باقۇل بول, حاس باتىرى حالقىمىزدىڭ

تالعات جاقىپبەكۇلى بيگەلدينوۆ

2014 جىلعى 10 قاراشادا 93 جاسقا قاراعان شاعىندا اتى اڭىزعا اينالعان ۇشقىش, ەكى مارتە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى, اۆياتسيا گەنەرال-مايورى, كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى تالعات  جاقىپبەكۇلى بيگەلدينوۆ ومىردەن ءوتتى.

ت.ج.بيگەلدينوۆ 1922 جىلى 5 تامىزدا دۇنيەگە كەلگەن. ول ساراتوۆ جانە ورىنبور اسكەري اۆياتسيا ۋچيليششەلەرىن تامامداعان.

1943 جىلدىڭ قاڭتار ايىنان باستاپ ۇلى وتان سوعىسىنا ارالاستى. ءى ۋكراين مايدانىنىڭ 144-ءشى گۆارديالىق شابۋىلداۋشى اۋە پولكىندا ەسكادريليا كومانديرى بولدى.

1944 جىلى ت.ج.بيگەلدينوۆكە اۋە شابۋىلدارىنداعى ەرلىگى مەن اسكەري شەبەرلىگى ءۇشىن كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلدى.

ەكىنشى «التىن جۇلدىز» مەدالى گۆارديا كاپيتانى ت.بيگەلدينوۆكە 1945 جىلدىڭ ماۋ­سىم ايىندا ەسكادريليانى ۇزدىك باسقارعانى جانە كراكوۆ, وپپەلن (قازىرگى وپولە), كاتوۆيتسە, برەسلاۋ (قازىرگى ۆروتسلاۆ) جانە بەرلين قالالارى ءۇشىن بولعان ۇرىستاردا جاۋىنگەرلىك تاپسىرمانى ەرجۇرەكتىلىكپەن ورىنداپ كورسەتكەن ەرلىگى ءۇشىن بەرىلدى.

ت.بيگەلدينوۆ 1945 جىلعى جەڭىس پارادىنا قاتىستى. سوعىستان كەيىن 1950 جىلى اسكەري-اۋە اكادەمياسىن ءتامامدادى جانە كسرو اسكەري-اۋە كۇشتەرىندە قىزمەتىن جالعاستىردى. 1957 جىلدان 1970 جىلعا دەيىن ازاماتتىق اۆياتسيا سالاسىندا قىزمەت اتقاردى. 1968 جىلى ت.بيگەلدينوۆ ماسكەۋ ينجەنەرلىك-قۇرىلىس ينستيتۋتىن ءبىتىرىپ, قازاق كسر مەملەكەتتىك قۇرىلىس جۇيەسىندە 26 جىل بويى باسشىلىق لاۋازىمداردا ەڭبەك ەتتى. ونىڭ جەتەكشىلىگىمەن ازاماتتىق اۆياتسيادا  كوپتەگەن نىساندار سالىندى.

ت. ج. بيگەلدينوۆ كسرو جوعارعى كەڭەسىنىڭ 1946-1954, 1989-1991 جىلدارداعى 2, 3, 12 شاقىرىلىمدارىنىڭ دەپۋتاتى بولدى. لەنين, الەكساندر نەۆسكي, ەكى مارتە ەڭبەك قىزىل تۋ, ءى جانە ءىى دارەجەلى وتان سوعىسى, قىزىل جۇلدىز, ءىىى دارەجەلى داڭق وردەندەرىمەن, قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «وتان» جانە ءى دارەجەلى «داڭق» وردەندەرىمەن ناگرادتالعان.

سوڭعى جىلدارى ت.ج.بيگەلدينوۆ ۇلى وتان سوعىسىنىڭ مۇگەدەكتەرىنە جانە جەتىم بالالارعا كومەك كورسەتەتىن حالىقارالىق قايىرىمدىلىق قورىنىڭ پرەزيدەنتى بولدى.

