وڭتۇستىك قازاقستانداعى مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىندا شاحماتتان الەم چەمپيوناتىنىڭ ءتورت دۇركىن جەڭىمپازى جانسايا ابدىمالىك اتىنداعى شاحمات اكادەمياسى اشىلدى. (www.alau.kz)
جاڭا عاسىر باسى – 2000 جىل ەدى. 12 قاڭتار. وقمپي-دە ساباق بەرەتىن حيميك, تەحنيكا عىلىمىنىڭ دوكتورى ءابدىمالىك ماناپۇلىنا ۇلى دانيار تەلەفون شالدى.
– اكە, كەلىنىڭىز بوساندى! قىز بالا ەكەن. ات قويىپ جىبەرىڭىزشى!
ابدىمالىك اقساقال قۇلىق تانىتا قويمادى:
– قىز بالا عوي. اتىن وزدەرىڭ ويلاستىرساڭدارشى!
– اكە, سەن ءۇشىن ۇل نەمەرە دە, قىز نەمەرە ەمەس پە؟..
عالىم بۇعان دەيىن دانياردىڭ تۇڭعىش ۇلىنا سانجار دەپ ات قويعان. نەمەرەسى اجەپتەۋىر قابىلەتتى. ونى دانيار ءوزى سەكىلدى ينتەللەكتۋالدىق سپورتقا باۋلىپ, شاحماتقا ۇيرەتىپ ءجۇر.
«ەندى قىز بالاعا ات قوي» دەگەندە, «جارايدى, ويلانايىن» دەپ, تۇتقانى ءىلدى.
تۇندە ۇيىقتاپ جاتقان, تاڭعى تورتتەر شاماسىندا شوشىپ وياندى. باياعى مەككەگە بارىپ, قۇربان ايت نامازىن وقۋ ۇستىندە قايتىس بولعان ءدىندار باباسى ءتۇسىنە ەنىپتى. الدەقايدان كورىندى دە: «وسى نەمەرەڭ سەنىڭ اتىڭدى شىعارادى. بىراق ونىڭ اتاتەگىن وزگەرتۋ كەرەك!» دەپ ايان بەردى.
ءتۇستى جاقسىلىققا جورىعان ءابدىمالىك اقساقال ەرتەسىنە تۇرا سالا قالاداعى ۇلىنا تەلەفون شالدى:
– دانيار. قارتايعاندا جانىما سايا بولسىن دەپ, نەمەرەمنىڭ اتىن جانسايا قويدىم. اتاتەگىن ابدىمالىك دەپ جازارسىڭ…
* * *
قىز تۋسا, «قىرسىقتىڭ كەلگەنى» دەپ قارايتىن قاساڭ كوزقاراس قازاقتا دا بولعان. الايدا, قارشاداي عانا قىز ەرتە جاستان بار ەلىنىڭ ماقتانىشىنا اينالىپ ۇلگەردى.
ارينە, اعاسى سانجار شاحمات تاقتاسىندا وتىرعاندا وڭىنان – ءبىر, سولىنان ءبىر شىعىپ, جاعالاسىپ جۇرگەن كىشكەنتاي ءسابيدى ەشكىم ول كەزدە شاحماتشى بولادى دەپ ويلاعان جوق. اكەسى دانيار ءاشىروۆ بۇل ۋاق كوزگە ءتۇسىپ, شاحماتتان جاقسى ناتيجەلەر كورسەتە باستاعان سانجارعا ءۇمىت ارتۋشى ەدى. بىراق, ءومىر قۇبىلمالى ەكەن. الما ءاشىروۆا قىزىنىڭ ەرەكشە قابىلەتىن ەرتە تانىپ, ونى شاحماتقا بەرۋدى ءجون كوردى. ءسويتىپ, 12 جاسقا دەيىن شاحمات ويناپ, ءوز دەڭگەيىندە بىرنەشە مارتە چەمپيون اتانعان سانجار جەڭىل اتلەتيكامەن اۋەستەنىپ كەتتى دە, وتباسىنداعى شاحمات الەمىنىڭ ۇستەمدىگىنە جەتۋ قارشاداي جانساياعا بۇيىردى.
جانساياعا وسىناۋ سپورت ءتۇرىنىڭ الىپپەسىن ۇيرەتكەن العاشقى باپكەرى – اكەسى دانيار. قىز سەگىز جاسىندا-اق ويىن تاقتاسىندا اكەسىن وڭدىرماي جەڭىپ, وزا شاپتى.
