بارماق بۇگىلمەسە, ساۋساق تا بىرىكپەيدى

تاۋەلسىزدىك سارايىندا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق قۇرۋ تۋرالى كەلىسىمشارتقا قول قويۋ ءراسىمى اياسىندا وتكەن بريفينگتە وتاندىق جانە شەتەلدىك ساراپشىلار اتالمىش جوبانىڭ ءتيىمدى تۇستارىن تالقىلادى.

الدىمەن ءسوز العان ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى راقىم وشاقباەۆ باسشىلىققا الىنعان نەگىزگى قاعيدالارمەن تانىستىردى. ونىڭ ايتۋىنشا, وداققا مۇشە ەلدىڭ ساياسي قۇرىلىمىنا قۇرمەتپەن قاراۋ, ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ, تاراپتاردىڭ ۇلتتىق مۇددەلەرىن قامتاماسىز ەتۋ, ادال باسەكەلەستىكتى ساقتاۋ – باستى قاعيدا. اۋقىمدى قۇجات نەگىزگى ءتورت بولىكتەن تۇرادى. «ءبىرىنشىسى – وداقتى قۇرۋ, ياعني, ينستيتۋتسيونالدىق بولىگى. ەكىنشىسى – كەدەن وداعى, ءۇشىنشىسى – بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىك, ءتورتىنشىسى – وتپەلى قورىتىندى قاعيدالار. كەلىسىم جوباسىنىڭ ينستيتۋتسيونالدىق بولىگىندە وداقتىڭ سۋبەكتىلىك قۇقىعىنا يە ايماقتىق ىقپالداستىق, حالىقارالىق ۇيىم ەكەندىگى كورسەتىلگەن» دەيدى ول.

ايتا كەتكەن ءجون, ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اياسىندا بۇعان دەيىن جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان كەدەن وداعى مەن بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىك ورگاندارىنىڭ نەگىزىندە ءتورت ورگان قۇرىلماق. راقىم وشاقباەۆتىڭ مالىمدەۋىنشە, ونىڭ ءبىرىنشىسى – مەملەكەت باسشىلارى دەڭگەيىندەگى جوعارعى كەڭەس, ەكىنشىسى– ۇكىمەتارالىق كەڭەس, ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيا جانە ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق سوتى بولادى.

– اتالعان ورگانداردى قارجىلاندىرۋ تاراپتاردىڭ ۇلەستىك جارنالارىنان جينالاتىن وداقتىڭ بيۋدجەتىنەن جۇرگىزىلمەك. ال كەلىسىم جوباسىنىڭ قىزمەتىندە اگروونەركاسىپتىك كەشەن, ونەركاسىپ, ەڭبەك ميگراتسياسى, ۆاليۋتا ساياساتى, قارجى نارىعىن رەتتەۋ, باسەكەگە قابىلەتتى ساياسات, تابيعي مونوپوليالار, قىزمەتتەر مەن ينۆەستيتسيالار ساۋداسى, سالىق, سىرتقى ساۋدا ساياساتى, ەكونوميكالىق ساياسات جانە ەنەرگەتيكا سالالارى بويىنشا بىرنەشە باعىتتار قامتىلعان, – دەيدى ول. سونىمەن قاتار, ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى وداق اياسىنداعى قازاقستاندىق بيزنەستىڭ دامۋ پەرسپەكتيۆالارىنا دا كەڭىنەن توقتالدى.

سودان كەيىن ءسوز العان قازاقستاننىڭ ازاماتتىق اليانسى پرەزيدەنتى نۇرلان ەرىمبەتوۆ ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق وداققا قوسىلۋىنىڭ ءتيىمدى تۇستارىن تارقاتىپ بەردى. ونىڭ ايتۋىنشا, مۇنداي باسەكەلەستىك ورتاعا كىرۋ قوعامدى ودان ءارى بىرىكتىرمەك. «ەۋرازيالىق وداق ەلدىڭ يگىلىگىن كوزدەيدى. اتاپ ايتقاندا, ينتەگراتسيا قاتىسۋشى مەملەكەتتەردىڭ ەكونوميكاسىن نىعايتۋعا, الەۋەتىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان» دەيدى ول.

