بيىل قاسيەتتى قادىر ءتۇنى جۇمادان سەنبىگە قاراعان ءتۇنى (1-2 شىلدە) بولىپ بەلگىلەندى. مىڭ ايدان قايىرلى قادىرلى ءتۇننىڭ حيكمەتى جايلى بەلگىلى يسلامتانۋشى عالىم جالعاس سادۋاقاسۇلىمەن سۇحباتتاسقان ەدىك.
– قادىر ءتۇنى – جاي ءتۇن ەمەس. ونىڭ ەرەكشەلىگى تۋرالى اسىل دىنىمىزدە نە ايتىلادى؟
– قادىر ءتۇنىنىڭ ەرەكشەلىگى سول, ونىڭ قاسيەتىن سيپاتتايتىن اياتتار بار. «ءلايلاتۋل قادر» – «قادىر ءتۇنى» دەپ اتالاتىن سۇرە. ول سۇرەدە: «نەگىزىنەن قۇراندى قادىر تۇنىندە تۇسىردىك. (مۇحاممەد س.ع.) قادىر ءتۇنىنىڭ نە ەكەنىن بىلەسىڭ بە؟ قادىر ءتۇنى مىڭ ايدان قايىرلى پەرىشتەلەر جانە جابىرەيىل ول كەشتە راببىلارىنىڭ رۇقساتى بويىنشا بارلىق ءىس ءۇشىن تۇسەدى. ول بەيبىتشىلىك كەشى, تاڭ راۋانداعانعا دەيىن جالعاسادى» دەلىنەدى. مىنە, بۇل قادىر تۇنىنە ارنايى تۇسىرىلگەن, «قادىر» سۇرەسىنىڭ قازاقشا ماعىناسى. اللا وسى سۇرەدە قۇراننىڭ تۇسكەن ءدال ۋاقىتىن, بۇل ءتۇن وتە ماڭىزدى دا قاسيەتتى, ەرەكشە ەكەندىگىن ايقىن كورسەتكەن. حيرا تاۋىندا «عالاق» سۇرەسىنىڭ العاشقى اياتتارى تۇسىرىلگەن. وسى تۇننەن باستاۋ العان قۇران سۇرەلەرى جابىرەيىل (ع.س) ارقىلى 23 جىلدا تولىق ءتۇسىپ ءتامامدالدى.
نەگىزىندە, بۇل سۇرەنىڭ تۇسۋىنە سەبەپ بولعان وقيعا تۋرالى ءتۇرلى ريۋاياتتار بار. سولاردىڭ ءبىرى مىناداي بولىپ كەلەدى: ءبىر كۇنى اللانىڭ ەلشىسى (س.ع.س.) قاسىنداعى ساحابالارىنا يسرايىل ۇلدارىنان ءبىرى اللا جولىندا مىڭ جىلداي قۇلشىلىق ەتكەندىگى تۋراسىندا ايتىپ بەرەدى. ساحابالار بۇعان تاڭ قالىپ, وزدەرىنە مۇنداي مۇمكىندىكتىڭ بەرىلمەگەنىن ايتادى. سول كەزدە اللا تاعالا قادىر سۇرەسىن تۇسىرگەن ەكەن.
– وقىرمانعا تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن «ءلايلاتۋل قادر» ءسوزىنىڭ قازاقشا ماعىناسى جونىندە ايتىپ بەرىڭىزشى…
– «ءلايلاتۋل قادر» ءسوزىن قازاق تىلىنە اۋدارسا, «تاعدىر ءتۇنى» دەگەن ماعىنانى بەرەدى, اتىنان كورىپ تۇرعانىمىزداي, وسى ءتۇنى پەندەنىڭ تاعدىرى پەرىشتەلەرگە بەلگىلى بولادى. سوندىقتان دا بولار, ارداقتى پايعامبارىمىز (س.ع.س) وسى ءتۇننىڭ «قادىرلى دە قۇندى ءتۇن» ەكەندىگىن سيپاتتاپ ءوز ۇمبەتتەرىنە ناق وسى ءتۇندى قالت جىبەرمەي جان-تانىمەن اللاعا قۇلشىلىق قىلىپ, اللادان ىستەگەن بارلىق كۇنالارىنىڭ كەشىرىلۋىن سۇراپ, ءتۇندى ۇيقىسىز وتكىزىپ, جالىقپاي دۇعا ەتۋىمىزدى ءوز حاديستەرىندە ايتىپ كەتكەن. ارداقتى پايعامبارىمىز (س.ع.س): «كىم رامازان ايىنىڭ ورازاسىن شىن يمان جانە ىقىلاسپەن ۇستاسا, ءارى قادىر ءتۇنىن شىن يمان جانە ساۋاپ ۇمىتىمەن وتكىزسە, ونىڭ بۇرىن ىستەلگەن كۇنالارى كەشىرىلەدى» دەگەن.