بار عيبراتتى عۇمىرىن تۋعان ەلىنىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن اۋە قورعانىسى سالاسىن نىعايتۋعا ارناعان اسكەري قايراتكەر كوزسىز ەرلىك پەن شىنايى باتىرلىقتىڭ ۇلگىسى, حالقىنىڭ قادىرمەندى زيالىسى بولدى.

تالعات بيگەلدينوۆتىڭ جارقىن بەينەسى بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ جۇرەگىندە ءاردايىم ساقتالادى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى

ءومىرى ونىڭ – ونەگە

ورنى تولماس قازا.

قازاق ەلى قارا جامىلدى.

تالعات بيگەلدينوۆ ومىردەن ءوتتى.

وتكەن عاسىردىڭ جەتپىسىنشى جىلدارى قىزمەت بابىمەن ەكى جىل ماسكەۋدە بولىپ, جاتاقحانادا ۆورونەجدەن كەلگەن ۆولوديا دەگەن ارىپتەسىممەن ءبىر بولمەدە تۇردىق. بىردە ءسوز اراسىندا «ءبىزدىڭ ەلدىڭ قانداي  اتاقتى ادامدارىن بىلەسىڭ؟» دەگەن سۇراعىما ول بىردەن «تالعات بيگەلدينوۆ. اتاقتى ۇشقىش» دەپ جاۋاپ بەرگەنى ءالى ەسىمدە.

ءيا, ول ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك قىرعىن مايداندا عاجاپ ەرلىك جاسادى. سول ءۇشىن بولار, قازاق حالقىنىڭ قاھارمان ۇلىنىڭ اتى اڭىزعا اينالدى, اتاق-داڭقى الەمگە جايىلدى. ويتكەنى, بۇكىل سوعىستىڭ ءون بويىندا 500 ساعاتتان استام ۇشىپ, بىردە-ءبىر باعىتىنان جاڭىلماي, باعدارشىل بولجامپاز ەكەندىگىن ايقىن بايقاتقان ۇشقىشتار نەكەن-ساياق بولسا كەرەك.

 جاستايىنان قيىندىققا مويىماي, جيناقى, دەربەس, تاۋەلسىز, وزىنە-ءوزى قامقور بولىپ, ءومىرىن دۇرىس قۇرۋعا ماشىقتانعان تالعات سول قادىر-قاسيەتىن قان مايداندا دا  كورسەتە ءبىلدى.

23 جاسقا جەتەر-جەتپەستە ەكى دۇركىن باتىر اتانعان جەرلەسىمىز بەيبىت زاماندا دا ءوز ورنىن تاۋىپ, حالىق شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋگە ولشەۋسىز ۇلەس قوسىپ ەدى. سوعىس كەزىندە العان كوپتەگەن ماراپاتتارعا تاۋەلسىزدىك جىلدارى يە بولعان وردەن-مەدالدارىنىڭ قوسىلۋى – سونىڭ ايعاعى.

قوش بول, قادىرلى اعا!

باتىر باۋىرىمىزدىڭ ءومىر جولى بۇگىنگى ۇرپاققا ۇلگى-ونەگە بولا بەرمەك.

امانتاي كاكەن, اسكەري زەينەتكەر, پولكوۆنيك

 

اقمولانىڭ تۋماسى

كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا ەكى دۇركىن يە بولعان ايگىلى ۇشقىش, اۋە ۇرىستارىندا تالاي فاشيستەردى جەر جاستاندىرىپ, جەڭىس كۇنىن جاقىنداتقان قادىرلى ازاماتىمىز تالعات بيگەلدينوۆتىڭ قازا بولعانى جونىندە سۋىق حاباردى ەستىپ, قاتتى كۇڭىرەندىم.

اۆياتسيا گەنەرال-مايورىنىڭ قازاسىنا قايعىرماعان قازاق جوق شىعار, ءسىرا؟! سەبەبى, ونىڭ ءجۇرىپ وتكەن ءومىر جولى,  جاۋىنگەرلىك ەرلىكتەرى – كەيىنگىلەرگە وشپەس ۇلگى, ونەگە.

