ەركىندىككە قۇشتار ۋكراين حالقى ءوزىنىڭ بەسىنشى پرەزيدەنتى پەتر پوروشەنكونى ۇلىقتاپ, تاققا وتىرعىزدى. سالتاناتتى راسىمگە بەلارۋس پرەزيدەنتى الەكساندر لۋكاشەنكو مەن اقش ۆيتسە-پرەزيدەنتى دجو بايدەن, تاعى دا باسقا رەسمي ادامدار قاتىستى. ال, رەسەي پرەزيدەنتىمەن پەتر پوروشەنكو كۇنى بۇرىن فرانتسيادا ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا وداقتاستار اسكەرىنىڭ نورماندياعا كىرۋىنە جەتپىس جىل تولۋ قۇرمەتىنە ارنالعان شارالارعا قاتىسۋعا بارعاندا كەزدەسىپ ەدى. الايدا, ون بەس مينۋت قانا تىلدەسكەن پوروشەنكو مەن ءپۋتيننىڭ اڭگىمەلەرى ونشا جاراسپاعان سىڭايلى. ۇلىقتاۋ راسىمىنە رەسەي پرەزيدەنتى شاقىرىلعان جوق.
سويلەگەن سوزىندە پەتر پوروشەنكو ەلدەگى شيەلەنىستى بەيبىت جولمەن رەتتەۋ جوسپارىن جاريالادى. دونباcتا كەزەكتەن تىس سايلاۋ وتكىزۋگە دايىن ەكەندىگىن دە تىلگە تيەك ەتتى. ءتىپتى, ول ءوز ەركىمەن قارۋىن تاستاعان رەسەيشىلدەرگە راقىمشىلىق جاسالاتىنىن دا باسا ايتتى.
– بىزگە كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ ءۇشىن زاڭدى سەرىكتەستەر قاجەت. قولىنا قارۋ ۇستاعان قاراقشىلارمەن ءبىز سويلەسپەيمىز, – دەپ مالىمدەدى ول. ونىڭ سوزىنەن تاياۋ ۋاقىتتا ەلدىڭ شىعىسىنا ءوزى باراتىندىعى دا اڭعارىلىپ قالدى.
اسىرەسە, ونىڭ: «مەن بۇل لاۋازىمعا ۋكراينانىڭ بىرلىگى مەن تۇتاستىعىن ساقتاپ, نىعايتۋ ءۇشىن كەلدىم. ماعان جانجالدى ءورشىتىپ, كەك قايتارۋ قاجەت ەمەس. ۋكراينا ۋنيتارلى ەل جانە سولاي بولىپ قالا بەرەدى» دەگەن ءسوزى كوكەيگە ءۇمىت ساۋلەسىن جاققانداي بولدى.
دەگەنمەن, كەيبىر ساياساتتانۋشىلار ونىڭ بۇل ءسوزىن «تىعىرىقتان شىعاراتىن جول ەمەس» دەپ سىن تەزىنە الۋدا. ماسەلەن, ساياساتتانۋشى سەرگەي ميحەەۆ: «پوروشەنكونىڭ مالىمدەۋىنە قاراعاندا, تاياۋ كۇندەرى ۋكراينادا بەيبىت ءومىر ورناپ, حالىق باقىتتى تۇرمىس كەشەدى دەپ ۇمىتتەنۋ ەرتەرەك. ويتكەنى, ۋكراينا ۋنيتارلى مەملەكەت بولىپ قالعان جاعدايدا وعان دەگەن رەسەيدىڭ كوزقاراسى مەن شەشىمى وزگەرە قويۋى قيىن» دەگەندى ايتىپ وتىر. وسى ءسوزى ارقىلى ول سەپاراتيستەردىڭ قولتىعىنا كىمدەردىڭ سۋ بۇركىپ وتىرعانىن اشىق ءبىلدىرىپ قالدى.
