مەنىڭ بۇگىنگى كەيىپكەرىم زەينەت جاسىنا دەيىن بۇكىل ءوزىنىڭ ەڭبەك جولىن اۋىلشارۋاشىلىعىنا ارناعان, بۇگىندە نۇر-سۇلتان قالالىق ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ بەلدى مۇشەسى, كەيىنگى 12 جىل قاتارىنان استانا قالالىق ارداگەرلەر كەڭەسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارىپ وتىرعان ەسبولات قاسىمۇلى دۇيسەنوۆ جايلى بولماق.
2010 جىلى ۇلى جەڭىستىڭ 65 جىلدىعىنا وراي ەلورداداعى قالالىق ارداگەرلەر كەڭەسىنەن تەلەفون شالىپ, كىتاپ شىعارساق قايتەدى دەپ ماعان ەسبولات دۇيسەنوۆ حابارلاستى. ءبىراز قۇجاتتار مەن دوكۋمەنتتەردى دايىنداپ تا قويىپتى. تانىستىعىمىز ەسبولات مىرزامەن وسىلاي باستالعان ەدى.
– ەسبولات دۇيسەنوۆتىڭ اناسى ۇمسىن اپا جوعارى ءبىلىمى بولماسا دا, كىشكەنتاي بالالارىنىڭ ءتارتىبى مەن ولاردى ەڭبەككە باۋلۋعا ەرەكشە كوڭىل ءبولىپتى. بۇل ورايدا ايتايىن دەگەنىم, عۇلاما عالىم ءال-فارابي: «ادامعا ەڭ ءبىرىنشى ءبىلىم ەمەس, تاربيە بەرىلۋى كەرەك» دەگەن ەكەن. ياعني تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىمنىڭ پايداسى جوق دەگەندى ايتادى. ەسبولات قاسىمۇلىمەن العاشقى اڭگىمەمىز وسى تاربيە ماسەلەسى جايىندا بولدى.
– ۇمسىن اناڭىز عۇلاما-عالىم بولماسا دا, بالا تاربيەلەۋدىڭ جولىن جاقسى بىلگەن ەكەن. شىن مانىسىندە ءبىزدىڭ وقىماعان قاراڭعى اتا-انالارىمىز دانىشپان بولعان ەكەن عوي. بالانى جاس كەزىنەن باستاپ تاربيەلەگەن. ال ەندى اناڭىز جايلى نە ايتار ەدىڭىز؟
– ءيا, ۇمسىن انامنىڭ وتكەن ءومىر جولى وڭاي بولعان جوق. تاعدىر تاۋقىمەتىن كورگەن ناعىز باتىر انا دەر ەدىم. التى بالامەن اكەمىزدەن ەرتە قالىپ, جەسىر اتاندى. كولحوزدا تاڭنىڭ اتىسى, ءتۇننىڭ قاراڭعىسىنا دەيىن تاپجىلماستان ەڭبەك ەتتى. سوندا مەن اكەمنەن قالعاندا بار-جوعى سەگىز ايلىق بالا ەكەنمىن.
ءوزىڭىز ايتقانداي, الدىمەن بالاعا تاربيە بەرىپ, ونىڭ تۇرمىس جاعدايىن جاساۋ كەرەك. مەنىڭ انام ءوز تاجىريبەسى ارقىلى ءبىزدى جاقسى تاربيەلەپ وسىرگەننەن بولار, وسى انامىزدىڭ بەرگەن اقىل-كەڭەسىنەن ۇيدەگى بالالار ءبىر-بىرىمىزگە قامقور بولىپ وستىك. ول وسى التى بالانىڭ ءتارتىبى مەن ءبىزدى ەڭبەككە باۋلۋعا ەرەكشە كوڭىل ءبولدى. بىراق انامىزدىڭ ءومىرى ۇزاققا سوزىلمادى, مەن التىنشى سىنىپتا وقىپ جۇرگەندە ول قاتتى اۋىرىپ قايتىس بولدى.