مەن – تاكەڭمەن تۇستاسپىن. ءارى باتىرلىعىمەن كۇللى الەمگە تانىلعان اپتال ازاماتتىڭ وسى جەردىڭ, ءوزىمىزدىڭ اقمولا وبلىسىنىڭ تۋماسى ەكەنىن ماقتان تۇتامىز.

تالاي رەت ول كىسىمەن بەتپە-بەت كەزدەسىپ, مايدانداعى ەرلىكتەرى تۋرالى اڭگىمەلەرىنە كۋا بولعانمىن. سوندا بايقاعانىم, ونىڭ كوزدەرىنەن وتانعا دەگەن شەكسىز ماحاببات سەزىلىپ تۇراتىن. وسكەلەڭ ۇرپاق وكىلدەرىنىڭ دە تۋعان جەرگە, ەلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋعا بارىنشا ۇلەس قوسىپ كەلگەنىن, سول ءۇشىن ءدۇيىم قازاق جۇرتى تالعات بيگەلدينوۆتى ەرەكشە قۇرمەتتەگەنىن قالايشا ەستەن شىعارامىز؟!

كوزى تىرىسىندە وسىنشالىقتى اتاق-داڭققا بولەنگەن ازاماتتىڭ ارامىزدان كەتكەنى, ارينە, قابىرعامىزدى قايىستىردى. دەگەنمەن, ونىڭ ەسىمى, ەرلىكتەرى ەشقاشان ۇمىتىلمايدى.

جاتقان جەرىڭ جارىق, توپىراعىڭ تورقا بولسىن, قادىرلى زامانداس!

باتىردىڭ جارقىن بەينەسى جۇرەگىمىزدە ماڭگى ساقتالادى.

سەيىلبەك ۋسين, سوعىس ارداگەرى

 

مايبالىقتىڭ شامشىراعى

مەنىڭ اعام مۇحتار بەكماعانبەتوۆ ۇلى وتان سوعىسى بىتكەن جىلدارى, اقمولا قالاسىنان ەلۋ شاقىرىم جەردەگى, نۇرا وزەنىنىڭ جاعاسىنداعى «كەڭەس» كولحوزىندا مۇعالىم ءارى مەكتەپ ديرەكتورى بولىپ قىزمەت ىستەدى. ءسويتىپ ءجۇرىپ اۋداندىق وقۋ-اعارتۋ ءبولىمىنىڭ بۇيرىعىمەن, مايبالىق كولىنىڭ جاعاسىنداعى «مايبالىق» كولحوزىنىڭ مەكتەپ ديرەكتورلىعىنا تاعايىندالىپ, سوندا كوشتىك. ەكى كولحوزدىڭ ايىرماسى جوق, ءبىر كوشەنىڭ بويىنا ورنالاسقان, ساز كىرپىشتەن قالاعان الاسا ۇيلەردەن تۇراتىن, قورا-قوپسى  جاپسارلاس سالىناتىن. ول كەزدە مۇعالىم ءۇيى مەكتەپپەن بىرگە ءبىر قورادا بولاتىن. مايبالىقتاعى مەكتەپ تە سونداي. مەكتەپ ءبىر كوريدوردىڭ بويىنداعى ءتورت بولمەدەن تۇردى. ءدالىزدىڭ ءبىر جاعىن ەكى كلاسس السا, ەكىنشى جاعى مۇعالىم ءۇيى ەدى. شەشەم ۇندەمەس, اعام ايەلىمەن, مەن سوندا تۇردىق. كولحوز اتى باسقا بولعانمەن, ءومىر تۋرا قايتالانىپ وزگەرىسسىز ءوتىپ جاتتى. ايىرماشىلىعى جوق. ەسىك الدىنداعى اعاش باعانانى كورسەم دە, كوڭىل بولمەگەن بولارمىن. ونىڭ باسىنان ەكىنشى باعانانىڭ باسىنا دەيىن سىم بارىن بىلسەم بۇيىرماسىن. تەك ءبىر كۇنى قاس قارايا, ەستەن تانارلىق, بۇرىن-سوڭدى كورمەگەن قۇبىلىس بولدى. مەكتەپكە ىرگەلەس ەكى ءجۇز مەتردەي جەرگە سالىنعان ءۇي دۇرسىلدەپ قويا بەردى, ارتىنشا باعاناعى باعانالار باسىنداعى شامدار اينالاعا ساۋلە شاشىپ, ءتۇن كۇندىزگە اينالدى, ءۇي ءىشى سامالاداي جارقىرادى. كەروسين جاعۋعا ۇيرەنگەن بالا, مۇنداي قۇبىلىسقا ايران-اسىر بولدى. جەڭگەسى بىلتە شام جارىعىمەن «مىڭ ءبىر ءتۇندى» وقىعاندا, وسى بالانى جانىنا وتىرعىزاتىن. ويتكەنى, كىتاپتاعى جىن-پەرى, ديۋلار ءورىپ جۇرەتىن. سول ديۋ, پەرىلەر كەش بولسا, كولحوزدىڭ ءار قوراسىندا بوسىپ جۇرەتىن. مىنە, قىزىق, باعانا باسىنداعى شامدار جىن-پەرىنى قۋىس-قۋىسقا قۋىپ تىعىپ, بالا-شاعانى ءماز-ءمايرام قىلدى. بۇرىن-سوڭدى مۇنداي قۋانىشقا بولەنسەم بۇيىرماسىن. وسىنداي كەشتەردە اعام مۇحتار جانە اۋىلداعى باس كوتەرەر جاستار اۋىل كلۋبىندا سپەكتاكل قويىپ, كارى مەن جاستى ءبىر كوتەرىپ تاستايتىن. سونداي ءبىر كەزدەردە شەشەم ۇندەمەس «جاساتقان جاسىنا, كورسەتكەن قىزىعىنا ريزامىن» دەپ تاۋبە قىلاتىن.

