Tūŋǧyş Prezident muzeiınıŋ 10 jyldyq mereitoiyna orai türlı şaralar qolǧa alynyp, qoǧamnyŋ nazaryna ūsynyluda. Atyraulyq qolöner şeberı Nūrsūltan Qaliev te «Aǧaştyŋ qūdıretı» atty körmesın elordalyq muzeidıŋ dumanyna arnapty. Astananyŋ alǧaşqy taŋdaryn oiǧa oraltatyn qara şaŋyraqtyŋ üşınşı qabatynan oryn tepken körmenıŋ esıgı qyrküiek aiynyŋ soŋyna deiın köpşılıkke aşyq. Onda avtordyŋ alpysqa tarta tuyndysy qoiylǧan. Olardyŋ qataryndaǧy «Batyrlar ūrpaǧy», «Şeberdıŋ qoly», «Qarlyǧaştyŋ qūiryǧy nege aiyr?» syndy dünieler körermenın körkem oilarǧa jetelep, özgeşe äser qaldyrary aqiqat.
Şaranyŋ aşylu saltanatynda suretşını az-kem äŋgımege tartyp, örısı bölek önerı jaiynda keŋınen sūraǧan edık.
– Äsırese, aǧaş tamyrynan türlı beinelerdı ömırge äkeletın qolöner türınıŋ ökılderı, menıŋ bıluımşe, elımızde sirek. Al, sız osy önerge qalai at basyn būrdyŋyz, qandai jaǧdai yqpal ettı?
– Öner – barşaǧa ortaq, ärine. Alaida, osyndai kielı ölkege qadam basar aldynda önerge degen süiıspenşılık kerek, eŋ aldymen. Sodan keiın talant, daryn qajet. Sonda ǧana qoldan şyqqan dünie közge körınedı, taŋdandyrady. Sonda ǧana ol ışıŋnen şyqqan perzent sekıldı ystyq bola alady.
Endı özıme kelsem, bala kezımnen qiialşyl edım. Balşyqtan, aǧaştan adam oiyna kele bermeitın bırdeŋelerdı jasauǧa, qūrastyruǧa, oiyp, pışuge qūmar bolatynmyn. Jäne sodan bır läzzat alatynmyn. Osylai-osylai jetılsem kerek, bırde özımnıŋ atamnyŋ müsının jasadym balşyqtan. Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ kelbetın kelıstırgenım bar. Özıme ūnaǧan dünielerdı qaitalap pışındeitın edım. Mektep qabyrǧasynda oqyp jürgenımde de beineleu önerın jaqsy kördım. Türlı şaralardyŋ jazu-syzulary menıŋ qolymnan ötetın edı.
Quanatynym, men sondai qyzyǧuşylyqpen toqtap qalǧan joqpyn. Är türlı körmelerge, şaralarǧa qatysyp, boiymdaǧy önerdı ūştai berdım. Men mūnda önerdı süie bıldım dep oilaimyn. Sondyqtan osy salanyŋ ystyǧyna tözıp, suyǧyna toŋyp jürgenım. Äitpese, suret önerın taŋdap, joǧary oqu ornynda bes jyl oqyǧan otyz studenttıŋ toqsan paiyzy keiın özge salanyŋ qūlaǧyn ūstap ketedı. Nege? Öitkenı, öner joly, rasynda, qiyn!
– Nūrsūltan, kökeide tūrǧan bır saual: sız nege zerger bolmadyŋyz nemese suretşı bolmadyŋyz? Däl osy aǧaştyŋ tamyryna qalai «bailandyŋyz»?
– Jaŋa aitqanymdai, bırınşıden, aǧaş pen balşyq bala jasymnan serıgım boldy. Ekınşı, äskerden oralǧan kezım edı. Bır ärıptesım «Keibır ūstalar aǧaştyŋ tamyrynan kompozisiia jasaidy. Tamyrdan şyqqan dünie öte keremet bolady eken» dedı. Osy söz menı köp oilandyrdy. «Aǧaş – bala jasymnan jaqyn. Nege maǧan da osyny qolǧa almasqa?» degen oiǧa qaldym. Taŋ qalatynym, aǧaştyŋ tamyryn qolyma almai jatyp-aq, ol maǧan qyzyqty bolyp körındı. Araǧa köp uaqyt salmai, tamyr ızdeuge kırısıp kettım. Tapqan tamyrlarymdy egjei-tegjeilı zerttep, odan qandai da bır beine, suret körgım keldı. Tabiǧattyŋ özı ǧajaiyp şeber ǧoi. Jeldıŋ ötımen qisaiyp, şırıp, būralyp ketken tamyrlar, onyŋ būrymdary menıŋ sanama özgeşe oi qūiyp, ideia tudyrdy.