سوندا جانۇيامىزداعى ۇلكەنىمىز, جاسى جيىرمادان جاڭا عانا اسقان جانبولات اعامىز وزىنەن كەيىنگى بەس بالاعا قامقور بولىپ, بار جاۋاپكەرشىلىكتى ءوز موينىنا الدى. ول ونجىلدىقتى وتە جاقسى بىتىرسە دە, جوعارى وقۋ ورنىنا تۇسەمىن دەگەن ارمانى ورىندالماي, ءارى ءبىزدى تاستاپ كەتە الماي اۋىلدا قالىپ, جۇمىسقا ورنالاستى. ءومىر بويى مەحانيزاتور بولىپ جۇمىس اتقاردى. جىلدار وتە اپالارىم تۇرمىس قۇرىپ, بالالى-شاعالى بولدى, كەيىن ولار دا ماعان كومەكتەستى, – دەپ وتكەن جىلدارداعى بالالىق شاقتاعى ءومىر جولىن ەسبولات قاسىمۇلى تولعانا وتىرىپ ەسكە الدى.
ەسبولات دۇيسەنوۆ ونجىلدىق مەكتەپتى 1963 جىلى ءبىتىرىپ شىعادى. ول جىلدارى قازاقستاندا كومسومول-جاستار بريگاداسىنىڭ دۇرىلدەپ تۇرعان كەزى. مەكتەپتى جاڭا عانا بىتىرگەن 9 ۇل مەن 4 قىز بالا ويلانباستان, بىردەن اقمولا وبلىسى, قورعالجىن اۋدانى, ارشاتى سوۆحوزىنداعى كومسومول-جاستار بريگاداسىنا جولدامامەن قوي باعۋعا بارادى. سودان ەكى جىل وتكەننەن كەيىن ەسبولات قاسىمۇلى سول كەزدەگى تسەلينوگراد اۋىل شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىنىڭ زووتەحنيكالىق فاكۋلتەتىنە وقۋعا تۇسەدى دە, 1970 جىلى ونى ويداعىداي اياقتاپ شىعادى.
جوعارى وقۋ ورنىن بىتىرگەننەن كەيىن «زاۆەتى – يليچا» سوۆحوزىندا ءبولىم زووتەحنيگى بولىپ جۇمىسقا ورنالاسادى. ال 1970 جىلدىڭ كۇزىندە بۇلاندى اۋدانىنىڭ «امانگەلدى» مال بورداقىلاۋ مامانداندىرىلعان شارۋاشىلىعىنىڭ باس زووتەحنيگى بولىپ قىزمەتكە تاعايىندالادى. ءبىر جىلدان كەيىن وسى شارۋاشىلىقتا ديرەكتوردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى قىزمەتىنە كوتەرىلەدى.
ەسبولات قاسىمۇلىنىڭ جۇمىستى ۇيىمداستىرۋ قابىلەتى, ءارى حالىقپەن تىعىز بايلانىس جاساي ءبىلۋى مەن ونىڭ قىزمەتتەگى ويلاپ تاپقان تىڭ تاسىلدەرى, وندىرىسكە جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ جۇمىستارى, شارۋاشىلىقتىڭ ەكونوميكاسىنىڭ كوتەرىلۋىنە, حالىقتىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىنىڭ جاقسارۋىنا, جالپى اقمولا وبلىسىنىڭ الدىڭعى قاتارلى شارۋاشىلىق بولۋىنا كوپ اسەر ەتەدى.
ەسبولات دۇيسەنوۆ باسقارعان شارۋاشىلىق سول جىلدارى 25 000 گەكتار ەگىن ەگىپ, ون مىڭ ءىرى-قارا مال ۇستاپ, ۇكىمەتكە 20 000 توننا بيداي, 5000 توننا ەت تاپسىرىپ, كوپتىڭ الدى بولىپ, وزگەلەرگە ۇلگى-ونەگە كورسەتكەن ەدى. ءيا, بۇل بۇگىندە تاريح قويناۋىنا ەنگەن تاماشا جاڭالىق دەر ەدىم. ەسبولات قاسىمۇلىنىڭ بۇل ىسكەرلىگى مەن تاپقىرلىعىن, ءارى ونىڭ ۇيىمداستىرۋ قابىلەتىنىڭ ەرەكشەلىگىن اۋدان, وبلىس باسشىلارى بىردەن اڭعارادى.
سودان 1976 جىلى ونى اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ قاۋلىسىمەن التى ايلىق ديرەكتورلىق كۋرسقا دا جىبەرەدى.