الايدا, جانسايا بۇل كەزدىڭ ءوزىندە شاحماتشى رەتىندە تانىلىپ ۇلگەرگەن. قارشاداي قىز ەڭ العاش رەت 2006 جىلى الماتى قالالىق قىزدار اراسىنداعى چەمپيوناتتا جەڭىمپاز اتانعان ەدى. ودان كەيىن اراعا ەكى جىل سالىپ, 2008 جىلى ۆەتنامدا وتكەن تۋرنيرگە باردى. ول جاقتان «الەم چەمپيونى» بولىپ ورالدى. سودان كەيىن 2010 جىلى تۇركيادا, 2011 جىلى پولشادا, وسى 2011 جىلدىڭ قاراشا ايىندا برازيليادا وتكەن حالىقارالىق تۋرنيردە تاعى دا جەڭىپ شىعىپ, جۇلدىزى جارقىراي ءتۇستى…
بۇگىندە ون ءۇش جاسقا تولىپ وتىرعان جانسايا شاحمات ويىنىنان الەمنىڭ ءتورت دۇركىن چەمپيونى. وتكەن جىلى سلوۆەنيادا وتكەن جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى چەمپيوناتتا كۇمىس جۇلدە يەلەندى. ەڭ باستىسى, الەمدەگى شاحماتتىڭ ەڭ كىشكەنتاي حانشايىمى اتاندى. ءيا, جانسايا – ەڭ جاس گروسسمەيستەر! بۇعان دەيىنگى ەڭ جاس شاحمات حانشايىمى اتاعى رەسەيدەگى 14 جاستاعى الەكساندرا گورياچكينادا بولسا, جانسايا بۇل اتاقتى 12 جاستا يەلەنىپ وتىر.
«قىز بالا وتباسىنىڭ ىرىسىن ارتتىرادى» دەيدى. راس ەكەن. ون ءۇش جاسقا تولماي تۇرىپ ءوزى اۋەستەنگەن سپروتتىڭ ەڭ بيىك شىڭدارىنا شىعىپ ۇلگەرگەن جانسايا وتباسىنىڭ عانا ەمەس, بۇكىل قازاقتىڭ ماقتانىشىنا اينالعان. وعان قازاقستان-بريتان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءبىلىم گرانتى تابىستالدى. ال ەل پرەزيدەنتى قوماقتى ستيپەنديا ءبولىپ, قارشاداي قازاق قىزىنا ءوز قولىمەن ءۇش بولمەلى پاتەردىڭ كىلتىن تابىستادى…
* * *
ارينە, ادام باقىتى دۇنيەدە ەمەس. باقىت جان-جۇرەك تىنىشتىعى مەن مەيىرىم, ماحابباتقا يە بولۋدا. بۇل تۇرعىدا بالا جاستان ءوزىنىڭ ءاربىر ۋاقىتىن ءتيىمدى پايدالانىپ, اقىل-ويى مەن سانا-سەزىمىن تارتىپكە سالۋدى ۇيرەنگەن جانسايا – باقىتتى قىز. ءوزىنىڭ ايتۋىنشا, ۋاقىتى ەشقاشان بوس وتپەيتىن كورىنەدى. ارينە, ەڭبەكسىز مۇنشالىق شىنايى جەڭىستەرگە جەتۋ مۇمكىن ەمەس. سوعان وراي, ول ءار كۇنىنىڭ التى ساعاتىن ءوز سالاسىنا ارنايدى. ونىڭ ءتورت ساعاتىن شاحمات تاقتاسىنىڭ باسىندا وتكىزسە, ەكى ساعاتىندا سۋدا جۇزۋمەن شۇعىلدانادى. ارمانى كوپ قىز سۋدا جۇزۋدەن دە وليمپيادا چەمپيونى بولۋدى كوزدەيدى.
قازاقتا قىز باۋىرمال كەلەدى. جانسايا دا جاڭگىر ەسىمدى ءىنىسىن جانىنداي جاقسى كورەدى. ءوزىنىڭ ايتۋىنشا, جاڭگىر – ونىڭ ەڭ بەرىلگەن جانكۇيەرى. ەرتە ەسەيىپ, ەرتە جاستان ەرەسەكتەرشە ويلاۋعا داعدىلانعان قىز ىنىسىنە ۋاقىت ءبولىپ وتىرۋدى وزىنە باقىت سانايدى. سوندىقتان دا, كەيدە كىشكەنتاي جاڭگىرمەن شاحمات ويناپ, اپكەلىك مەيىرىمىن ارنايدى.
ءنازيرا سايلاۋقىزى
