negızınde azamattyq ıs boiynşa ekıjaqty şaqyru qyzmetı synaq türınde ıske qosyldy. Būl joba «Sot ısınıŋ audio jäne beine bekıtulerı» jäne «Elektrondy kezdesuler jäne kezek» jüiesı arqyly jüzege asyryldy. Sot ısın elektrondy nūsqaǧa tolyqtai köşıretın mūndai qadamdar bır azamattyq ıstı qarastyruǧa ketetın uaqyttyŋ ortaşa körsetkışın qysqartyp, sot otyrysyn ūiymdastyruǧa ketetın uaqytty ünemdeidı.
Sot jüiesındegı soŋǧy mındet IT qyzmetterınıŋ qoljetımdılık deŋgeiın arttyrudy közdeidı. Osynyŋ negızınde 2018 jyldyŋ nauryz aiynan bastap «Ūialy beinekonferensiialyq bailanys» (virtualdyq sot) qanatqaqty jobasy da köpşılıktıŋ köŋılınen şyǧuda. Ūialy beinekonferensiialyq bailanys iOS operasiialyq jüiesı bar smartfondarda qoldanyluda. Bügınde Android operasiialyq jüiesın de ıske asyru közdelude. Joba bastalǧan uaqyttan berı ūialy beinekonferensiia bailanysy arqyly 574 sot otyrysy öttı. Būdan bölek, «Sot keŋsesı» servistık bazasynda beinekonferensiia bailanysynyŋ veb nūsqasy äzırlenude.
2018 jyldyŋ tamyz aiynda «Sot aktılerınıŋ bankı» keŋeitılgen ızdestıru qyzmetıne jaŋǧyrtu engızıldı. Naqtyraq aitqanda, bölıp alu üderısı boiynşa ızdestıru, JSN/BİN boiynşa ızdestıru jäne qorǧauşy ızdestırudı ıske asyrudy ūsyndy. Orta eseppen bır künde «Sot aktılerınıŋ bankıne» kem degende 1000 sūranys tüsedı.
Isterdıŋ sanaty boiynşa ızdestıru nätijesın şyǧaruda Joǧarǧy sottyŋ normativtık erejelerıne jäne sot täjıribelerınıŋ qorytyndylaryna sıltemeler qosyldy. Izdestıru qyzmetı qoldanuşylardyŋ auqymdy bölıgıne sottyŋ elektrondy sandyq qoly qoiylǧan sot aktılerınıŋ tüpnūsqasyna, sot täjıribelerınıŋ qorytyndylaryna jäne «Taldau» forumyna qol jetkızuge mümkındık beredı. Mıne, qoǧam sūranysyna sai sot jüiesı tarapynan jasalyp jatqan jaŋa jūmystar legı osyndai. IT qyzmetıne qoljetımdılıktı arttyratyn keşendı şaralar tolyǧymen oryndalǧan uaqytta, sot jüiesınıŋ qyzmetıne jügınu qazırgıden de jeŋıldei tüsedı.
Nūrjan MOLDAQOV,
QR Joǧarǧy soty janyndaǧy
aqparattyq tehnologiia jäne
aqparattyq resurstardy
qorǧau bölımınıŋ meŋgeruşısı