ال 1979 جىلى اقمولا وبلىسىندا سىلەتى اۋدانى اشىلىپ, وبلىستىڭ ۇيعارىمىمەن تاجىريبە جيناقتاعان مامان رەتىندە ونى وسى اۋدانعا باس زووتەحنيك قىزمەتىنە تاعايىندايدى. اۋداننىڭ جاڭادان اشىلعان كەزى, شارۋاشىلىقتارى ارتتا قالعان, جەرى قۇنارسىز, ءارى تاستاق, اينالاسىندا اعاش جوقتىڭ قاسى, مال شارۋاشىلىعى مۇلدەم دامىماعان, جانە ءىرى-قارا مالدارى تۋبەركۋلەز, برۋتسەللەز اۋرۋلارىنا شالدىققان ەكەن. ونىڭ ۇستىنە بۇل شارۋاشىلىقتا جۇمىس قولى دا جەتىسپەيتىن.
بىراق, ەسبولات دۇيسەنوۆ كوڭىلى قالامايتىن جەرگە بارمايمىن دەپ ايتا المايدى. ول كەزدە پارتيانىڭ ايتقانى بولاتىن, بارماۋعا دارمەن جوق, ارينە وعان تابيعاتى تاماشا, جەرى قۇنارلى, قالىپتاسقان شارۋاشىلىقتى تاستاپ كەتۋ وتە قيىن بولدى. دەگەنمەن, امال جوق بۇيرىققا باعىنۋ كەرەك. سول بارعاننان 1979 جىلدان 1997 جىلعا دەيىن 18 جىل قاتارىنان وسى اۋداننىڭ اۋىلشارۋاشىلىق باسقارماسىندا قىزمەت ىستەيدى.
1979 جىلدان 1981 جىلعا دەيىن اۋداننىڭ باس زووتەحنيگى, 1981-1990 جىلدارى اۋداننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارما باستىعىنىڭ ورىنباسارى, 1990-1997 جىلعا دەيىن اۋداندىق اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ باسقارماسىنىڭ باستىعى بولىپ قىزمەت اتقاردى. دەگەنمەن, الىنبايتىن قامال جوق ەكەن. ارنايى مامانداردىڭ, اۋىل شارۋاشىلىعى ەڭبەككەرلەرىنىڭ ناتيجەلى جۇمىسىنىڭ ارقاسىندا سول جىلدارى اۋداندىق اۋىلشارۋاشىلىعىنىڭ كورسەتكىشتەرى ايتارلىقتاي وسەدى. حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى دا جاقسارادى.
سىلەتى اۋدانىنىڭ بارلىق شارۋاشىلىقتارى تۋبەركۋلەز بەن برۋتسەللەز مالداردان قۇتىلىپ, جاڭا فەرمالار سالىنىپ, ساۋىقتىرىلادى. مال باسى كوبەيەدى. اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى – بيداي, ءسۇت, ەت, قويدىڭ جۇنىنەن بەرگەن تاپسىرمالار ارتىعىمەن ورىندالادى. مىنە, وسى جۇمىستىڭ تابىستى جۇرۋىنە سول جىلدارى ەسبولات قاسىمۇلى بەلسەنە قاتىسقان ەدى.
1997 جىلى ەسبولات قاسىمۇلى دۇيسەنوۆ بۇلاندى اۋدانىنىڭ سۋۆوروۆ اتىنداعى شارۋاشىلىعىنا ديرەكتور, ودان كەيىن اتباسار اۋدانىنىڭ ەڭ ۇلكەن شارۋاشىلىعى ماكسيم گوركي سوۆحوزىندا ديرەكتور, كەيىننەن زەينەتكە شىققانعا دەيىن تسەلينوگراد اۋدانىنىڭ «ورازاق» شارۋاشىلىعىندا ديرەكتور بولىپ, 2010 جىلعا دەيىن قىزمەت اتقارادى.
ءسويتىپ, بۇكىل ءومىرى مەن ەڭبەك جولىن ەسبولات قاسىمۇلى قازاق ەلىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنا ارناپ, قانشاما مامان كادرلار دايىنداپ, قاراپايىم جۇمىسشىلار مەن اۋىل ەڭبەككەرلەرىنىڭ جاعدايىن جاساپ, ەلدىڭ قۇرمەتتىسى اتانادى.
