وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن قىسقا ەسسە وقىعان ەدىم. شىعارما جەلىسى بويىنشا جەڭىس كۇنى قارساڭىندا مايدانگەردى كەزدەسۋگە شاقىرادى. كەيىپكەر جاۋمەن بەتپە-بەت كەلمەگەن. اسكەري ءبولىمنىڭ شارۋاشىلىق جاعىندا قىزمەت ەتىپ, سولداتتاردىڭ گيمناستەركاسىن جۋىپ-تازالاپ, الدىڭعى شەپكە جەتكىزەدى.
سونىمەن قاتار, تاڭعىشتار, مەديتسينالىق جابدىقتار سياقتى گوسپيتال جاراقتارىنىڭ تازالىعىن قامتاماسىز ەتكەن. وسىنداي ابىرويى از, بىراق ازابى كوپ اۋىر مىندەت اتقارىپتى. ول دا جەڭىل ەمەس. سوعىس كەزىندە شارۋانىڭ قيۋى قايدان كەلسىن. كىر جۋعا قاجەتتى ىدىستاردى تابا الماي قينالسا دا, قاراماعىنداعىلاردىڭ جايىنا قاتتى الاڭدايدى. بىردە ءوزى جوق ىزدەپ باسقا جاققا كەتەرىندە, ءزىل باتپان بوشكەلەردى پايدالانباسىن دەپ, شۇرىق-تەسىك ەتىپ اتىپ تاستايدى. ونداعىسى, جۇمىسقا جەگىلگەن جاس قىزداردىڭ بەلى قايىسىپ, اۋىر كوتەرمەسىن دەگەنى ەكەن. وسىنىڭ ءبارىن قايتادان ەسىنە تۇسىرگەن سولدات جينالعاندارعا سوعىستىڭ بەيمالىم شىندىعىن ايتىپ بەرۋگە بەكىنەدى.
سودان اڭگىمە قالاي اياقتالادى دەيسىز عوي؟ كەلىسىلگەن ۋاقىتتا مايدانگەر كەزدەسۋگە كەلەدى. سوعىس تۋرالى قىزىق اڭگىمە تىڭدايمىز دەپ, كوزدەرى جايناعان وقۋشىلاردى كورىپ, اقساقال ەستەلىگىن «1941 جىلى نەمىس-فاشيستەرى ەلىمىزگە باسا-كوكتەپ, سوعىس اشتى» دەپ باستاپ, سول جىلداردىڭ كوپكە ءمالىم دەرەگىمەن ءتامامدايدى. ال مايدان دالاسىنان جىراقتاعى, ەش جەردە دەرەگى جوق قيىن كۇندەر مەن اۋىر جۇمىستىڭ ەستەلىگىن بۇگىپ قالادى.
بۇگىندە ايتىلماي قالعان ەستەلىكتەرىن وزدەرىمەن ارقالاپ, مايدانگەرلەردىڭ دەنى كەلمەستىڭ كەمەسىنە ءمىنىپ كەتتى. وق پەن وتتىڭ استىندا وتكەن ءار كۇنى, ءار ساعاتىنىڭ اۋىر سىناقتارىن ءتىس جارىپ ەشكىمگە بىلدىرمەدى. الگى اڭگىمەنىڭ كەيىپكەرىندەي, قاندى شايقاستىڭ قىسقاشا عانا دەرەگىن جەتكىزدى.
سولاردىڭ ءبىرى – قاراعاندى وبلىسىنىڭ تۋماسى ەرمەكباي ماناسباەۆ. 1942-1944 جىلدارى لەنينگراد قورعانىسىنا قاتىسىپ, ەكىنشى ارميانىڭ قۇرامىندا سوعىسقان. 1944 جىلى اۋىر جارالانىپ, ەلگە ورالادى. ودان كەيىن دە 20 جىلداي مەكتەپ ديرەكتورى قىزمەتىن اتقارىپتى. زەينەتكە شىعىپ, جەڭىستىڭ 50 جىلدىعىن مايدانگەر دوستارىمەن بىرگە لەنينگرادتا قارسى الىپتى. سۋرەتتەگى كوستيۋمىنىڭ وڭ جاعىنداعى «لەنينگرادتىڭ قۇرمەتتى ازاماتى» توسبەلگىسىمەن سول جولى ماراپاتتالادى. جەڭىستى جاقىنداتقان بارلىق سولداتتاردىڭ مايدان جورىعىنىڭ قىسقا اقپاراتى سياقتى, پوليترۋك ەرمەكباي ماناسباەۆتىڭ دا اسكەري شەجىرەسىن وسىلايشا كەلتە قايىرۋعا بولادى.