ەسەيە كەلە ءبىلدىم. ول شامشىراق كەڭەس وداعىنىڭ ەكى مارتە باتىر اتاعىن العان تالعات بيگەلدينوۆتى تۋىپ-وسكەن توپىراعىنا, ءوزىنىڭ التىن بەسىگى مايبالىعىنا بەرگەن سىيى ەكەن. ول نەمىس جەرىنەن اكەلگەن ەلەكترودۆيگاتەل ەدى. سول «دۆيجوكتى» اۋىلدا جۇرگەن كارل دەگەن نەمىس 1 ماي, 7 نويابر, جاڭا جىل, 8 مارت,  23 فەۆرال مەرەكەلەرىندە وت الدىرىپ, جارىق بەرەتىن, قالعان كۇندەرى بىلتە شاممەن وتىراتىنبىز.

مەن ومىردە تالاي قىزىقتى باستان كەشىردىم, وعان ريزامىن. سوۆەت زامانىندا لەنينگراد, ماسكەۋ, تاشكەنت, سامارقان, كامەنەتس-پودولسك, چەليابى قالالارىندا, بەكەت-اتا, شولپان-اتا, ماسات-اتا, شاقپاق-اتا باستارىندا بولدىم. قازىرگى زامانداعىداي جۇرت ماقتايتىن امەريكا قالالارى جانە گولليۆۋد ەش قىزىقتىرمايدى. ويتكەنى, مەن بالا كەزىمدە مايبالىق شامشىراعىن كوردىم عوي. كەشەگى ۇرپاققا ايتارىم, بولساڭ, تالعات بيگەلدينوۆتەي بول, ونىڭ شامشىراعى مەنىڭ كوكىرەگىمدە ءالى جانىپ تۇر. مىڭ دا ءبىر راحمەت مەنىڭ بالا كۇنىمدى وشپەس ساۋلەگە بولەگەن قازاق ۇلى تالعاتقا.

 بايمۇقان بەكماعانبەتوۆ

 

قاھارمان ءدۇر قاريا قالپىندا ەدى…

«انا ءتىلى» گازەتى 1990 جىلداردىڭ ورتاسى اۋا تۇلعالارمەن سۇحباتقا كوبىرەك دەن قويدى. باس رەداكتور مەرەكە قۇلكەنوۆ «اتامۇرا» كورپوراتسياسىنىڭ باس ديرەكتورى مۇحتار قۇل-مۇحاممەدپەن جانە كينواكتەر نۇرجۇمان ىقتىمباەۆپەن اڭگىمەدەن كەيىنگى ءۇشىنشى تاپسىرمانى, تالعات بيگەلدينوۆپەن جۇزدەسۋدى جۇكتەدى. كۇتپەگەن تاپسىرما… «جوق» دەۋگە باسشىدان, «ءيا» دەۋگە باتىردان جۇرەگىم داۋالاماي تۇر.