وسىنداي جەتىستىككە قالاي جەتتىڭىز دەگەن سۇراعىما, ەسبولات قاسىمۇلى ويلانا وتىرىپ: «قاي جەردە قىزمەت اتقارسام دا, ادال ەڭبەك ەتتىم. ەلگە, قاراماعىمداعى جۇمىسشىلارعا جاقىن بولدىم. تاجىريبيەسى مول قاراپايىم جۇمىسشىلاردان ۇيرەنۋدەن قاشپادىم, كەرىسىنشە مىنا جاعدايدا نە ىستەۋگە بولادى دەپ ولارمەن اقىلداسىپ وتىردىم. سوندىقتان دا بولار مەنى جۇمىسشىلارىم دا, اۋىلداستارىم دا ماعان سەندى جانە ايتقانىمدى بۇلجىتپاي ورىنداپ, مەنى قۇرمەتتەدى» دەپ وتكەن ەڭبەك جولدارىنداعى جەمىستى جىلدارىن ەسكە الىپ ءبىرشاما اڭگىمە ايتتى.
ەسبولات دۇيسەنوۆ قۇرمەتتى دەمالىسقا شىعىسىمەن بالالارىنىڭ وقۋىنا بايلانىستى وتباسىمەن ەلورداعا كوشىپ كەلەدى. مۇندا دا قاراپ وتىرمايدى, كەلىسىمەن قازىرگى نۇر-سۇلتان قالالىق ارداگەرلەر كەڭەسىنە كەلىپ, العاشىندا كەڭەسشى, كەيىننەن توراعانىڭ ورىنباسارى بولىپ قىزمەت اتقارۋدا.
ال ەندى وتباسى جايلى ايتاتىن بولساق, ەسبولات قاسىمۇلى 1970 جىلى وزىمەن ءبىرىنشى كلاستان بىرگە وقىعان, اۋىلداس قىزى ءۇمىت الىبەكقىزىمەن ۇيلەنىپ, وتاۋ قۇرادى. بۇگىندە ەكەۋى ءتورت بالانى ومىرگە اكەلگەن اتا-انا. بالالارىنىڭ ءبارى – جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقىپ, ءبىلىم العان ماماندار. ولار قازىردە ءار سالادا قىزمەت اتقارىپ, وزدەرى دە بالا-شاعالى اتانىپ وتىر. ەسبولات پەن ءۇمىتتىڭ 10 نەمەرەسى بار. ءتىپتى نەمەرەلەرىنىڭ الدى جوعارى وقۋ ورىندارىن ءبىتىرىپ, بۇگىندە ەلوردا تورىندە ەڭبەك ەتىپ ءجۇر.
باقىتتى وتباسىنىڭ وتاعاسى ەسبولات پەن وتاناسى ءۇمىتتىڭ قوسىلعاندارىنا – 50 جىل. جان جولداسى ءۇمىت الىبەكقىزى مەديتسينا سالاسىندا 40 جىل ەڭبەك ەتىپ, قۇرمەتتى دەمالىسقا شىققاننان كەيىن ول دا ارداگەرلەر كەڭەسىنە قول ۇشىن بەرىپ كەلەدى. 15 جىلدان بەرى الماتى اۋدانىنىڭ باستاۋىش ارداگەرلەر ۇيىمىنىڭ ءتورايىمى. «ەلوردا» اتتى ارداگەرلەر حورىن ۇيىمداستىرىپ, سوعان باسشىلىق ەتۋدە, حوردىڭ قۇرىلعانىنا بيىل 12 جىل تولىپتى. ءارى, ءۇمىت الىبەكقىزى الماتى اۋداندىق ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ مەديتسينالىق تۇراقتى كوميسسياسىنىڭ ءتورايىمى رەتىندە ارداگەرلەردىڭ دەنساۋلىعىن قورعاۋدا دا ايتارلىقتاي ۇلەس قوسۋدا.