راسىندا دا, قازىر وزدەرىن «حالىق رەسپۋبيكاسى» دەپ جاريالاپ العان دونەتسك, لۋگانسك وبلىستارىندا, اتاپ ايتقاندا, دونباستا ازامات سوعىسى ءجۇرىپ جاتىر. وعان كىنالى ىشتەن ىرىتۋشىلەر مەن سىرتتان ايداپ سالۋشىلار ەكەنى بەلگىلى.
بارلىق تۇيتكىل تىلدە جاتىر. «ۋكراينا ءبىرتۇتاس, مەملەكەتتىك ءتىلى – ۋكراين ءتىلى» دەگەنگە ورە تۇرەگەلگەن شىعىس ايماقتاعىلار بولىنەمىز دەپ الەك سالدى. تۇپتەپ كەلگەندەگى نەگىزگى ويلارى – رەسەيدىڭ قۇرامىنا ەنۋ. بۇل, قالاي بۇركەمەلەسە دە, كوزى اشىق ادامعا انىق كورىنىپ تۇرعان اقيقات جاي. ويتكەنى, ۋكراينانىڭ شىعىس بولىگىن ورىس ەلى قولداپ وتىر. سوندىقتان دا مۇندا رەسمي كيەۆتىڭ «قارۋىڭدى تاستا دا بەيبىت قاتارعا قوسىل» دەگەن تالابىن ەستىر قۇلاق تابىلماي قالدى.
دونباسس حالقى ەلدىڭ جاڭا بيلىگىنە ونشا سەنبەيتىندىگىن ءبىلدىردى. نەگە دەسەڭىز, پوروشەنكونىڭ بيلىكتى «ورتالىقتاندىرماۋ», ياعني, «فەدەراليزاتسياعا» ءبىر تابان جاقىنداتۋى, ولاردىڭ ويلارىنشا, ۇلتتىق مەملەكەتتىلىك قاۋپىن تۋعىزاتىن كورىنەدى.
ەلدىڭ تۇتاستىعىنا قارسى قولىنا قارۋ الىپ, قارسى شىققان تەرىس پيعىلدى سەپاراتيستەرگە جاڭا پرەزيدەنت ەشقانداي ىمىراشىلدىق بولمايتىندىعىن سوزىمەن دە, كوزقاراسىمەن دە اڭعارتقانداي. قازىر ول رەسەيدەن بۇلىكشىلەردىڭ ءۇنىن ءوشىرىپ, گۋمانيتارلىق كومەك بەرۋ مەن رەسەي اۋماعىنا ءوتۋ مۇمكىندىگىن جويۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. سول ءۇشىن دە ول دونەتسك, لۋگانسك وبلىستارىمەن تۇيىسەتىن رەسەي شەكاراسىنداعى سەگىز بەكەتتى جاپتى.
ۇلىقتاۋ سالتاناتىندا پوروشەنكو تاياۋ ۋاقىتتا دونباسقا باراتىندىعىن ايتقان بولاتىن. الايدا, دونەتسك وبلىسى اكىمدىگىنىڭ باسشىسى سەرگەي تارۋتا مۇنىڭ جاي ايتىلا سالعان ءسوز ەكەندىگىن مەڭزەپ, سەنبەي وتىر. «مەن پوروشەنكونىڭ وسى اپتادا دا, كەلەسى ايدا دا دونباسقا كەلمەيتىندىگىنە كەپىلدىك بەرەمىن. ويتكەنى, ونىڭ كەلۋى ءۇشىن اۋەلى قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. ال ازىرگە ول مۇمكىن بولماي وتىر» دەدى.
وسىنداي ارامزالاردىڭ ايداپ سالۋىنا ەرگەن ايماقتا قاراپايىم حالىق زارداپ شەگىپ كەلەدى. قازىر سلاۆيانسك, دونەتسك قالالارىندا جەرگىلىكتى تۇرعىندار ىشەر تاماق پەن اۋىزسۋدان تارىعۋدا. بالالارىنىڭ ومىرىنە الاڭداعان اتا-انالار ولاردى كورشىلەس ۆورونەج وبلىسىنا اتتاندىرۋدا. شەكارادا باس ساۋعالاعان بوسقىندار تولىپ كەتتى.