الايدا, جاۋىنگەردىڭ باسىنان كەشكەن مىنا ەكى وقيعانى ايتا كەتكىم كەلەدى.
…كەسكىلەسكەن شايقاستىڭ سايابىرسىعان تۇسىندا ەرمەكباي ماڭايعا سۋ ىزدەپ شىعادى. قاراسا كەسكىلەسكەن ۇرىس قۇرباندارىنىڭ قانى سۋاتقا قۇيىلىپ, سۋدىڭ بەتى قىزىل قانعا بوگىپ قالىپتى. شولىركەگەن ەرمەكباي سۋاتتىڭ ەرنەۋىنە ەنتەلەي بەرگەندە قارسى بەتىندەگى جاۋىنگەرگە كوزى تۇسەدى. تولەۋباي – جەرلەسى! ەكەۋى «باۋىرىمداپ» قۇشاق ايقاستىرادى. ساعىنىپ كەزدەسكەن جەرلەستەردىڭ قۋانىشىندا شەك جوق, ەلدى ويلاپ كوزدەرىنە جاس الادى. سودان قان ارالاسقان سۋدى كيىمدەرىمەن ءسۇزىپ ىشەدى. تاساعا تىعىلىپ وت جاعىپ, تورعاي اتىپ الىپ, شوققا قاقتاپ, ءپىسىرىپ جەپتى. ەكى باۋىر ءبىرىن-ءبىرى قيا الماي, الىستا قالعان ەلدىڭ جايىن ايتىپ, تاڭدى بىرگە اتىرىپتى.
نەۆا وزەنىنىڭ سۋى بۇيىرتقان ەكى جاۋىنگەر باسقىنشىلاردى جەڭىپ, ەلگە ورالادى. قۇداندالى بولىپ, تۋىستىقتارى ارتىپتى. سىن ساعاتتا دەمەۋ بولعان قاس-قاعىم ءساتتىڭ قۋانىشىنا سىزات تۇسىرمەي, تىرىسىندە سىيلاستىقتارىنان ءبىر اجىراماعان ەكەن.
كوزى اشىق, سوعىستىڭ الدىندا عانا قاراعاندىداعى پەداگوگيكالىق ينستيتۋتتى بىتىرگەن ەرمەكباي سوعىس جىلدارى باقتىباي ەسىمدى جەرلەسىمەن حات الىسىپ تۇرىپتى. ول حاتتار مۇراجايدا ساقتاۋلى تۇر. سارعىش تارتقان ءۇشبۋ حاتتاردى تولقىماي وقۋ مۇمكىن ەمەس. جاۋىنگەر دوسىنىڭ جىگەرىن ەسەلەپ, قايراتىن قايراپ, جىگەرىن قايتا جانىعان ءار جولدىڭ ەرمەكباي ءۇشىن سۇيەۋ بولعانى بەلگىلى. اۋىر كۇندەردە تىرەك بولعان, رۋحى بيىك دوسىن سوعىستان كەيىن كوپ ىزدەپتى. بالكىم, بەيبىت ومىردە دە ونداي دوستىڭ ورنى ويسىراپ تۇرعاننان بولار. مىنە, سول سۇراپىل سوعىستىڭ سولداتى ەرمەكباي ماناسباەۆتىڭ ايتقان اڭگىمەسىن قاعازعا ءتۇسىرىپ وتىرىپ, باسىندا ايتىلعان ەسسەنىڭ كەيىپكەرىن تۇسىنگەندەي بولدىم.
ەرمەكباي ماناسباەۆتىڭ ەلگە ورالعان ءساتى اسىل جارى عازيزا اپايىمىزدىڭ ءالى كۇنگە دەيىن كوز الدىندا. جاقسى ادامنىڭ ارتىندا ىزگى ءىسى قالادى. ون بىردەي ۇل-قىزىنان تاراعان نەمەرە-شوبەرەلەرى ءوسىپ جاتىر. توقساننىڭ سەگىزىنە كەلگەن «باتىر انا», «التىن القا» وردەندەرىنىڭ يەگەرى عازيزا انامىز وسىلايشا باقىتتى عۇمىر كەشىپ جاتىر.