– قۇرمەتتى دەمالىسقا شىققاننان كەيىن, راحاتتانىپ دەمالمادىڭىز با دەگەن سۇراعىما, ەسبولات قاسىمۇلى:
– ۇكىمەتىمىز بەن قوعام, ءتىپتى قولىنان ءىس كەلەتىن ادامدار قاريالار مەن ارداگەرلەرگە نازار اۋدارىپ, قارتتارىمىز قازىنامىز ەكەنىن تۇسىنسە, اتا-بابامىزدان كەلە جاتقان يگى ءداستۇرىمىز جالعاسىپ, جاستارىمىز قايىرىمدىلىق پەن ۇلكەندى سىيلاۋ دەگەندى ۇمىتپاس ەدى. مىنە, سوندىقتان دا وسى جاۋاپتى ءىستى قالعان ومىرىمدە جالعاستىرسام دەپ وسى ارداگەرلەر كەڭەسىنە كەلدىم.
– «قارتتارى بار ەل – قازىنالى ەل» دەيسىز عوي؟
– وسىعان ۇقساس تاعى ءبىر ماقال بار, «كوپ جاساعان قاريا – اقىلى تەڭىز داريا» دەگەن قاسيەتتى ءسوزدىڭ ماعىناسىن تەرەڭ تۇسىنسەك, ءبىزدىڭ قاي-قايسىمىزدا ادامي تۇرعىدا بيىكتەن كورىنەر ەدىك. ۇلكەندەردى سىيلاۋ – ءومىرىمىزدىڭ ءمانى, ءسانى دەپ ويلاساق قانا ءبىز اتا-بابا سالىپ كەتكەن تاربيەنىڭ بيىگىنەن كورىنەر ەدىك. مىنە, مەن وسىنى ءتۇسىندىم. سوندىقتان دا ۇيدە قاراپ وتىرماي, ءتىپتى وتىرا الماي ارداگەرلەر كەڭەسىنەن ءبىر كەتىپ, ءبىر كەلدىم عوي.
– ياعني جاقسىلىق جاساۋدى مىندەت ەمەس, پارىز دەپ تۇسىنەسىز عوي؟
– وتە دۇرىس ايتتىڭىز. قازاقستاننىڭ ءوسىپ-وركەندەۋىنە, ەلىمىزدىڭ بەيبىت, ءارى تىنىش ءومىر سۇرۋىنە ءوز ۇلەستەرىن قوسقان وسى ارداقتى دا اياۋلى قارتتارىمىزدىڭ ارقاسى دەپ ەسەپتەيمىن. ەندىگى ءومىرىم مەن قىزمەتىم وسى قازىنالى قارتتارىمىزعا ارنالسىن.
شىنىندا دا, ەلوردادا تۇراتىن سوعىس ارداگەرلەرىنىڭ ءاربىرىنىڭ ومىرىمەن ەسبولات قاسىمۇلى تانىس دەسەك ارتىق ايتپاس ەدىم. ول كەزدە سوعىس ارداگەرلەرىنىڭ كوبىنىڭ كوزى ءتىرى, ولاردىڭ كوبى ارداگەرلەر كەڭەسىنە كەلىپ جۇرەتىن كەز. قاي كەزدە كەلسەم دە, ەرەكەڭ توسەكتە جاتىپ قالعان سوعىس ارداگەرلەرىمەن تەلەفون ارقىلى دا شۇيىركەلەسىپ اڭگىمەلەسىپ جاتاتىن. تىزىمدە تۇرعان ءاربىر ارداگەردى تانيتىن, ءاربىرىنىڭ جاعدايىن بىلەتىن.
سول جىلدارى مەن ەسبولات قاسىمۇلىنىڭ ومىردە ۇستانىمى بار ازامات ەكەنىن كوردىم. ارداگەرلەر كەڭەسىنە كەلگەن ءاربىر سوعىس ارداگەرى مە, ءتىپتى قاراپايىم ەڭبەك ارداگەرى بولسىن, ولارمەن سىپايى اڭگىمەلەسە وتىرىپ, قانداي دا ماسەلەسىن شەشىپ بەرۋگە تىرىساتىن. ولاردى مۇقيات تىڭداپ, ورىنداي المايتىن جۇمىس بولسا, قۇر ۋادە بەرمەي, باستىقتىڭ الدىنا اپارىپ بار ماسەلەسىن شەشىپ بەرەتىن. سوندا مەن «وسى جۇمىستان شارشامايسىز با, ۋادەڭىزدى ورىنداي الماساڭىز قايتەسىز» دەپ ەسبولات قاسىمۇلىنان سۇرايتىنمىن. سوندا ول:
– ۋادە بەرسەم مىندەتتى تۇردە ورىنداۋعا تىرىسامىن. ال بولمايتىن جاعداي بولسا, الدىمنان رەنجىپ كەتپەسىن دەپ سول ماسەلەنى شەشۋگە جول ىزدەستىرەمىن. حات جازىپ, اكىمشىلىككە بارىپ, جوعارى جاقتان كومەك سۇرايمىن, – دەيدى. مىنە, ەسبولات قاسىمۇلى وسىنداي ادام. اڭگىمەمىزدى تاعى سۇراقپەن جالعاستىرساق.