تەلەفون ءنومىرىن تاپتىم. تەردىم. از-كەمنەن كەيىن تۇتقانى بىرەۋ كوتەردى. باتىر ەكەن. ءجونىمدى, ءوتىنىشىمدى ايتتىم. بوگەلىڭكىرەپ ءبىراز تۇردى دا:

– اتىم كىم دەيسىڭ؟ – دەدى.

– راۋشان.

– ا, ريحان… نۋ… جارايدى, بۇگىن تۇستەن كەيىن كەل.

«ريحان ەمەس ەدىم» دەۋگە بولمايدى, ءتىپتى جاقسى, كەشەگى «لەنينشىل جاستاعى» وتەگەن ورالباەۆ پەن «انا تىلىندەگى» ەرتاي ايعاليۇلى اعالار قويعان ءراشيدا, راۋعاشىنىڭ قاسىنا تاعى ءبىر جاڭا ات قوسىلدى.

… ترامۆايدان ءبىر ايالداما ەرتە ءتۇسىپ قالدىم دا, ەندى ءوز ويىممەن ءوزىم جاعالاسىپ كەلەمىن. قوبالجىپ تا, قورقىپ تا بارامىن. «كەلىسە مە, كەلىسپەي مە دەپ ەدىم, سويتسەم, ول تۇك ەمەس ەكەن. ەگەر سويلەسە الماسام, قايتەمىن؟

ەسىكتىڭ قوڭىراۋ تۇيمەسىن باسىپ ەدىم, ىشتەن «ششاس, ششاس» دەگەن داۋىس ساڭق-ساڭق ەتتى. قۋانىپ كەتتىم. ىلە كىلت سىلدىرلاپ, ەسىك ايقارا اشىلدى. قارسى الدىمدا تالعات بيگەلدينوۆ تۇر! ارعى جاق ۋ-دۋ. ۇيدە قوناقتار بار ەكەن. ول كىسى ماعان اڭتارىلىپ قارادى. مەن ابدىراپ قالدىم.

– اعا, مەن… «انا تىلىنەن»… تۇستەن كەيىن كەل دەپ ەدىڭىز…

– ءا–ءا–ءا… ءيا-ءيا… نۋ… جارايدى, سەن دە قوناقسىڭ عوي. كىر, كىر.

ءسىرا, باسقا بىرەۋدى كۇتىپ وتىرعاندا قوڭىراۋدى مەن قاقسام كەرەك…

قىسىلعانىما قاراماي, داستارقانعا كەلتىرتتى. ورىس-قازاعى ارالاس كىلەڭ ۇلكەن كىسىلەر. كىمدەر ەكەنىنە ءمان بەرگەنىم جوق, وزىمە ءبىر كىسى عانا كەرەك. اپايلار مەن اتايلارعا كەدەرگى بولماي, سالدەن سوڭ شىعىپ كەتەرمىن دەگەنمىن. ءبارىبىر اڭگىمەنىڭ رەتى بۇگىن كەلمەس.

– بۇل – كوررەسپوندەنت. ماعان ينتەرۆيۋ بەرىڭىز دەيدى, – دەگەن باتىردىڭ سوزىنەن سوڭ ءبارى بىرىنەن كەيىن مايدان, سوعىس تۋرالى اڭگىمەگە كوشتى. زەيىن قويماسقا بولمادى…

كوڭىلدى وتىرعانىن پايدالانىپ, ەرتەڭ كەلۋگە باتىردىڭ ۋادەسىن الدىم.

