قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنداعى وڭ ۇدەرىس ەلىمىزدە الەۋمەتتىك تۇراقتىلىق پەن حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ءوسىرۋدى قامتاماسىز ەتىپ وتىر. ەكونوميكانىڭ بۇكىل سالالارىنىڭ تۇراقتى ءوسۋى, حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ ەلىمىزدى مويىنداۋى قازاقستان قوعامىنىڭ بەرەكەلى ءومىرىنىڭ نەگىزى بولىپ وتىر.
«ادامزات ءۇشىنشى يندۋستريالىق رەۆوليۋتسيا تابالدىرىعىندا تۇر, ول ءوندىرىس ۇعىمىنىڭ ءوزىن وزگەرتەدى. تەحنولوگيالىق جاڭالىقتار الەمدىك نارىقتىڭ قۇرىلىمى مەن قاجەتتىلىكتەرىن تۇبەگەيلى وزگەرتەدى. ءبىز بۇرىنعىعا قاراعاندا مۇلدە وزگەشە تەحنولوگيالىق بولمىستا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. تسيفرلىق جانە نانوتەحنولوگيا, رەگەنەراتيۆتىك مەديتسينا جانە باسقا دا كوپتەگەن عىلىمي جەتىستىكتەر قورشاعان ورتانى عانا ەمەس, ادامنىڭ ءوزىن ترانسفورماتسيالاپ, كۇندەلىكتى اقيقاتقا اينالادى. ءبىز وسىناۋ ۇدەرىستەردىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىلارى بولۋعا ءتيىسپىز» دەگەن ەدى. ال, «الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاڭعىرتۋ – قازاقستان دامۋىنىڭ باستى ۆەكتورى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا مەملەكەت باسشىسى «ۇدەمەلى يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسى ەل ونەركاسىبىن جاڭعىرتۋدىڭ باستى باعدارى بولىپ قالا بەرەدى» دەپ اتاپ كورسەتتى.
ەلباسى مالىمدەگەندەي, «قازاقستان-2030» ستراتەگياسىن مەرزىمىنەن بۇرىن جۇزەگە اسىرىپ, ۇلتتىق مەملەكەتتىلىكتىڭ مىزعىماس, بەرىك جۇيەسىنىڭ نەگىزىن قالادى, ىشكى ساياسي تۇراقتىلىققا قول جەتكىزىپ, ۇلت بىرلىگىن قامتاماسىز ەتتى. قازاقستاننىڭ تاۋەلسىز, قالىپتاسقان, ەگەمەندى ەل رەتىندەگى حالىقارالىق بەدەلى دە ءوستى. ەكونوميكاداعى جان باسىنا شاققانداعى ىشكى جالپى ءونىم كولەمى 2012 جىلى 1993 جىلمەن سالىستىرعاندا 1,5 مىڭ دوللاردان 12 مىڭ دوللارعا جەتىپ, 7 ەسەدەي ءوستى. ەلىمىزدىڭ التىن ۆاليۋتالىق رەزەرۆتەرى 87 ميلليارد دوللاردان اسىپ, ءىجو-ءنىڭ 49%-ىن قۇرادى.
ەلىمىز ماكروەكونوميكالىق تۇراقتىلىق ماسەلەسىن شەشۋدە دە ەلەۋلى ناتيجەگە قول جەتكىزدى. ۇلتتىق قوردا جيناقتالعان قارجىنىڭ ارقاسىندا 2008-2009 جىلدارداعى داعدارىستان دا باسقا ەلدەرمەن سالىستىرعاندا جەڭىلىرەك شىعا الدى. جاھاندىق داعدارىستان كەيىنگى 2010 جىلعى قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ ءوسۋ قارقىنى 7,0%-دى قۇراۋى, تۇراقتىلىقتىڭ دالەلى بولا الارى ءسوزسىز.
حالىقارالىق ۆاليۋتا قورىنىڭ ساراپشىلارى 2012 جىلعى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق ءوسۋ قارقىنىنا جوعارى باعا بەرە كەلىپ, رەسپۋبليكامىزدى «ايماقتىق ەكونوميكالىق دەرجاۆا» دەپ ماداقتادى. ۇلىبريتانيانىڭ ەكونوميكالىق ساراپشىلارى وتكەن ونجىلدىقتاعى ەڭ جوعارعى قارقىندى 25 ەكونوميكانىڭ ءىشىندە قازاقستان ەكونوميكاسىن 3-ورىنعا قويىپ وتىر. مەملەكەت باعدارلاماسىنىڭ تيىمدىلىك ولشەۋىشتەرى رەتىندە باعالانعان نىساندىق ينديكاتورلاردىڭ ورىندالۋى دا كوڭىلگە سەنىم ۇيالاتادى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ستاتيستيكا اگەنتتىگىنىڭ دەرەكتەرىنە سۇيەنسەك, قازاقستاننىڭ ءىجو كولەمى 2011 جىلى 7,5%-عا ءوسىپ, 27 تريلليون تەڭگەنى قۇراعان, ال مەملەكەتتىك باعدارلامادا 23 تريلليون تەڭگە دەڭگەيىنە تەك 2015 جىلى قول جەتكىزۋ كوزدەلگەن بولاتىن. ءوتكەن جىلى دا ەكونوميكا قارقىنى سالىستىرمالى دارەجەدە جوعارى بولىپ, ءىجو كولەمى 30 255 تەڭگەنى نەمەسە 201,7 ملرد دوللاردى قۇراسا, بيىل قاڭتار-ماۋسىم ايلارىنداعى كورسەتكىش 14 