– ەسبولات قاسىمۇلى, ءوزىڭىز تاپجىلماستان وسى قالالىق ارداگەرلەر كەڭەسىندە قىزمەت جاساعان جىلدارى اقمولالىق سوعىس مايدانگەرلەرى مەن تىل ارداگەرلەرىنە ارناپ ەكى بىردەي ءسىزدىڭ باسشىلىعىڭىزبەن ۇلى جەڭىستىڭ 65, 75 جىلدىعىنا وراي كىتاپ شىعاردىڭىزدار, بۇل, ارينە, ۇلكەن جۇمىس. سول جايلى نە ايتار ەدىڭىز؟
– جاڭا ايتىپ ءوتتىم عوي, مەن بۇل قوعامدىق جۇمىسقا, ارداگەرلەر كەڭەسىنە جايدان-جاي كەلە قالعان جوقپىن دەپ. سەبەبى قان مايداندا ۇلى وتان سوعىسىنا تەك مەنىڭ تۋعان اقمولا وبلىسىمنان 63 مىڭنان استام ادام وتانىن قورعاۋعا اتتانسا, سونىڭ جارتىسىنان كوبى, ياعني 33950-ءى تۋعان جەرىنە, ەلىنە ورالماي شەت جاقتا شەيىت بولدى. ولار – ءبىزدىڭ وسى باقىتتى ءومىرىمىز ءۇشىن كۇرەسكەن جاۋىنگەرلەر.
ال تىلدا قانشاما ەڭبەك ادامدارى قاقاعان قىستا, جاڭبىرلى كۇندەرى تولارساقتان ساز كەشىپ, ىستىق اپتاپتا جان ايانباي ەڭبەك ەتتى. مىنە, بۇل – وسى ادامداردىڭ ەرەن ەڭبەگىن كورسەتۋ ماقساتىندا جازىلعان كىتاپتار. قالعان عۇمىرىمدا اتا-بابالار رۋحى ريزا بولسىن دەپ وسى ارداگەرلەر جايلى ءبىراز دەرەكتەر جيناپ كىتاپتىڭ قۇراستىرۋشى-اۆتورىنا كوپ مالىمەتتەر بەردىم. 2010 جىلى «ۇلى جەڭىس – ۇرپاققا ۇلاعات», ال 2020 جىلى «ۇلى جەڭىس ەشقاشان ۇمىتىلمايدى» دەگەن ەكى كىتاپ شىعاردىق.
ەلوردادا قازىرگى تاڭدا 28 عانا سوعىس ارداگەرلەرى قالدى. 2820 تىل ەڭبەككەرلەرى بار. ولاردىڭ وتانىمىزعا بەرگەن ەرەن ەڭبەكتەرىن تىلمەن جەتكىزە المايمىن. مايدانداعى جاۋىنگەرلەر سياقتى, ولار دا ۇلى جەڭىسكە ۇلكەن ۇلەس قوستى. بۇگىنگى جاستار, بولاشاق ۇرپاق ونى ۇمىتپاۋى كەرەك. شىنىندا دا سوعىس مايدانگەرلەرى مەن تىل ارداگەرلەرىنىڭ وتكەن ءومىر جولدارىندا قانشاما تاعدىر, اكە-اعالارىنان, بالالارىنان ايىرىلعان اتا-اجەلەرىمىز بەن انالار مەن بالالاردىڭ كوز جاسى جاتىر.