ەرتەسىنە كەلىسىلگەن ۋاقىتقا كەشەگىدەي ەمەس, باتىل باسىپ باردىم. بارسام, باتىر اعام  دا كەشەگىدەي ەمەس, ىقىلاسى سۋىپ قالىپتى… قاتارىڭ ەمەس, قۇربىڭ ەمەس, «كەشەگى ۋادەمىز قايدا؟» دەپ, قالاي بازىنا ايتارسىڭ! كەرەك دەسەڭ, ونشا جاقتىرمادى.

– ەرتەڭ تەلەفون سوعارسىڭ, – دەدى سۇلەسوق.

«بارا بەردى» – ۇقتىم دا, سىرتقا كوڭىلىم قۇلازىپ شىقتىم…

ەندى كۇن سايىن تالعات بيگەلدينوۆكە قوڭىراۋ سوعۋ ادەتكە اينالدى. تەلەفوننىڭ ديسكىسى شىر اينالىپ-اينالىپ, تالعات اعامدى «تابا المايدى».

«جازعان قۇلدا شارشاۋ جوق», تاعى تەلەفون شالدىم.

بۇل جولى تۇتقانى تەز كوتەرگەنى نە كەرەك:

– اينالىپ كەتەيىن, ينتەرۆيۋ بەرە المايمىن, – دەدى تىكە.

– وندا, اناۋ كۇنگى بال سالىپ بەرگەن بانكىڭىزدى اپارىپ بەرەيىن.

بۇل شىنىم ەدى. ول ۋاقىتتا بانكى اتاۋلى بۇگىنگىدەي ەمەس, قات. قاجەت كەزدە قولعا تۇسپەي قالادى. ارينە, باسقا-باسقا, بانكىگە قاراپ تۇرعان باتىر جوق, مەنىكى دە ءجونسىز بولدى ما, ءۇنسىز قالدى.

وسىلاي ءبىراز وقتالىپ ءجۇرىپ ءبىر كۇنى ەسكەرتپەستەن ەرتەڭگى ساعات 10 بولماي, باتىر ءۇيىنىڭ تابالدىرىعىنا تىرەلدىم.

– سالەماتسىز با؟ – دەدىم بوساعاسىنان جاڭا كىرگەندەي.

– سەن ءوزىڭ… فاشيست ەكەنسىڭ!!!

– ءسىز ءفاشيستى كوردىڭىز بە؟

– نە؟!؟ نە دەدىڭ؟؟!

قاتتى اشۋلاندى. ەكى كوزىنىڭ قيىعى قاسىنا قاراي شانشىلىپ شىعا كەلدى. قاراپ-قاراپ تۇردى دا:

– كىر! كىر, بولمەگە!.. – دەدى.

ءۇنى ازداپ سىنعانداي ما, الدە, ماعان سولاي كورىندى مە…

قوناقجايعا ءوتتىم. تەلەديدار قوسۋلى. قۇداي تىلەۋىڭدى بەرگىر.

ەندى ءوزى «حوش» دەمەيىنشە, تاعى ءبىر نارسەنى ءبۇلدىرىپ الارمىن دەپ, ۇستەل ۇستىندەگى سامساعان «ويىنشىق» سامولەتتەردى قىزىقتاعان بولىپ, ورىندىقتا تاپجىلماستان, ءۇن-ءتۇنسىز وتىرمىن. ۇشقىشتىڭ جانى – ۇشاقتىڭ قاناتىندا, نازارىم سۇيىكتى سامولەتتەرىنە ءسۇرىنىپ وتىرعانىن كورسە, ءوزى دە الدەنە دەپ ءسوز باستار…

ءان اياقتالدى. تەلەديداردى ءسوندىرىپ, اڭگىمەگە دايىن ەكەنىن اڭداتتى.

