شاعبان ايى حيجري جىل ساناۋى بويىنشا – سەگىزىنشى اي. شاعبان – رامازان ايىن سۇيىنشىلەۋشى, قاسيەتتى ايعا دايىندىققا شاقىرۋشى اي.
شاعبان ايىندا اللاھ ەلشىسى (س.ع.س) باسقا ايلارعا قاراعاندا كوبىرەك قۇلشىلىق قىلىپ, پارىز نامازدارىمەن قوسا ءناپىل عيباداتتارىن كوبەيتىپ, اللاھ تاعالانىڭ كوركەم ەسىمدەرىن ماداقتايتىن, راببىسىنا شۇكىرشىلىگىن ارتتىرىپ, جوق-جىتىك, كەدەي كىسىلەرگە ساداقا بەرەتىن. پايعامبارىمىزدىڭ سۇننەتىن ۇستانعان بارشا ساحابالارى دا بۇل ايدا قۇلشىلىققا قۇلشىنا كىرىسەتىن. ءناپىل عيباداتتاردى كوبىرەك ورىنداپ, جوق-جىتىك, مۇقتاج جاندارعا كومەكتەسەتىن. يسلام تاريحىنا كوز جۇگىرتسەك, شاعبان ايىنىڭ قاسيەتتىلىگىن ايعاقتايتىن وقيعالاردى كوپتەپ كەزدەستىرەمىز.
اللاھ ەلشىسى (س.ع.س.) «شاعبان ايى كىرگەندە, وزدەرىڭىزدى تازالاڭىزدار جانە نيەتتەرىڭىزدى دۇرىستاڭىزدار» دەپ, مۇسىلمان قاۋىمىنا پارىز بولعان رامازان ايىنا دايىندىق جاساۋعا شاقىرعان. ءيا, بۇل – دايىندىق ايى. ەرتەدەگى مۇسىلماندار رامازان ايىنىڭ ورازاسىنا جارتى جىل دايىندىق جاساپ, اسىعا كۇتەتىن بولعان. رامازانعا دەگەن ىقىلاسى مەن قۇرمەتىنىڭ جوعارى بولعانى سونشالىق, رامازان ايى اياقتالعاندا, قيماي قوشتاسىپ, رامازاننىڭ رۋحاني شۋاعىنا شومىلىپ, سونىڭ اسەرىنەن التى اي ارىلا الماي جۇرەتىن.
وسىعان وراي مۇسىلمان ۇممەتىنىڭ رامازان ايىنا دايىندىعى ەرەجەپ, شاعبان ايلارىنان باستالۋى ءتيىس. پايعامبارىمىز دا (س.ع.س) بۇل ايدا وزگە ايلارداعى ادەتىنەن كوبىرەك ورازا تۇتاتىن ەدى. ايشا انامىزدان (ر.ا) جەتكەن حاديستە:«پايعامبارىمىزدىڭ تولىعىمەن ورازا ۇستاعان ايى رامازان ايى ەدى. ال كوپ ورازا ۇستايتىن ايى – شاعبان ايى ەدى» (بۋحاري) دەلىنگەن.
جانە دە اللاھ ەلشىسى (س.ع.س) شاعبان ايىندا وزگە ايلاردان ارتىق ءناپىل ورازا مەن عيباداتتاردىڭ جاسالۋىنىڭ سەبەبىن بىلاي تۇسىندىرەدى: «شاعبان – ادامداردىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ رامازان مەن ەرەجەپ ايلارىنىڭ ورتاسىندا ءمان بەرمەي كەتەنىن ايى. بۇل ايدا اللاھ تاعالانىڭ قۇزىرىنا كوتەرىلەدى. مەن دە امالدارىمنىڭ ورازا ۇستاعان كەزىمدە اللاھتىڭ كۇزىرىنا كوتەرىلگەنىن قالايمىن».
ورازانىڭ ادام بالاسىنا بەرەتىن پايداسى وتە كوپ. اللاھ تاعالا ورازا ۇستاعان مومىندى ەكى دۇنيەنىڭ جاقسىلىعىنا بولەيدى, كۇنالارىن كەشىرەدى, دارەجەسىن كوتەرەدى, وعان ءوزىنىڭ راحىمىن توگەدى, توزاق وتىنان ساقتايدى .
