Astana qalasynyŋ äkımdıgı janynda zorlyq-zombylyq nemese zorlyq-zombylyq qaupı saldarynan qiyn jaǧdaiǧa tap bolǧan adamdarǧa arnalǧan daǧdarys ortalyǧy bar. 2013 jyldyŋ qaraşa aiynda aşylǧan būl mekeme bügınde öz üiınde qorlyq köretın äielder men balalardyŋ bas sauǧalar panasyna ainalǧan.
Qoldau – barlyq taraptan
Atalmyş ūiymnyŋ direktory Nūrbol Zūlqarnaevtyŋ aituynşa, ǧimarat 50 orynǧa eseptelgen. Kömek sūrap kelgen kelınşekter mūnda bır aidan jarty jylǧa deiın, tıptı, keide komissiianyŋ şeşımımen bır jylǧa deiın tūraqtaidy. Olar ortalyqqa qūqyq qorǧau organdarynyŋ qaulylary boiynşa jäne Astana qalasy Jūmyspen qamtu, eŋbek jäne äleumettık qorǧau basqarmasynyŋ joldamasy arqyly qabyldanady.
– Ǧimarat tūrǧyndary üşın barlyq qolaily jaǧdai qarastyrylǧan. Är bölme duşpen jabdyqtalǧan, 50 adamdyq ashanada künıne bes mezgıl tamaq berıledı. Būdan bölek, är kısı taza tösek-orynmen jäne jeke gigienalyq zattarmen qamtamasyz etıledı. Sonymen qatar, äielder aspaz, şaştaraz, massajist sekıldı mamandyqtardyŋ kursyna jıberılıp, keiın sol boiynşa jūmysqa tūrǧyzylady , – dedı mekeme basşysy.
Üş jyldan berı ūiymǧa 362 kısı araşa ızdep kelgen. Dälırek aitsaq, 2013 jyldyŋ qaraşasynan 2014 jylǧa deiın – 9 adam (2 äiel, 7 bala), 2014 jyly – 110 adam (35 äiel, 75 bala), 2015 jyly – 148 adam (48 äiel, 100 bala), al biyl 95 adam (35 äiel, 60 bala) ortalyqqa ornalastyrylypty. Bügınde ǧimaratta 9 äiel men 17 bala-şaǧa tūryp jatyr.
Şydamnyŋ da şegı bar
Oraiy tüskende, bız mekemenıŋ äleumettık qyzmetkerı Gülnär Älıbaevany äŋgımege tarttyq.
– Bızge kün saiyn 2-3 äiel qoŋyrau soǧyp, üiden uaqytşa ketkısı keletının, barar jerı, basar tauy joqtyǧyn aityp, mūŋyn şaǧady. Mūndai qadamǧa qorlyq äbden şegıne jetkende ǧana baratynyn tüsınemız. Öitkenı, köp jaǧdaida äielder şydaidy. Bır ret taiaq jegennen bezıp ketetınder öte az. Negızınen otbasyn saqtap qaluǧa tyrysady. Qūqyq qorǧau organdaryna aryz jazatyndar da sirek. Bırınşıden, problemasynyŋ şeşıletınıne senbeidı. Ekınşıden, özın renjıtken adamdy aşulandyrudan qorqady, keiın kek ala ma dep taisalady. Zardap qūrbandarynyŋ jartysynan astamy – özge öŋırlerden köşıp kelgender. Päterden-päterge qaŋǧyp, şiettei balalaryn jetıldıre almai zar ilep jürgen äielderge küieulerınıŋ qoqan-loqy jasauy jyǧylǧan üstıne jūdyryq emei nemene?! Endı bır erkekter közsız qyzǧanyştyŋ kesırınen jūbaiyn töpelep, kök ala qoidai qylyp ūrady. Järdemımızge jügıngen kelınşekterdıŋ ärqaisysymen äuelı psiholog söilesıp, depressiia men stresten aryltady. Tiıstı tūsta zaŋgerlerımız qūjattaryn qaita qalpyna keltırıp, zaŋdyq salada qol ūşyn beredı. Jalpy, ortalyqtaǧy jandarǧa äleumettık-tūrmystyq, äleumettık-psihologiialyq, äleumettık-qūqyqtyq jäne äleumettık-medisinalyq jaǧynan kömek körsetıledı, – dedı ol.
Psiholog – jan «hirurgı»
Būdan soŋ mekemedegı psihologtarmen jolyqtyq. Onyŋ bırı – Gülbaram Mūsaeva. «Mūndaǧy äielderdıŋ jan jarasyn qalai emdeisızder?» dep sūraǧanymyzda jyly jüzdı maman öz qyzmetterın egjei-tegjeilı baiandap berdı.
– Ädette otbasyndaǧy kikıljıŋderdıŋ bastauy adamnyŋ būrynǧy täjıribesımen bailanysty. Mysaly, üilı-barandy erkek bır künı jūbaiynyŋ özıne adal emestıgın baiqady delık. Odan keiın aiqai-şu şyǧaryp, ajyrasady. Alaida kelesı otau qūrǧanynda aldyŋǧy äielınıŋ jasaǧan ısı sanasynda saqtalyp qalady da, ekınşı äielıne küdıkpen qaraityn bolady. Senımsızdık üdegende, onyŋ soŋy dau-damaiǧa ūlasady. Aqyry jazyqsyz kelınşegın ökpeletedı. Aldyma kelgen äieldermen söileskende «Mende bärı jaqsy. Köŋılımdegı kırbıŋdı tügel ūmyttym» dep boi bermeidı. Artynşa alǧaşqy seans bastalǧanda aǧyl-tegıl aqtarylyp, ışte jinalǧan yza men aşudy şyǧarady. Jan jarasy da tän jarasyna ūqsas. Mysaly, bır jerıŋ syzdap auyrsa könıp, män bermei jüruıŋ mümkın. Dert asqynyp, tesıp auyrǧanda hirurgke barasyŋ. Därıger älgı jarany suyryp alǧanda janyŋ közıŋe körınıp, qinalasyŋ. Bıraq būdan keiın jaranyŋ orny jazyla bastaidy. Psiholog ta – tura sondai hirurg. Arnaiy metodikamen janyŋdy sauyqtyrǧannan keiın özegıŋdı örtegen ökınıştıŋ betı qaityp, jaǧymsyz estelıkterıŋ mazalamaityn bolady.
Ärıptesınıŋ sözın balalar psihology Anjelika Aitpaqova jalǧady.
– Äke men şeşe aiyrylasqanda, eŋ auyr soqqy balaǧa tiedı. Ne äkesınıŋ, ne anasynyŋ jaǧyna şyǧa almai, säbi ärı-särı küige tüsedı. Osyndaida «senıŋ äkeŋ jaman, ol bızdı jaqsy körmeidı» dep balalardy öz äkelerıne qarsy qoiu dūrys emes, – dedı.
P.S. Äiel qūqyqtaryn qorǧau, olardyŋ äleumettık därejesın joǧarylatu, qiyn jaǧdaiǧa tap bolǧanda tyǧyryqtan qūtqaryp, demeu bolatyn daǧdarys ortalyǧynyŋ qyzmetı şynynda da rizaşylyqpen aituǧa tūrady. Äitkenmen, jaǧdaiattyŋ kelesı qyrynan kelgende, ekı adamnyŋ, ärı ketse äulettıŋ ortasynda şeşıletın tüiınnıŋ memleket aralasatyn keselge ainalǧany qynjyltady eken.
Botagöz MARATQYZY
