Vokzal men äuejai tärtıpsızdık jailaǧan jer emes

Nūr-Sūltan qalasyndaǧy ekı temırjol vokzaly men äuejai elordanyŋ körkıne körık qosatyn, ajaryn aişyqtai tüsetın, jolauşylar köp şoǧyrlanyp, legı tausylmaityn eŋselı ǧimaratqa ainalyp otyr. Negızınen, vokzal, äuejai şaharymyzdyŋ bas qaqpasy sanalady. Qalaaralyq, tıptı halyqaralyq qatynas­tarda halyq äue nemese temırjol kölıgı qyz­metıne jügınedı. Al osy nysandarda qoǧamdyq tärtıp pen zaŋdylyqtardy saqtau, azamattardyŋ jeke qauıpsızdıgın qamtamasyz etu ısı – kölık poliseilerıne jüktelgen ärı abyroily mındetı. Kölık polisiiasynyŋ bügıngı tynysy, alǧa qoiǧan mındetterı men kökeikestı mäselelerı jaiynda QR IIM Kölıktegı polisiia departamentınıŋ bastyǧy, polisiia polkovnigı Amanjol QABYLOVPEN äŋgımelesken edık.

– Amanjol Jaiǧali­ūly, jasyratyny joq, ha­lyqtyŋ köbı polisiia qūrylymynan habardar bolǧanymen, kölık poli­siia­sy bar ekenın bıle bermeidı. Nūr-Sūltan qalasyndaǧy kölık polisiiasynyŋ qūzyry qandai?
– Bügınde elımızdıŋ barlyq qūqyq qorǧau qūrylymdary aldynda memleket tūtastyǧyna syzat, qoǧam tynyştyǧyna köleŋke tüsıretın asa auyr qylmystardy der kezınde auyzdyqtau mındetı tūr. Öit­kenı qoǧamdaǧy tūraqtylyq pen temırdei tärtıp qana eldı örkendetudıŋ negızı bolady. Kölık poliseilerı elordamyzdaǧy äue jäne temırjol nysandaryndaǧy qoǧamdyq tärtıptı qamtamasyz etedı. Azamattar men jolauşylardyŋ qauıpsızdıgın qorǧaidy, tasymaldanatyn jükterdıŋ bır nükteden ekınşı bır nüktege aman-sau jetuın qadaǧalaidy.
Prezidentımız Q.Toqaev ışkı ıster organdary qyzmetkerlerınıŋ aldyna qūqyq būzuşylyqtardyŋ aldyn alu jūmystaryn küşeitu, azamattardyŋ qūqyqtaryn qorǧaudy qamtamasyz etu boiynşa jaŋa mındetter qoidy. Osy oraida, qyzmet körsetu aumaǧynda profilaktikalyq baǧyttaǧy şaralardy nyǧaitu, qylmystar oryn alǧan jaǧdaida olardyŋ ızın suytpai aşu, basqa da zaŋǧa qaişy äreketterge jol bermeu bızdıŋ basty mındetımız bolyp qala bermek.
– Qylmyspen küresu, qo­ǧamdyq tärtıp saqtau aumaqtaryŋyz qandai?
– Jalpy, departamenttıŋ qyzmet körsetu aumaǧyndaǧy temırjol torabynyŋ ūzyndyǧy 17 myŋ şaqyrymnan asady. Respublikamyzda 18 äuejai, jolauşylar men jük tasymaldauǧa arnalǧan 500-den asa stansalar, 300-dıŋ üstınde temırjol vokzaldary bar. Osy aumaqtarda departamentke baǧynysty 25 jelılık polisiia basqarmalary men bölımderı jūmys ısteidı. Būǧan Resei Federasiiasymen, Qytai Halyq Respublikasymen, Özbekstan, Türıkmenstan jäne Qyrǧyz Respublikasymen şekaralas ornalasqan 13 tüiısu stansasyn qosyŋyz. Osynyŋ özı-aq kölık poliseilerıne jüktelıp otyrǧan jauapkerşılık pen atqaratyn jūmys auqymynyŋ orasan ekendıgın däiekteidı. Ärı kündelıktı jūmys ülken qyraǧylyqty talap etedı.