شاعبان ايىندا پەرىشتەلەر جەر بەتىنە ءتۇسىپ, دۇعالار قابىل بولاتىن, كەرى قايتارىلمايتىن ءتۇن بار. ول – كۇللى يسلام عۇلامالارى «مۇباراك», «كەشىرىم» دەگەن اتاۋلارمەن اتاپ كەتكەن ءباراات ءتۇنى. بۇل ءتۇن شاعبان ايىنىڭ 14-نەن 15-ىنە قاراعان ۋاقىتتا ەنەدى. ءبارااتتىڭ كۇنىن ورازامەن, ءتۇنىن عيبادات, دۇعامەن وتكىزگەنىمىز ابزال. سەبەبى, بۇل – پەندەنىڭ جايعان الاقانى مەن دۇعاسى قايتارىلمايتىن, كۇنالارى كاففارات (كەشىرىلەتىن) ەتىلەتىن ءتۇن.
سونداي-اق, شاعبان ايىندا اللانىڭ حاق ءارى سوڭعى ەلشىسى مۇحاممەدكە (س.ع.س.) كوبىرەك سالاۋات ايتۋىمىز كەرەك. سەبەبى, ارداقتى پايعامبارىمىز (س.ع.س.) «ەرەجەپ – اللانىڭ ايى, شاعبان – مەنىڭ ايىم, رامازان – ۇممەتىمنىڭ ايى» دەپ, ەرەجەپ ايىندا – كاليمانى, شاعباندا – سالاۋات, رامازاندا – كوبىرەك قۇران وقۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن جەتكىزگەن.
ال, ارداقتى ەلشى مۇحاممەد (س.ع.س.) «كىمدە-كىم ماعان ءبىر رەت سالاۋات ايتسا, سول سالاۋات ءۇشىن اللاھ وعان ون رەت سالاۋات ايتادى» دەپ, مومىن جانعا مول ساۋاپتار جازىلاتىنىن تاعى دا ەسكە سالادى.
تاعى ءبىر حاديستە شاعبانداعى شاراپاتى مول ءباراات ءتۇنى جايىندا بىلاي باياندالادى: «شاعبان ايىنىڭ جارتىسى تولعان ءتۇندى قۇلشىلىقپەن (ماعىناسى مەن ماڭىزدىلىعىنا ساي) وتكىزىڭدەر. كۇندىز ورازا ۇستاڭدار. ويتكەنى, اللاھ تاعالا كۇن ۇياسىنا باتقان شاقتا: «كەشىرىم تىلەۋشى بار ما, كەشىرەيىن. ريزىق سۇراۋشى بار ما, ريزىق بەرەيىن. اۋرۋ-سىرقاۋعا ۇشىراعان بار ما, شيپاسىن بەرەيىن» دەپ, تاڭ شاپاعى اتقانعا دەيىن راحىمىن توگەدى» دەي كەلە, «اللاھ تاعالا شاعبان ايىنىڭ ون بەسىنشى ءتۇنى ء(باراات ءتۇنى) جەر بەتىنە مەيىرىم جاۋدىرىپ, وزىنە سەرىك قوسقاندار مەن اتا-اناعا قارسى شىققانداردان باسقالاردى كەشىرەدى» دەپ تە ايتقانى بار. ء(سۇنان-ي يبن ءماجا, يقاماتۋس سالات, 191). سونداي-اق, ءاز ەلشى (س.ع.س.) ەرەجەپتەن كەيىن كەلەتىن شاعبان ايىندا «اللاھ تاعالام, رەجەپ پەن شاعبان ايلارىن بەرەكەلى قىلا گور. ءبىزدى رامازانعا امان-ەسەن جەتكىز» دەگەن دۇعانى ءجيى ايتاتىن.