– Baiqap qarasaq, sız batys öŋırdıŋ tumasysyz. Alaida, sol batysymyzda tal atauly sirek ösedı…
– İä, dūrys aitasyŋ. Rasynda, aǧaştyŋ tamyryn ızdeu maǧan qiynǧa soǧady. Bıraq, menıŋ maŋdaiyma būiyryp tūrǧan tuyndy kezdesedı, äiteuır. Mäselen, osyndaǧy dünielerdıŋ bärı – menıŋ osy uaqytqa deiın, önerge qadam basqan künımnen bastap jiǧan-tergenderım. Söilep tūrǧan tamyrlar özı keledı sūranyp. Būl – ızdenbeimın, qūr qol qusyryp jatamyn degen söz emes, ärine. Aitalyq, student kezımde eskı äskeri mekemenı būzyp, ornynan jaŋa qūrylys boi kötergenın baiqadym. Sonyŋ ırgesındegı eskı qaraaǧaşty tamyrymen qoparyp tastapty. Älgı tamyrdy sūrap alyp, oiyp, şauyp, tazalap, ikemge keltırıp edım, «Soŋǧy şaŋyraq» atty kompozisiiam düniege keldı.
– «Aǧaştyŋ qūdıretı» atty osy körmenı tamaşalai jürıp, tuyndylaryŋyzdy jasau barysynda tas, süiek, terı, kümıs syndy būiymdardy da paidalanǧanyŋyzdy kördık. Būl jaŋaşyldyqqa ūmtylysyŋyz ba, älde, jai ǧana sändık üşın be?
– Ata-babalarymyzdan qalǧan jädıgerlerdı qaraityn bolsaq, olardy kümıspen, süiekpen äşekeilep, bezendırgenın köremız. Al qolöner bızdıŋ buynǧa qanymyzǧa sıŋgen qasietpen kelgen. Sol zamannyŋ şeberlerı öz tūrmystaryndaǧy atalǧan zattardyŋ bır-bırımen üilesetının bılgen. Mıne, osy ürdıs, täsıl atadan balaǧa miras bolyp, bızge de jettı. Sondyqtan mūny dästürdı jalǧastyru deuımız kerek.
Maŋǧystau öŋırıne bır şaisandyq syilaǧanym bar edı. Tūtastai tüienıŋ qabyrǧa süiegımen qaptalǧan. Sol tuyndyny olar osy Astanaǧa deiın alyp keldı körsetuge. Süiek pen aǧaştyŋ bır-bırıne üilesıp, jarasym tapqany sondai, körgen jandy qyzyqtyrmai qoimaidy. Basqanyŋ emes, babanyŋ önerınen, älbette, qazaqtyŋ iısı aŋqyp tūrady.
– Nūrsūltan Moldaǧūlūly, «Şeberdıŋ qoly» atty şyǧarmaŋyzdyŋ qūny üş million teŋge ekenın estıp qaldym. Tym qymbat emes pe?
– Negızı, öner bır-bırın qaitalaudan tūrmaidy. Sol siiaqty, «Şeberdıŋ qolyn» men de, özge şeberler de qaitadan jasai almaidy. Onyŋ orny, äsırese, men üşın bölek. Öitkenı, būl – tereŋ tolǧanystan, ūzaq oidan tuǧan jūmys. Tabiǧattyŋ özı sanama ūqtyryp, ūsynǧan kompozisiia. Sondyqtan mūny tekten-tekke bere saluǧa qimaimyn, şynymdy aitsam. Al mūny jaqsy aqşaǧa satyp alǧan adam, ärine, jaqsy jerde saqtaidy.
Sūhbatty jürgızgen:
Ashat RAIQŪL
