وتكەن اپتانىڭ سوڭىندا الەمدەگى ەكى بىردەي دەرجاۆادا مەملەكەت باسشىلارى قايتا سايلاندى. سەنبى كۇنى بۇكىلقىتاي حالىق وكىلدەرى جينالىسىندا دەپۋتاتتار سي ءتسزينپيندى ءبىراۋىزدان قحر توراعاسى ەتىپ اتقا قوندىردى. جەكسەنبىدە رەسەيدە ەل تۇرعىندارىنىڭ اسا باسىم بولىگى ۆلاديمير ءپۋتيندى قولداپ, داۋىس بەردى.
ءبىزدىڭ ەندىگى اڭگىمەمىز رەسەيدە وتكەن سايلاۋ مەن سونىڭ توڭىرەگىندەگى وقيعالارعا قاتىستى بولماق. جاسىراتىنى جوق, بۇل الامان بايگەدە ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ ايبىنى اسىپ, ايدىنى وزىپ كەلەتىنىنە ءاۋ باستان ەشكىم الابوتەن كۇماندانا قويماعان ەدى. ءتىپتى ونىمەن بىرگە سايىسقا تۇسكەن ۇمىتكەرلەردىڭ ءوزى پرەزيدەنتتىڭ ءوز ورىنتاعىنا قايتادان وتىراتىنىنا ءشۇبا كەلتىرە الماعان. بىراق ونىڭ وسى جولعىداي رەكوردتىق كورسەتكىشپەن – 76,66 پايىز داۋىسپەن جەڭىسكە جەتۋى ساياسات سەركەلەرىنىڭ ءوزىن قايران قالدىردى. ەكىنشى ورىنعا ەلەكتوراتتىڭ 11,80 پايىزى قولداعان كپرف كانديداتى پاۆەل گرۋدينين شىقسا, ءۇشىنشى ورىنعا 5,66 پايىزدىق داۋىس العان لدپر سەركەسى ۆلاديمير جيرينوۆسكي ورنالاستى.
قازىر كوپتەگەن ساياسي ساراپشىلار مۇنىڭ سىرىن وزدەرىنشە تۇسىندىرۋگە ارەكەت ەتىپ باعىپ جاتىر. ولاردىڭ باسىم بولىگى جۇرتتىڭ ءىس باسىنداعى مەملەكەت باسشىسىن ءبىرىنشى كەزەكتە رەسەيدىڭ بۇرىنعى ايباتىن ارناسىنا كەلتىرگەن تۇلعا رەتىندە باعالاپ, قۇرمەت تۇتقاننان قولداعانىن العا تارتادى. شىنى كەرەك, 1999 جىلى ەلدى كەزەگى ىدىراۋعا قاراپ, ىڭىرشاعى اينالا باستاعان كەزىندە قابىلداپ العان پۋتين ونى بىرنەشە جىلدان كەيىن ءىس جۇزىندە الەمدىك دەڭگەيدەگى دەرجاۆا دارەجەسىنە قايتا كوتەرۋدى باستاپ كەتتى. ءبارىن تەرەڭنەن تەرىپ, وراممەن ويلاستىراتىن ورنىقتى باسشىنىڭ ارقاسىندا رەسەيلىكتەر ءوز مەملەكەتتەرى ءۇشىن ماقتانا الاتىن ماقساتقا جەتتى. پۋتين عاسىردىڭ باسىنان باستاپ مەملەكەتتىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىن ادەمى ۇيلەستىرە ءبىلدى. وسى 18 جىلدىڭ ىشىندە تابانىنان تىك تۇرىپ العان رەسەي اقىرىندا وداق تاراعالى بەرى ءبىر پوليارلى دۇنيەنىڭ دەلبەشىسى بولىپ العان اقش-تىڭ ۇستەمدىگىنە قارسى تۇرا الاتىن نەگىزگى كۇشكە اينالا باستادى.