بۇل اي يسلام تاريحىندا ماڭىزدى وقيعالاردىڭ ورىن الۋىمەن دە ەرەكشەلەنەدى. حيجرەتتىڭ ەكىنشى جىلى, شاعبان ايىنىڭ ورتالارىندا تۇسكەن اياتتاردا مۇسىلماندار قۇبىلاسى وزگەرگەن. مۇسىلمان ۇمبەتى وسى ساتتەن باستاپ, جۇزدەرىن اقسا مەشىتىنە ەمەس, قازىرگى مەككە شاھارىنداعى قاسيەتتى قاعباعا بۇرعان.
ءيا, قادىرلى مۇسىلمان قاۋىمى, وسى قاسيەتتى شاعبان ايىن ءناپىل ورازاسىز, باسقا دا ىزگى امالدارسىز وتكىزىپ الماۋعا تىرىسايىق. ۋاقىت – بىزگە اللاھ تاعالادان بەرىلگەن ۇلكەن نىعمەت, ونى باعالاي بىلەيىك.
پايعامبارىمىز (س.ع.س): «ادامداردىڭ كوبى قادىرىن بىلمەگەن اللاھ تاعالانىڭ ەكى نىعمەتى بار. ول: دەنساۋلىق پەن بوس ۋاقىت» (يبن اباسستان, بۋحاري) دەگەن. ال, ۇلكەن ءىلىم يەسى عالىم حاسان باسري: «ۋاقىت ادام بالاسىنان: «ەي, ادام بالاسى! مەنى قانداي امال جاساپ وتكىزدىڭ, مەن جاقسى ىستەرىڭنىڭ كۋاسىمىن. كەتسەم, قايتا ورالمايمىن. اقىرەتتە پايدالى بولىپ ورالۋىم ءۇشىن, قالاعانىڭشا ىزگى امالداردى جاساپ قال! دەيدى» دەپتى.
تاعى ءبىر حاديستەردە اللاھ ەلشىسى: «بەس نارسە كەلمەستەن بۇرىن بەس نارسەنىڭ قادىرىن ءبىل! قارتايماي تۇرىپ جاستىقتىڭ, اۋىرماي تۇرىپ دەنساۋلىقتىڭ, كەدەيلەنبەي تۇرىپ بايلىقتىڭ, ىسپەن شۇعىلدانباي تۇرىپ بوس ۋاقىتتىڭ, ولمەي تۇرىپ ءومىردىڭ» دەيدى.
دانا قازاق اتالارىمىز دا «ۋاقىت – قامشىنىڭ سابىنداي وتە قىسقا» دەگەن. اقيىق اقىن مۇقاعاليدىڭ:
«ءتۇن ماعان ۇيىقتاۋ ءۇشىن بەرىلمەگەن,
ۇيقى تەڭ شالا جانسار ولىممەنەن.
قانشا مەنىڭ ءولدى ەكەن ۋاقىتىم,
اق توسەك, الا جاستىق كەبىندەگەن» دەگەن ولەڭى شاريعاتىمىزدا ەسكەرتىلگەن ۇيقىنىڭ كىشى ءولىم ەكەنىن ەسكە سالادى.
سول سەبەپتى, قادىرلى مۇسىلمان اعايىن, اللانىڭ سىيلاعان مۇباراك كەشتەرىن قاپەرسىز, كۇندەرىن الاڭسىز وتكىزبەي, ءسوزىمىزدى, ءىسىمىزدى تۇزەپ, پايعامبار (س.ع.س.) سالعان ونەگەلى جولدان ساباق الايىق, بۇرىنعى وتكەن ىزگى ساليقالى مۇسىلمانداردىڭ قاتارىنان تابىلايىق. اللاھ تاعالا بارشامىزعا قاسيەتتى شاعبان ايىن بەرەكەلى قىلىپ, قۇلشىلىق, عيبادات جاساۋعا ىقىلاس, كۇش-قۋات بەرسىن. باۋىرىمىز ءبۇتىن, باسىمىز امان قاسيەتتى ايلاردا جۇزدەسۋىمىزدى, رامازاننىڭ نىعمەتتەرىمەن بىرگە قاۋىشۋىمىزدى ءناسىپ ەتسىن!
اسحات ءساليموۆ,
«نۇر استانا» مەشىتىنىڭ نايب يمامى