مىنە, ءبىزدىڭ ارداگەرلەر كەڭەسى قازىردە وسى كىسىلەرمەن جۇمىس جاساۋدا. سولارعا قولىمىزدان كەلگەنشە كومەگىمىزدى بەرىپ, شەشىمىن تاپپاي جاتقان ماسەلەلەرى بولسا شەشىپ بەرۋگە تىرىسامىز. ءتىپتى كەيبىر قارتتاردىڭ ۇيلەرىنە ارنايى كوميسسيامەن بارىپ, قاريالاردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىمەن تانىسىپ, ولاردىڭ مۇڭ-مۇقتاجدارىن دا ءبىلىپ تۇرامىز.
اتاپ ايتقاندا, ەلوردادا تۇرىپ جاتقان سوعىس ارداگەرلەردىڭ باسپاناسىنىڭ بولۋىن قاداعالادىق. بۇگىندە ولاردىڭ ءبارى ۇيمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. جىلىنا ءبىر رەت ساموليوت پەن تەمىرجول, اۆتوموبيلدە سوعىس ارداگەرلەرى تەگىن جۇرەدى. مەديتسينالىق كومەك تەگىن كورسەتىلەدى. اياق پروتەزدەرى مەن ءتىس پروتەزدەرى تەگىن جاسالادى. ءدارى-دارمەككە, كوزىلدىرىككە, قالادا تاكسيدەن باسقا بارلىق كولىك تە تەگىن جۇرەدى. ءبىر باسپاسوزگە جازىلۋ تەگىن. قولاربا مەن كرەسلو, اۆتوكولىگى بولسا وعان قوسا بەنزينى مەن قوسالقى بولشەكتەر تەگىن بەرىلىپ, ونى جوندەۋ مەن وعان تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋگە وتەمدىك تولەمدەر مەملەكەت تاراپىنان تەگىن بەرىلەدى. مىنە, وسىنىڭ ءبارىن قاداعالاپ, قولىمىزدان كەلگەنشە ارداگەرلەردىڭ بارلىق سۇراقتارىن شەشىپ بەرۋگە تىرىسامىز,– دەپ ەسبولات قاسىمۇلى قازىرگى جاسالىپ جاتقان كومەكتەر جايلى دا بايانداپ ءوتتى.
ارينە, شەشىمىن تاپپاعان جۇمىستار دا بارشىلىق. نۇر-سۇلتان قالاسى قازاقستاننىڭ ورتالىعى بولعاننان كەيىن جىل سايىن, ءتىپتى اي سايىن كەلىپ جاتقان جاڭا قونىستانۋشىلار كوپ. ەستەرىڭىزدە بولار, بۇرىن ەلوردادا ەكى اۋدان عانا بولسا, ودان كەيىن تاعى ەكى اۋدان قوسىلدى. حالىق سانى دا, ارداگەرلەرىمىز دە كوبەيۋدە. سارىارقا, ەسىل, الماتى, بايقوڭىر اۋداندارىمەن دە تىعىز جۇمىس جاساپ جاتىرمىز.
بۇل اۋداندارداعى بەلسەندى دەگەن ارداگەرلەردى مىنا پاندەمەدياعا دەيىن مەكتەپ وقۋشىلارى مەن ورتا جانە جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ستۋدەنتتەرىمەن كەزدەستىرىپ, مايدانگەرلەرىمىز مەن تىل ارداگەرلەرى وزدەرىنىڭ مازمۇندى دا ماعىنالى وتكەن ءومىر جولدارىن جاستارعا ۇلگى-ونەگە رەتىندە ايتا وتىرىپ, ولاردى پاتريوتتىق رۋحتا تاربيەلەۋگە كوڭىل بولۋدە. وسى جايىندا ارنايى باعدارلاما جاساپ, مەرەكەلى داتالاردى ءارتۇرلى تاقىرىپتا كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرىپ وتىردىق. ۇلكەندەر وتكەن ءومىر جولدارىن ەسكە ءتۇسىرىپ, ءبىر جاساپ قالسا, ال جاستار ۇلاعاتتى ارداگەرلەردىڭ ءومىر بەلەستەرىن ۇلگى-ونەگە ەتىپ, قازىنالى قارتتارىمىزعا ءوز ونەرلەرىن كورسەتىپ ارداگەرلەردىڭ باتاسىن الاتىن.