تاپ سايلاۋ قارساڭىندا رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ بەدەلىن كۇرت كوتەرىپ جىبەرگەن تاعى ەكى ەلەۋلى وقيعا بولدى. ونىڭ ءبىرىنشىسى – ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ 1 ناۋرىز كۇنى فەدەرالدى جيىنعا ارناعان ءداستۇرلى جولداۋىنداعى «جەڭىمپاز قارۋ» جاساپ شىعارعاندارى جونىندەگى مالىمدەمەسى سول زاماتىندا بۇكىل الەمگە تاراپ, وكتەمدىكتىڭ وزەگىنەن ءوڭىن تۇزەتىپ جۇرگەن تالاي تاراپتى ءدۇر سىلكىندىردى. نەگىزى, ول اتالمىش جولداۋىن رەتى بويىنشا 2017 جىلدىڭ سوڭىندا جاريالاۋى كەرەك ەدى, بىراق كەيىنگە شەگەرىپ, سوسىن سايلاۋعا ەكى اپتادان اسا ۋاقىت قالعاندا عانا ماعلۇم ەتتى. مۇنىسى بەكەر ەمەس ەكەن. جاھان جۇرتشىلىعىن بۇلتسىز كۇنگى نايزاعايداي تەڭسەلتىپ وتكەن بۇل وقيعا پرەزيدەنتتىڭ رەسەي حالقى الدىنداعى ابىرويىن سول بويى ءتىپتى اسپانعا شىعارىپ جىبەردى. ەگەر بۇل ءپۋتيندى اسقاقتاتىپ تاستاۋعا قاتىستى ىشكى فاكتور بولسا, ەلدەن تىسقارى جاقتان سوعاتىن سىرتقى فاكتور دا تىم كوپ كۇتتىرگەن جوق. ول ۇلىبريتانيانىڭ پرەمەر-ءمينيسترى تەرەزا مەيدىڭ سولسبەري كەنتىندە تۇرىپ جاتقان رەسەيلىك بۇرىنعى بارلاۋشى سەرگەي سكريپالدىڭ ۋلانىپ قالۋىنا بايلانىستى 12 ناۋرىز كۇنى پارلامەنتتە ءسوز سويلەپ, بۇعان كىنالى رەتىندە كرەملدى اتاپ كورسەتىپ, قاتاڭ شارالار بەلگىلەۋىنەن كورىندى. بۇل ناقتىلى دەرەككە سۇيەنگەن ءۋالى سوزدەن گورى قۇر قوقان-لوققىعا ۇقساپ كەتكەندىكتەن, رەسەي باسشىسىنىڭ بەدەلىنە بەدەل قوسپاسا, ونى تيتتەي دە كەمىتە قويعان جوق, قايتا جۇرتتىڭ ونىڭ توڭىرەگىنە توپتاسا تۇسۋىنە اسەر ەتتى.
تاعى ءبىر ساراپشىلار ءپۋتيننىڭ پرەزيدەنتتىگى كەزىندە, بۇدان تۋرا ءتورت جىل الدىن, تۋرا وسى 18 ناۋرىز كۇنى قىرىمدى قايتارىپ الۋعا قول جەتكەنىن دە ونىڭ اكتيۆى قاتارىنا جاتقىزىپ ءجۇر. ولار 1954 جىلى وداقتى نيكيتا حرۋششەۆ باسقارىپ تۇرعان كەزدە ۋكرايناعا بەرىلىپ كەتكەن تۇبەكتىڭ تاريحي مەنشىگىنە قايتا ورالعانى دەپ سانايدى. بۇعان قوسا, ساراپشىلار بۇل جولى ۆلاديمير ۆلاديميروۆيچپەن ۇزەڭگى قاعىسىپ, قاتارلاسا شابا الاتىن شاباندوزدىڭ بولا قويماعانىنا نازار اۋدارىپ جاتىر. وسى رەتتە ءبىر ساياسات ساردارى ول باسقالارداي دۇرلىگىستى دەباتقا قاتىسپاسا دا, وسى ۋاقىتتاردا ەلدىڭ ەڭسەسى مەن ەرتەڭى ءۇشىن وراسان زور جۇمىستار جاساعانىن العا تارتادى.
شىنىندا دا, سايلاۋ الدىنداعى كۇندەر رەسەي ءۇشىن ۇلكەن دۇرلىگىسپەن ءوتتى. ول بريتانيا ۇكىمەتىنىڭ ماناعى ەكس-بارلاۋشىنىڭ ۋلانىپ قالۋىنا بايلانىستى رەسەيدى قارالاپ, 24 ساعاتتىڭ ىشىندە وسىعان جاۋاپ قايتارۋ جونىندە قويعان ۋلتيماتۋمىنان ءورىس كەزدى. سول ەكى ارادا اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپتان «باتا العان» تەرەزا مەي رەسەيدى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تالقىسىنا ۇسىندى. كەڭەس بۇل ماسەلەنى تەز قارادى. بىراق لوندوننىڭ وتستاۆكاداعى وفيتسەردى رەسەي ارنايى قىزمەت ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ولتىرمەك بولدى دەگەن جورامالى قۇراما شتاتتاردىڭ بۇۇ-داعى تۇراقتى وكىلى نيككي حەيليدەن وزگە ەشكىمنەن تىكەلەي قولداۋ تاپپادى. قىتاي وكىلى بۇعان قارسىلىق ءبىلدىرىپ, دالەلدىڭ جەتكىلىكسىز ەكەنىن اشىپ ايتتى.