ۋكراينا ىشكى ىستەر ءمينيسترىنىڭ كەڭەسشىسى انتون گەراششەنكونىڭ ايتۋىنشا, رەسەيلىك كەيبىر اقپارات قۇرالدارىندا وقيعانىڭ بوياۋى بىرجاقتى قالىڭداتىلىپ كورسەتىلۋى سالدارىنان لاڭكەستەر مەن سەپاراتيستەرگە قارسى جۇرگىزىلىپ جاتقان كۇرەس بۇقاراعا جازالاۋ شارالارى رەتىندە اسەر بەرەدى. ال, شىندىعىندا, قولىنا قارۋ ۇستاعان جاسىرىن قارسىلاستار اسكەرگە وزدەرى وق اتىپ, شابۋىل جاسايتىن كەزدەرى از بولمايتىن كورىنەدى.
قايتكەن كۇندە دە ەلدەن تىنىشتىق كەتتى. جاڭا پرەزيدەنت ونى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن بار مۇمكىندىكتى پايدالانىپ جاتقانعا ۇقسايدى. ونىڭ ءبىر دالەلى – پەتر پوروشەنكو اقش پەن ەو وكىلدەرىنە ۋكراينانىڭ ازاتتىعىن قولداعانى ءۇشىن العىس ءبىلدىرىپ, ەلدىڭ ەۋروپالىق مەملەكەت رەتىندە داميتىنىن جەتكىزۋى. ەندى بريۋسسەل قۇجاتىنا بيىلعى 27 ماۋسىمىنان كەشىكپەي قول قويىلماقشى.
ۋكراينا – بىزبەن ىنتىماقتاس ەل. بارلىق باعىتتار بويىنشا, ونىڭ ىشىندە جانارماي-ەنەرگەتيكالىق جانە اگروونەركاسىپتىك كەشەن, تاۋكەن-مەتاللۋرگيا ءوندىرىسى, اۋىر ماشينا جاساۋ, اۆياقۇرىلىس, حيميا ونەركاسىبىنىڭ سالالارى بويىنشا ەكى جاقتى كەلىسىمىمىز بار. سوڭعى بەس جىلدا ءوزارا ساۋدا-ساتتىق 2,6 ميلليارد دوللاردان 4,18 ميلليارد دوللارعا دەيىن وسكەن. ۋكراينا ءۇشىن تاۋار اينالىمى كورسەتكىشتەرى بويىنشا قازاقستان – ءۇشىنشى ورىن, ال بۇكىل ساۋدا سەرىكتەستەرى اراسىندا سەگىزىنشى ورىن الادى.
ەكونوميكالىق تۇرعىدان وسىنداي شىنايى ارىپتەسكە اينالعان ەلگە ءبىز نەگە قىرىن قاراۋىمىز كەرەك. كەرىسىنشە, ۋكراين حالقىنا بەيبىت ءومىر تىلەپ, ولاردىڭ ىشكى شارۋالارىنا ارالاسپاعان ءجون. كەيىنگى كەزدە «سلاۆيانسك, دونەتسك, دونباسس قالالارىنا گۋمانيتارلىق كومەك جينايمىز» دەۋشىلەر شىعا باستادى. بۇل – قاتە تۇسىنىك. ول جەردە قازىر ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگىن مويىنداماي, قولىنا قارۋ العانداردى ساباسىنا ءتۇسىرۋ ءۇشىن كۇرەس جۇرگىزىلۋدە.
ءبىر نارسە اقيقات: ەلدىڭ باستى جەتىستىگى – قوعامدىق ساياسي تۇراقتىلىق. سىرتتان الاۋىزدىق تۋعىزاتىن ارانداتۋشىلار مەن «ىشتەن شىققان جاۋ جامان» ەكەندىگىن تۇسىنگەن ۋكراين بيلىگى ەل ىشىندە تىنىشتىق ورناتۋ ءۇشىن قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاساپ باعۋدا.
تاڭاتار تولەۋعاليەۆ