ءيا, قازىرگى اۋىر كۇندەر دە وتەر, مىنا جامان ىندەتتەن دە قۇتىلارمىز, جاقسى كۇندەرىمىز ورالىپ, ارداگەرلەرىمىز ورتامىزعا كەلىپ, جاستارىمىزعا ۇلتتىق, پاتريوتتىق رۋح بەرەتىن وتكەن ءومىر جولدارىنىڭ ونەگەلى ىستەرىن جەتكىزەر كۇن تەزىرەك تۋار دەگەن ويدامىز.
زەينەتتە وتىرعان ادامدار ءبىر-بىرىمەن كەزدەسىپ, پىكىرلەسىپ تۇرسا, ادامنىڭ جان دۇنيەسى مەيىرىمگە تولىپ, قۋانىشقا بولەنەدى ەمەس پە؟! مىنە, ءبىزدىڭ ارداگەرلەر وسى كۇندى اسىعا كۇتۋدە. ال بىزدەر بولساق, وسى قۋانىشتى كۇندى جاقىنداتۋعا بار كۇشىمىزدى سالۋدامىز.
– ياعني «اقىلدى قاريا – اعىندى داريا» دەيسىز عوي.
– ءيا, ءوزىڭىز ەسكە سالعانداي, قازاعىمنىڭ كەز كەلگەن ماقالى – ۇلتىمىزدىڭ قۇندى قازىناسى. «ەسىك الدىندا توبە بولسا, ەرتتەپ قويعان اتپەن تەڭ, ال اۋىلىڭدا قاريا بولسا جازىپ قويعان حاتپەن تەڭ» دەگەن دانا سوزدە ايتىلعانداي, ءومىر كورگەن قارت اقساقالدارىمىزدىڭ ءومىر جولدارى ورلىك پەن ەرلىكتىڭ داستانى دەيمىز. ولاردىڭ وشپەس ومىرلىك تاجىريبەلەرى بەرەر اقىل-كەڭەستەرى شىنىندا دا بىزگە كوبىندە جەتپەي جاتادى. سوندىقتان بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ رۋحىن وياتۋ ءۇشىن بىزدەر قازىرگى جاستارمەن ولاردى ءجيى كەزدەستىرىپ وتىرۋىمىز كەرەك. ياعني ارداگەرلەر كەڭەسى ەكى ارادا كوپىر بولۋ قاجەت.
– ءيا, قايىرىمدى, مەيىرىمدى بولۋ ادامنىڭ ەڭ جاقسى قاسيەتى دەسەك, سول قايىرىمدىلىقتىڭ ىزگىلىگىن كورسەتىپ وتىرعان ەسبولات قاسىمۇلىنىڭ جان-جارى ءۇمىت الىبەكقىزى ەكەۋىنىڭ وتاسقانىنىڭ 50 جىلدىق مەرەيتويىمەن ءارى وتباسىنداعى باقىتتى كۇندەرىنىڭ شەكسىز بولۋىنا تىلەكتەستىكپەن قۇتتىقتاي وتىرا اقىننىڭ مىنا ءبىر ولەڭ جولدارىمەن شاشۋ شاشساق دەيمىن:
التىن تاققا لايىقتى اسىل جاندار,
ۇل-قىزىنا اقىل بوپ شاشىلعاندار.
جەتىپتى التىن تويداي اسىل تويعا,
شاڭىراققا اق تاڭ بوپ اشىلعاندار, – دەگەندەي, ومىرلەرىڭىز عۇمىرلى, جاندارىڭىز نۇرلى بولسىن!
ەسبولات قاسىمۇلى ۇزاق جىلدار بويى اۋىل شارۋاشىلىعىندا جانە قالالىق ارداگەرلەر كەڭەسىندە اتقارعان ەڭبەگى ءۇشىن
«ەرەن ەڭبەگى ءۇشىن» مەدالىمەن, «ەڭبەك داڭقى», «ەڭبەك ارداگەرى», قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ «قۇرمەتتى ارداگەرى» توسبەلگىسىمەن جانە ودان باسقا دا 10 شاقتى مەدالىمەن ماراپاتتالعان.
عاليا بالتاباي,
جۋرناليست
