Düniejüzılık densaulyq saqtau ūiymynyŋ mälımetı boiynşa, jer şarynyŋ ärbır üşınşı tūrǧyny tuberkulez miobakteriiasy infeksiiasyn jūqtyrady. Jyl saiyn älemde 8 million 400 myŋ adam tuberkulezben auyryp, 2 mln adam ömırımen qoştasady eken. Em qabyldamaityn äpbip nauqas 10 adamnan 15 adamǧa deiın auruyn jūqtyryp ülgeredı desek, düniejüzınde ärbır minut saiyn 1 adam osy keseldıŋ qūryǧyna ılınedı. Al elımızdegı tuberkulezge şaldyqqandardyŋ 75 paiyzy 20 men 40 jas aralyǧyndaǧy adamdar ekenı alaŋdatyp otyr.
Koh taiaqşasy eŋ aldymen ökpege jūǧady, keide mi men onyŋ qabyqşalaryn, omyrtqa, büirek, jynys müşelerın, limfa tüiınderın, buyndy jäne basqa da organdardy zaqymdaidy.
Ärine, osydan on jyldai būrynǧy jaǧdaimen salystyrǧanda, bügınde qūrt dertımen syrqattanǧandardyŋ qatary äldeqaida azaidy. Mamandardyŋ tynymsyz ızdenısı, sauatty em-dom, osy derttıŋ sebep-saldaryn qoǧamnyŋ dūrys tüsınuı, ügıt-nasihat jūmystary bız oilaǧannan da jaqsy nätijege jetkızdı.
Eger adam salmaq joǧaltsa, qyzuy köterılse, kökırek tūsyna şanşu qadalsa, özınen-özı terlep-tepşıp jürse, därıgerge körınuı kerek. Būl – aurudyŋ negızgı belgılerı. Adam jaqsy tamaqtanuy kerek. Bızdıŋ nauqastardyŋ arasynda «ittıŋ maiyn, borsyqtyŋ maiyn ışsem, qūlan-taza aiyǧyp ketemın» degen jaŋsaq tüsınık bar. Tuberkulezdıŋ eŋ negızgı emı – spesifikalyq preparattar. Auru asqynyp tūrǧanda «ittıŋ maiyn ışıp jazylamyn» degen dūrys emes. Ärine, jaqsy, maily, kaloriialy tamaqtar jeu kerektıgıne talasymyz joq. Aurudy jūqpaly satysynan spesifikalyq preparattarmen emdep şyǧarǧannan keiın tiımdı tamaqtanu üşın as mäzırıne ittıŋ maiyn qosqannan görı qymyz ışıp, aq taǧamdy köbırek qoldanǧan jön.
Tuberkulezben auyryp qalmau üşın denenı şynyqtyryp, sportpen ainalysu kerek. Taza auaǧa da jiı şyqqan paidaly. Mysaly, men därıger retınde jūmys ornymda bır saǧat otyrsam, arasynda 10 minuttai dalaǧa şyǧyp, taza aua jūtyp kelemın. Eger bır bölmenıŋ esık-terezesın aua ötkızetın saŋylau qaldyrmai qymtap, tuberkulezdıŋ jūqpaly satysyndaǧy bır adamdy jäne sap-sau üş adamdy qamap qoisa, üş adamǧa infeksiia jūǧuy mümkın. Al dalada, taza auada, terezesı aşyq kölıkte, ǧimaratta infeksiianyŋ jūǧu qaupı tömen.
Tuberkulezben küresu tek dispanserdıŋ, auruhanalardyŋ, medisina qyzmetkerlerınıŋ ǧana mındetı dep qabyldaudy qoiu kerek. Är adam öz densaulyǧy üşın alaŋdaǧanda, osy dertpen küreske den qoiylǧanda ǧana derttı jeŋu mümkındıgı tuady. Sözımnıŋ soŋynda tuberkulez emdeletın auru ekenın taǧy eskertkım keledı. Därıger taǧaiyndaǧan emdı üzbei jasap, salauatty ömır saltyn ūstansa, dūrys tamaqtansa, qūrt auruynan qūlan-taza aiyǧyp ketuge bolady.
Saǧila KÖPBAI, №10 qalalyq emhananyŋ därıgerı
Materialdy “Astana aqşamy” gazetınıŋ astana-akshamy.kz resmi saityna sılteme jasaǧanda ǧana paidalanuǧa rūqsat etıledı.