البەتتە, رەسەي وزدەرىنىڭ قاراپ قالمايتىنىن سول بويدا جەتكىزدى. كەشە بۇل ەلدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى دە ارىپتەستەرىنىڭ شاراسىن اينا-قاتەسىز قايتالاپ, البيون ەلىنىڭ 23 ديپلوماتىنا رەسەي تەرريتورياسىنان كەتۋدى تالاپ ەتتى. ماسكەۋ سونىمەن قاتار ۇلىبريتانيانىڭ كونسۋلدىعىن دا جاپتى. بۇدان ءارى ءبىلىم ءمينيسترى بريتانيامەن بىرلەسە جۇرگىزىلىپ جاتقان وقۋ باعدارلاماسىنىڭ شۇعىل تۇردە جابىلاتىنىن مالىمدەدى.
ءسوز سوڭىندا رەسەيدەگى پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ جۇرگىزىلۋ ءجۇيەسىنەن ءبىزدىڭ دە ۇيرەنەتىنىمىز كوپ ەكەنىن ايتقىمىز كەلەدى. وندا, ەڭ الدىمەن, داۋىس بەرۋ ۇدەرىسىن تەحنيكالىق جاعىنان جاراقتاندىرىلۋى جاعى بۇرىنعىدان كوپ ىلگەرى كەتىپ قالعانىن ايتۋعا بولادى. ماسەلەن, سايلاۋ ۋچاسكەلەرىندە بولىپ جاتقان جاعدايدى كورسەتىپ تۇراتىن بەينەكامەرالار سانى كۇرت ارتقان, ال ولاردىڭ ينتەرنەت جەلىسىنە ءتۇسىپ تۇرعان ترانسلياتسياسىنىڭ ساپاسى كوپ جاقسارعان. رەسەيدەگى بارلىق سايلاۋ ۋچاسكەلەرىنىڭ 80 پايىزعا جۋىعىندا ينتەرنەت پايدالانۋشىلار داۋىس بەرۋدىڭ بارىسىن قاداعالاپ تۇرۋعا مۇمكىندىك الدى. سول سياقتى بىرقاتار ۋچاسكەلەر ادەتتەگى ۋرنالاردىڭ ورنىنا بيۋللەتەندەردى وڭدەۋدەن وتكىزەتىن ارنايى كەشەندەرمەن جابدىقتالىپتى. وسىنداي جاڭالىقتىڭ ارقاسىندا سايلاۋشىلاردىڭ داۋىستارىن ساناۋ بىرنەشە ەسەگە جىلدامداتىلعان. بۇعان قوسا, ءبىر سايلاۋشىنىڭ بىرنەشە بيۋللەتەن سالا كەتۋ مۇمكىندىگىنىڭ جولى بىردەن كەسىلەدى. بۇكىل ەلدە مۇنداي 13,5 مىڭ اۆتوماتتى كەشەن ىسكە قوسىلعان.
بۇدان بولەك, سوڭعى جىلداردا ءبىرىنشى رەت داۋىس بەرۋدىڭ دە ءتارتىبى وزگەرگەن. ايتالىق, 18 ناۋرىز كۇنى رەسەيلىكتەر سايلاۋ ۋچاسكەسىنە كەلمەي-اق داۋىس بەرۋگە قىزمەت ەتەتىن «ءموبيلدى سايلاۋشى» قىزمەتىن دە پايدالانعان. بۇل ءۇشىن سايلاۋشىعا كوپ فۋنكتسيالى ورتالىققا نەمەسە مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ سايتىنا الدىن الا تىركەلىپ قويسا جەتىپ جاتىر. وندا داۋىس بەرۋ كەزىندە جالعاندىققا بارۋ مەن ارانداتۋ جاساۋعا دا جول بەرىلمەيتىندەي ەتىپ قويىلعان.
جالپى, رەسەيدەگى سايلاۋدا شەتەلدىك 300 باقىلاۋشى قىزمەتتە ءجۇردى. ولاردىڭ تاراپىنان پالەندەي قاتتى سىن ايتىلعان جوق. سايلاۋدىڭ بارىسى جۇرتتىڭ ءبارىنىڭ كوڭىلىنەن شىققان سياقتى.
سەرىك ءپىرنازار