…باتىر «بۋلىعىپ» ءجۇر ەكەن, ساۋال سايىن ءسوز تۋىنداتىپ, كوپ, وتە كوپ اڭگىمە ايتتى. ءبىر ەمەس, ەكى تاسپانىڭ ەكى جاعى تولدى. باتىردىڭ دا كوكىرەگىنە بايلانعان شەرى بولادى ەكەن, سەمىپ قالعان سىردى تارقاتتى. تاعدىرى اناسىنىڭ قۇرساعىندا جاتقاندا-اق باستالىپتى. بالا كۇنگى كوپ نارسە ەسىندە ەكەن, تاپقان, باققان اتا-اناسى تۋرالى ءسوز قوزعادى. ءجۇز ءۇش جاساعان ناعاشى اپاسى حاديشا اجەيدىڭ دۇعا ۇيرەتكەنىن, ونى سوعىستىڭ ءون بويىنا اۋزىنان تاستاماعانىن, كەيىن بەيبىت زاماندا جۇمىستا دا, تۇرمىستا دا الدەقالاي قيىندىققا دۋشار بولعاندا وقي جۇرەتىنىن اڭگىمەلەدى. سوعىس ءبىتىپ, ەلگە كەلگەن سوڭ, وقۋعا جينالعاندا اتا-اناسى «باتىرعا ەندى وقۋدىڭ كەرەگى نە؟» دەپ تاڭعالعانىن, بۇعان قالىڭدىق دايىنداپ وتىرعانىن ايتقاندا, «ونى كايتەمىن؟» دەپ ءوزىنىڭ تاڭعالعانىن ايتىپ, راحاتتانا كۇلدى. «كايتەمىنى نەسى؟ ۇيلەنەسىڭ». «جوق. وقيمىن. ۇيلەنبەيمىن». «سەن اۋەلى ول قىزدى كورسەڭشى». «كورسەك, كورەيىك». كوردى. ون التىداعى ءسۇپ-سۇيكىمدى قىز ەكەن. ەرىكسىز عاشىق بولدى. قالدىرماي, وزىمەن بىرگە الا كەتتى. «ول – مىناۋ ەدى, ەرتەرەك قايتىس بولدى, بايقۇس» دەپ, قاسى-كوزى مولدىرەگەن سۇلۋ كەلىنشەكتىڭ سۋرەتىن كورسەتتى.

… بۇل ءبىر بىتكەن ءىس بولدى. تاڭەرتەڭ باتىر قارسى الىپ ەدى, ەندى تۇستە بالا كۇنىندە بەينەت كەشكەن, جاس كۇنىندە ۇشىپ ءجۇرىپ وت شاشقان, تىرشىلىكتە كەزىككەن قىزىقشىلىق پەن قيىنشىلىق ءبارى-ءبارى جينالىپ, جۇرەگىنە قاتپار-قاتپار سىر بولىپ قاتقان ءدۇر قاريا شىعارىپ سالدى. «بۇل – مەنىڭ ءسۇرىپ جاتقان ءومىرىم, اينالىپ كەتەيىن». تاسپاعا تارتقان ءسوزدىڭ ءبارىن ءىلىپ, ءتىزىپ نەمەسە شالا شولىپ جاريالاۋدىڭ ءجون ەمەستىگىن قاپەرگە سالدى. «گازەتكە شىعارماي تۇرىپ, جازعانىڭدى ماعان كورسەتىپ ال» دەدى. «و, ارينە!». سوڭىرا, 12 بەتكە ىقشامداپ, كومپيۋتەرگە تەرىلگەن ءوز اڭگىمەسىن وقىدى. كوكەيىنەن شىقتى. ءار بەتىنە جەكە-جەكە قول قويىپ بەردى. «ال, ريحان, تاعى جازامىن دەسەڭ, تاعى كەل» دەپ, ىقىلاس ءبىلدىردى. جاستىق پا, جۇمىس پا, ءساتى  تۋىپ تۇرعاندا قايتا ورالماعانىمىز-اي… كەزەكتى, كەلەسى سۇحباتتاردى «قۋالاپ» كەتە بەرىپپىز.

 راۋشان تولەنقىزى, جۋرناليست 

(اۆتوردىڭ «استانا اقشامى» گازەتىنە شىققان «اسپاننان ەكى «التىن جۇلدىز» الىپ تۇسكەن ەر قازاق» اتتى ەسسەسىنەن ىقشامدالىپ الىندى. 2012 جىل, 8 مامىر)

 

بيىكتىك تۋرالى باللادا

 

قارايلاپ جۇرمەسەك تە قاسىنا ەرىپ,

كورۋگە حاس باتىردى عاشىق ەدىك.