– Keiıngı kezde Nūr-Sūltan qalasynyŋ tūrǧyndar sany 1 mln-nan asty, onyŋ syrtynda kelımdı-ketımdı jolauşylar sany da artuda. Osyǧan säikes, qala äuejaiy men temırjol vokzaldaryndaǧy qoǧamdyq tärtıptı qamtamasyz etu şaralarynyŋ auqymy da artqan şyǧar?
– Rasynda, soŋǧy uaqytta Nūr-Sūltan qalasynda saiasi salmaǧy bar basqosular men ırı mädeni şaralar jiı ötkızılude. Qazaqstanǧa turistık saparmen keletın şeteldıkterdıŋ de sany jyl saiyn artuda. Alys-jaqyn şet memleketterdıŋ basşylary, ülken delegasiialar eŋ aldymen at basyn äuejaiǧa tıreidı. Demek, kez kelgen meimandy eŋ alǧaşqy bolyp qarsy alatyn – bızdıŋ qyzmetkerler. Sol sebeptı är qyzmetkerdıŋ bılım-bılıktılıgıne, tıptı kiım kiiu, söileu mädenietıne de­iın jıtı köŋıl bölınedı.
Aitalyq, Nūr-Sūltan-1 jäne Nūr-Sūltan–Nūrly jol stansalaryndaǧy bır täulık ışınde jolauşylar legı ­25-26 myŋnan asady. Al mereke künderı olardyŋ sany eselene tüsedı. Sol ­siiaqty Nūrsūltan Nazarbaev äuejaiyna bır täulık ışınde 160-180-ge juyq äue reisterı ūşyp kelıp, ūşyp ketedı. Mūndaǧy bır täulık ışındegı jolauşylar legı 8-10 myŋ adamdy qūraidy.
Qoǧamdyq tärtıptı qorǧau ısı jüielı ärı ūdaiy jürgızılıp keledı. Jyl basynan berı temırjol jäne äue kölıgı nysandaryndaǧy qūqyqtyq tärtıptı qamtamasyz etu boiynşa bırqatar şaralar qabyldandy. «Qūqyqtyq tärtıp», «Izdestıru», «Zaŋsyz keluşı», «Köknär-2019», t.b. jedel profilaktikalyq ıs-şaralary jürgızıldı. Nätijesınde uchaske boiynşa 1120 qylmystyq qūqyq būzuşylyq, onyŋ ışınde 664 qylmys jäne 456 terıs qylyq tırkeldı. Qūqyq bū­zuşylyqtyŋ jalpy aşyluy 82 paiyzdy qūraidy. Qylmys sany 12,3 paiyzǧa, auyrlyǧy ortaşa qylmys 13,9 paiyzǧa, bötennıŋ mülkın ūrlau 17,4 paiyzǧa, auyr qylmys 19,7 paiyzǧa tömendedı. Qoǧamdyq oryndarda jasalatyn qylmystar sany 22 paiyzǧa azaidy. 29478 qūqyq būzuşy äkımşılık jauapkerşılıkke tartyldy. Elbasynyŋ ūsaq qūqyq būzuşylyqqa «müldem tözbeuşılık» qaǧidatyn ıske asyru şeŋberınde äkımşılık jauapkerşılıkke tartylǧandar sany – 10086. Köşı-qon zaŋnamasyn būzǧany üşın 1238 şetel azamaty äkımşılık jauapkerşılıkke tartylsa, olardyŋ 138-ı el aumaǧynan şyǧaryldy.
– Bas şahardyŋ vokzal­dary men äuejaiynda kö­bıne qandai qylmystar jiı qaitalanyp jatady?