جيىندا بەلگىلى بولعانداي, قازاقستان, رەسەي جانە بەلارۋس ەلدەرi قۇرىپ وتىرعان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا بiرiنشi بولىپ ارمەنيا كiرمەك. ودان كەيiن قىرعىزستان مەن تاجiكستاننىڭ دا وڭ قاباق تانىتىپ وتىرعانى شىندىق. ەۋرازيالىق ينتەگراتسيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى جانارگۇل قۇسمانعاليەۆانىڭ ايتۋىنشا, جالپى دۇنيەجۇزىندە 200-دەن استام ءتۇرلi دەڭگەيدەگi ىقپالداستىق ۇيىمى بار. ارينە, بۇل – ەكونوميكالىق قاجەتتiلiكتەن تۋىنداعان دۇنيە. ونىڭ ۇستىنە, ۇلكەن نارىق دامۋدىڭ جوعارى قارقىنىن كورسەتەدى دەيدى ماماندار. «بۇگiندە قىرىققا جۋىق مەملەكەت كەدەندiك وداقپەن ەركiن ساۋدا ايماعىنا كiرۋگە نيەت بiلدiرiپ وتىر. اتاپ ايتسام, تۇركيا, ءۇندiستان, جاڭا زەلانديا, ۆەتنام جانە تاعى باسقالارى بار. ەاەو-مەن ساۋدا قاتىناسىن ورناتۋعا وڭتۇستiك امەريكانىڭ ەڭ ءiرى «مەركوسۋر» ينتەگراتسيالىق ۇيىمى دا نيەتتi» دەيدى ينستيتۋت ديرەكتورى ج. قۇسمانعاليەۆا.

بريفينگتە نيدەرلاندى, مىسىر, يزرايل, اۆستريا, رەسەي ەلدەرىنەن كەلگەن عالىمدار دا ءوز ويلارىمەن ءبولىستى. ماسەلەن, يزرايل ينفراقۇرىلىم مينيسترلىگىنىڭ اعا ۇيلەستىرۋشىسى, ساياساتتانۋشى يۋري بوچاروۆ قازاقستاندى ءبىرىنشى بولۋعا ۇمتىلعان ەل ەكەنىن العا تارتتى. ايتۋىنشا, ءبىزدىڭ ەلدەگى ساياسي جاعدايلاردى ۇنەمى باقىلاۋدا ۇستايدى ەكەن.

سەرگەي رەكەدا, لومونوسوۆ اتىنداعى ممۋ پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتەگى قوعامدىق-ساياسي ۇدەرىستەردى زەرتتەۋ جونىندەگى اقپاراتتىق-تالداۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى:

– قازاقستان دامۋشى مەملەكەتتەردىڭ برەندىنە اينالدى. ءوسىۇردىستى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ ەكونوميكاسىنا تارتۋقاجەت. اتالمىش جوباعا شەت مەملەكەتتەر وڭ باعاسىن بەرۋدە. ەۋرازيالىق ينتەگراتسيانىقازىرگى تاڭدا ەۋروپا دا مويىنداپ وتىر. ەكونوميكالىققارىم-قاتىناستار نەگىزىندەقۇرىلعان وداقتىڭ جۇمىس كۇشى مەن كاپيتالىنىڭ جانە تاۋاردىڭ ەركىن اينالىمىنداقوعامنىڭ ارالاسىپ-قۇرالاساتىنى – قالىپتى جاعداي. وسى تۇرعىدا بۇگىنگى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق الپاۋىت كۇشكە اينالاتىنىنا سەنەمىن.

– ءۇش ەلدىڭ ءبىر ەكونوميكالىق وداققا بىرىگۋى ناقتى قادامدار جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ال, ەكونوميكالىق جاعىنان تاۋەلسىز بولۋ ءار ەلدىڭ مۇمكىندىگىنە جانە ونىڭ پرەزيدەنتى جۇرگىزەتىن ساياساتقا تىكەلەي بايلانىستى. مەن استانانىڭ بولاشاق دامۋ جوسپارىمەن تانىستىم. پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ماقساتى ايقىن ءارى ەلدىڭ مۇمكىندىگى دە زور ەكەن, – دەيدى ساياساتتانۋشى.

سونداي-اق, قازاقستاندىق جانە شەتەلدىك ساراپشىلاردىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن پانەلدى سەسسيا كەزىندە قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باقىتجان ساعىنتاەۆ, رەسەي فەدەراتسياسى ۇكىمەتى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى يگور شۋۆالوۆ, دامۋ بانكى باسقارماسىنىڭ توراعاسى سەرگەي رۋماس جانە ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيانىڭ توراعاسى ۆيكتور حريستەنكو ەۋرازيالىق وداقتىڭ تابىسى مەن ىقپالداستىقتىڭ كۇردەلى ماسەلەلەرىن ورتاعا سالدى.

گۇلميرا ايماعانبەت