ەر تالعات دۇنيەدەن وزىپ كەتتى,

توقساننىڭ ۇشەۋىنە جاسى كەلىپ.

 

بۇل باقىت بۇيىرىپتى قانداي جانعا,

ىزدەسەڭ جاقىننان دا, شالعايدان دا:

ەش قازاق امان-ەسەن قالعان ەمەس

ەكى رەت ەرلىك جاساپ قان مايداندا.

 

كۇن كۇلىپ, تاس توبەدەن توككەن اراي,

جەتۋگە جاۋ تىلىنا – شەپكە قاراي.

قونۋعا قارا جەرگە اسىققان جوق,

ۇمتىلدى قىران سىندى – كوككە قاراي.

 

قايتقان جوق سودان كەيىن سول بەتىنەن,

ەستىرتىپ ەر ەسىمىن ەلگە كىلەڭ.

تانىلىپ تۇلعاسىنان تۇرۋشى ەدى,

كورىنىپ باتىرلىعى كەلبەتىنەن.

 

ۇقسايتىن جالعىز ءوزى دارا بەلگە,

قيادان تۇرۋشى ەدى قاراپ ەلگە.

سول قىران بيىگىنە جەتكەننەن سوڭ

قۇلادى اجال جەتىپ قارا جەرگە.

 

تۇرعاندا بۇكىل دۇنيە ۋىسىندا

ءبارىمىز جۋىق ەدىك جۋىسۋعا.

تىرەلىپ تىعىرىققا قايران باتىر,

قالماق پا الاتاۋدىڭ قۋىسىندا?

 

شىراعى تىرشىلىكتىڭ جانعان ەرگە,

قۇمارى بالالىقتىڭ قانعان جەرگە:

كوسىلىپ شالقاسىنان جاتپاس پا ەكەن,

كەڭ دۇنيە – كىندىك قانى تامعان جەرگە.

 

ەل-جۇرتى تۇرار ەدى باسىنا كەپ,

تابىنىپ, تاۋاپ ەتىپ تاسىنا كوك.

دۇنيە-اي, قابانبايداي باتىر ەدى,

جاتپادى قابانبايدىڭ قاسىنا كەپ.

 

ەر جىگىت تۋعان جەرىن تاپپاس پا ەكەن,

قايتادان وشاق وتىن جاقپاس پا ەكەن.

قايدا دەپ ءبىر توبەدەن ىزدەگەندە,

توسىندە مايتوبەنىڭ جاتپاس پا ەكەن.

 

باتىردىڭ بيىك بۇگىن دارا باسى,

حالىقتىڭ ءارى اكەسى, ءارى اعاسى.

شىر ەتىپ دۇنيەگە كەلگەن كەزدە

جۋىلعان ەركە ەسىلگە شاراناسى.

 

كوتەرىپ تۋعان ەلدىڭ تۋىن بىرلىك,

قىزىعىن قۋ دۇنيەنىڭ قۋىپ جۇردىك.

باتىردى اتتاندىرۋ كەرەك ەدى,

سۋىنا كوك ەسىلدىڭ جۋىندىرىپ.

 

قامىعىپ قان جۇتقاندا شەرلەنگەن ەل,

ەرلىك تە قانمەن كەلەر, تەرمەن كەلەر.

ءسۇيىنىپ ۇلىڭ ءسۇيىپ جاتپاس پا ەكەن,

تۋعاندا تال بەسىگى تەربەلگەن جەر.

 

وسىلاي بەرىلەمىن ساعىمدى ويعا,

سەزىمىم اقىلىما باعىنباي ما؟

جالاڭ باس, جالاڭ اياق جۇرگەن جەرى,

سارىارقا ساڭىلاعىن ساعىنباي ما؟

 

قاي كەزدە جەتكىزىپتى ارمان-شىنار,

دۇنيە شىنىمەنەن جالعان شىعار…

تۋعاننان تاۋعا قۇمار قىران ەدى,

ءوزىنىڭ بيىگىندە قالعان شىعار!

 سەرىك تۇرعىنبەكۇلى