– Özıŋız bılesız, adamdar legı künı-tünı tolastamaityn vokzaldar men perrondar qūqyq būzuşylyqqa neǧūrlym yŋǧaily jerler bolyp sanalady. Sondyqtan bız ärdaiym jolauşylardyŋ qauıpsızdıgı men müddesın qorǧauǧa küş salamyz. Ökınışke qarai, keide azamattardyŋ öz mülıkterıne salǧyrt qaraularynyŋ saldarynan ūrlyq qylmysy oryn alyp jatady. Sondyqtan köpşılık şoǧyrlanatyn nysandarda nemese poiyz­darǧa mıngende, tüsken kezde är adam öz mülkıne mūqiiat bolǧany jön. Jyljymaly qūramnan zattardy top bolyp ūrlau, būzaqylyq, esırtkı zattaryn tasymaldau sekıldı qylmystarǧa qatysty faktıler de tırkeledı. Mäselen, aǧymdaǧy jyldyŋ qaŋtar-mau­sym ailarynda kölık poliseilerı esırtkı zattarynyŋ zaŋsyz ainalymyna qatysty 215 esırtkı qylmysyn anyqtaǧan, onyŋ ışınde 10 fakt esırtkı zattaryn ötkızuge, 9 fakt saqtau jäne 8 fakt esırtkı kontrabandasyna qatysty bolǧan.
– Endı özektı degen mäseleler turaly aitsaŋyz…
– Jyl basynan berı azamattardyŋ temırjol boiynda belgılenbegen jerlerde jüruı saldarynan poiyzdardyŋ şūǧyl tejeuınıŋ 919 körsetkışı anyqtalyp, onyŋ ışınde adamdardyŋ qauıptı aimaqta boluynyŋ 337 deregı tırkeldı. Sondai-aq temırjol bo­iyna tastalǧan bögde zattar boiynşa 4 faktı tırkelgen. Üstımızdegı jyldyŋ ötken 6 aiynda belgılenbegen jerlerde temırjol tösemın kesıp ötkenı üşın barlyǧy 454 azamat jauapkerşılıkke tartyldy.
Jazataiym oqiǧalardyŋ aldyn alu maqsatynda departamenttıŋ Äkımşılık polisiia basqarmasy qyzmetkerlerı temırjol jiegınde ornalasqan eldı mekendegı jäne Nūr-Sūltan qalasynyŋ tūrǧyndarymen, studenttermen temırjol kölıgı ūiymdary qyzmetkerlerı profilaktikalyq ıs-şaralardy ūdaiy ötkızedı.
– Äuejai men vokzaldan körşı şekaralas memleketterge de jolauşylar qatynasy tolastamaidy. Nūr-Sūltandyq kölık polisiiasynyŋ körşı ärıptesterımen qarym-qatynasy qalai?
– Menıŋşe, qylmysty qūryqtau ısınde ūlttyq jäne şekaralyq degen ūǧym bolmauy tiıs. Äsırese, asa auyr qylmystar sanatyna kıretın ekstremizmge, ūiymdasqan qylmysqa, esırtkı kontrabandasyna qarsy belsendı küres jürgızude halyqaralyq yntymaqtastyqtyŋ rölı zor.
– Qalamyzda ötetın mereke künderı kölık polisiiasy nemen ainalysady?
– Jyl saiyn, äsırese astana künı merekesıne orai oblys ortalyqtarynan, tıptı alys-jaqyn şet memleketterden qonaqtar köptep keledı. Biyl da departamenttıŋ jeke qūramy mereke künderı bas qalamyzdyŋ qaqpasy sanalatyn temırjol jäne äue kölıgı nysandarynda qyz­met ötkerudıŋ küşeitılgen tärtıbıne köşırıldı. Būl kezde kölık poliseilerı qūqyq būzuşylyqtardyŋ aldyn aluǧa baǧyttalǧan şaralardy nyǧaityp, kelgen meimandardyŋ jeke qauıpsızdıgı men qūqyqtarynyŋ saqtaluyn barynşa qamtamasyz etıp, qyraǧy küzette tūrady dese bolady.
Kün saiyn qūlpyryp, jai­nap, örkendep jatqan Nūr-Sūltan qalasy – barşa elı­mızdıŋ maqtanyşy. Astanamyzdyŋ kelbetı – ūltymyz­dyŋ kelbetı. Ol elımızdıŋ barlyq öŋırlerı üşın damudyŋ ülgısın körsetude. Demek, Kölık polisiiasy ūjymy da astanamyz – Nūr-Sūltan qalasynyŋ tynyştyǧyn saqtauda bar küş-jıgerımız ben bılıktılıgımızdı aiamaimyz dep sendıremın.

Beibıt OSPAN