153 ملرد دوللاردى قۇرادى, بۇل ەكونوميكا ءوسۋىنىڭ 5,1%-عا تەڭ بولعانىن كورسەتەدى. ارينە, ەكونوميكانىڭ وسۋىنە الەمدىك نارىقتاعى ەنەرگورەسۋرستار مەن شيكىزاتقا دەگەن سىرتقى كونيۋنكتۋرا (باعا نارقى) وڭ سەپتىگىن تيگىزدى, سونىمەن قاتار «قازاقستان-2050» الەمدىك دامىعان 30 ەلدەر قاتارىنا قوسىلۋ جاڭا ستراتەگياسىنىڭ باستالۋى دا ەكونوميكاعا قوسىمشا قارقىن قوستى. الايدا, 2013 جىلعى ينديكاتور ورىندالعان جاعدايدا ءىجو 5,25%-عا ءوسۋى كوزدەلگەن بولاتىن, قول جەتكەن ءناتيجە ازىرگە مۇناي شىعارۋدىڭ ۇلعايۋى مەن بيىلعى اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى قولايلى جاعدايلارعا تاۋەلدى ەكەنىن جاسىرا المايمىز. ماسەلەن, بىلتىر 2011 جىلمەن سالىستىرعاندا كومىر شىعارۋ 101,7%-عا, تابيعي گاز 103,1-عا, مەتالل رۋدالارى -104,3%-عا, ال مىس-تسينك رۋداسىن شىعارۋ 114,6%-عا, قورعاسىن-تسينك رۋداسى 105,8%-عا, مىس رۋداسى – 111,5-عا ۇلعايعان. ءونىم وڭدەۋ سالاسىنىڭ سالىستىرمالى كورسەتكىشى اتالعان مەرزىمدە 100,7%-دى قۇرادى. 2012 جىلى ءىجو قۇرامىنداعى توۆارلىق ءونىم ۇلەسى 40,7%, قىزمەت كورسەتۋ 52,9% دەڭگەيىندە بولعان. ءوندىرىس كولەمىنىڭ تابيعي يندەكسى (تازا, باعاعا تاۋەلسىز كورسەتكىش) توۆارلار ءۇشىن 98,7%-دى قۇراپ 1,3% كەمىگەنىن كورسەتسە, ال قىزمەتتەر 110%-دى قۇراپ, 10% وسكەنىن دايەكتەيدى.
زاماناۋي جوعارى دامىعان ەلدىڭ نەگىزگى باسەكەگە قابىلەتتىلىك باسىمدىلىعى ادامي كاپيتالدىڭ ساپاسىنا جانە تۇرعىنداردىڭ تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتەتىن فاكتورلارعا تىكەلەي تاۋەلدى. سوڭعى جىلدارداعى ەكونوميكالىق ءوسۋ جانە مەملەكەت جۇرگىزگەن بەلسەندى الەۋمەتتىك ساياسات ەل ازاماتتارىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن ەداۋىر جاقسارتۋعا مۇمكىندىك بەردى.
سوڭعى ءۇش جىل ىشىندە ەكونوميكامىزدىڭ نىعايۋى ارقاسىندا ەڭبەكپەن قامتۋ دەڭگەيىن جىل سايىن 2,5%-عا ارتتىرۋعا قول جەتكىزىلدى. 2012 جىلى ەكونوميكالىق بەلسەندى تۇرعىندار سانى 8’981,9 مىڭ ادامعا جەتىپ, سالىستىرىپ وتىرعان كەزەڭنەن 2,4%-عا كوبەيگەن. جۇمىسسىزدار سانى 0,4%-عا ءوسىپ 474,8 مىڭ ادامعا جەتتى. ال جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى ەكونوميكالىق بەلسەندى تۇرعىنداردىڭ 5,3%-ىن قۇرادى. وتكەن جىلدىڭ جەلتوقسانىنداعى جۇمىسكەرلەردىڭ نومينالدى جالاقىسى 127’405,4 مىڭ تەڭگەگە جەتىپ, 2011 جىلمەن سالىستىرعاندا اتاۋلى كۇيدە – 12,5%, شىنايى كۇيدە -7%-عا ءوستى.
قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنداعى وڭ ۇدەرىس ەلىمىزدە الەۋمەتتىك تۇراقتىلىق پەن حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ءوسىرۋدى قامتاماسىز ەتىپ وتىر. ەكونوميكانىڭ بۇكىل سالالارىنىڭ تۇراقتى ءوسۋى, حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ ەلىمىزدى مويىنداۋى قازاقستان قوعامىنىڭ بەرەكەلى ءومىرىنىڭ نەگىزى بولىپ وتىر. قر پرەزيدەنتىنىڭ الەمدىك دامىعان 50 ەل قاتارىنا قوسىلۋ تاپسىرماسى ورىندالىپ, الەمدىك ەكونوميكالىق فورۋمنىڭ جاھاندىق رەيتينگى بويىنشا بيىل قازاقستان الەمدەگى باسەكەگە قابىلەتتى 50-ءىنشى ەل بولىپ تانىلدى. قورىتا ايتقاندا, دۇنيەجۇزى مويىنداپ وتىرعان ەكونوميكانى وركەندەتۋدىڭ بىردەن-ءبىر وزىق جولى يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعىتىندا رەسپۋبليكامىزدا كوپتەگەن يگى شارالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. اتقارىلعان جۇمىستان الدا اتقارىلاتىن ءىس كوپ. تەك, ەل بولىپ بىرلەسىپ, جۇمىلا كۇش بىرىكتىرسەك, ءالى تالاي بيىكتى باعىندىرارىمىز انىق.
جانگەلدى شىمشىقوۆ,
ەكونوميكا عىلىمىنىڭ كانديداتى, پروفەسسور