– قادىر كەشىنىڭ «ەرەكشە ءتۇن» دەپ اتالۋىنىڭ قانداي ارتىقشىلىعى بار؟
– قۇران كارىم وسى تۇندە تۇسە باستادى. بۇل ءتۇننىڭ ءوزى دە – ەرەكشە بەرەكەلى ءتۇن. الداعى ءبىر جىلدا بولاتىن بارلىق ىستەر اللا تاعالانىڭ تاعدىرىمەن پەرىشتەلەرگە وسى تۇندە بىلدىرىلەدى. بۇل تۇندە جابىرەيىل جانە باسقا دا كوپتەگەن پەرىشتەلەر جەر بەتىنە تۇسەدى. بۇل تۇندە تاڭ اعارعانعا دەيىن تىنىشتىق, جامانشىلىقتار اۋلاق بولادى. جەرگە تۇسكەن پەرىشتەلەر يمان كەلتىرگەندەرگە سالەم بەرەدى. بۇل تۇندە جاسالعان قۇلشىلىق مىڭ ايدان دا قايىرلى.
– قادىر ءتۇنىنىڭ رامازان ايىنىڭ ىشىندە ەكەندىگى بەلگىلى بولعانىمەن, ناقتى قاي ءتۇن ەكەنى بەلگىسىز دەپ جاتامىز…
– ايشا انامىز «اللانىڭ ەلشىسى (س.ع.س) ايلاردىڭ ىشىندە رامازان ايىنىڭ سوڭعى ون كۇندىگىندە قۇلشىلىققا ەرەكشە ىجداحاتتىلىق بىلدىرەتىن» دەپ ايتقان. دەگەنمەن, باسقا دا ريۋاياتتاردى نەگىزگە الا وتىرىپ, مۇسىلمان عالىمدارىنىڭ باسىم بولىگى رامازان ايىنىڭ 27-ءشى ءتۇنى قادىر كەشى دەپ توپشىلاعان. اللانىڭ ەلشىسى (س.ع.س) ءبىر حاديسىندە: «قادىر ءتۇنىن رامازان ايىنىڭ سوڭعى ون كۇنىنەن ىزدەڭىزدەر» دەسە, كەلەسى سوزىندە: «قادىر ءتۇنىن رامازان ايىنىڭ 27-ءشى تۇنىندە كۇتىڭدەر» دەپ ايتقان. «قادىر» سۇرەسىندە جاراتۋشى اللا ءوزى ايتىپ وتكەندەي, بۇل ءتۇنى كەش باتا جابىرەيىل (س.ع.س) جانە باسقا دا كوپتەگەن پەرىشتەلەر جەر دۇنيەسىنە ءتۇسىپ, پەندەلەردىڭ قىلعان دۇعالارىنا «ءاۋمين» دەپ تۇرادى. جاراتۋشىسىنان قانداي دۇعا تىلەپ, نەندەي قۇلشىلىق قىلىپ جاتقانىن اللا تاعالانىڭ قۇزىرىنا الىپ بارادى.
قازىرگى تاڭدا باسقا ايلاردا اۋىز بەكىتپەسە دە, وسى رامازان ايىندا ورازا ۇستاۋشىلار سانى ارتىپ كەلەدى, بۇعان دا اللاعا شۇكىر دەيمىز.
– كەيبىر جاستار بۇل ءتۇندى اسىعا كۇتەدى. «قىدىر اتا ارالايدى» دەپ, تاڭعا دەيىن داستارحان جاياتىندار بار. بۇل قانشالىقتى دۇرىس؟
– دۇرىس ايتاسىز, «قىزىر بابا, قىدىر اتا ارالايدى, نەمەسە اتا-بابا ارۋاقتارى كەلەدى, ارنايى دايىندالعان داستارحاننان ءدام تاتادى» دەپ بەرىلە ءۇمىت قىلادى. ەستەرىڭىزدە بولسىن, بۇل ءتارىزدى وي-پىكىر مەن ۇعىم حالىقتىڭ قيالىنان پايدا بولعان. قادىر تۇنىنە ەش قاتىسى جوق.
– ولاي بولسا, بۇل ءتۇندى قارسى الۋدا يسلام ءدىنى نەنى تالاپ ەتەدى؟ قادىر ءتۇنىن قالاي وتكىزۋ كەرەك؟
– ءابۋ ھۋرايرا (ر.ا.) جەتكىزگەن ءبىر ريۋاياتتا اللانىڭ ەلشىسى (س.ع.س): «كىم قادىر ءتۇنىن ونىڭ ارتىقشىلىعىنا سەنىپ, ساۋابىن اللادان كۇتىپ قۇلشىلىقپەن وتكىزەتىن بولسا, وتكەن كۇنالارى كەشىرىلەدى». پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س) حاديستەرىنەن وقىپ بىلگەنىمىزدەي, بۇل ءتۇنى – اللاعا تاسبيح (ەسكە الۋ جانە ماقتاۋلار) ايتۋ, ءناپىل نامازدار وقۋ, قۇران وقىپ ناسيحات ايتۋ سياقتى عيبادات تۇرلەرىمەن اينالىسقان دۇرىس. وسى ءتۇنى ورازا ايى حاقىندا تۇسكەن قۇران اياتتارىن, پايعامبار حاديستەرىن جاتتاپ, بالالارىڭىزعا, نەمەرەلەرىڭىزگە ناسيحاتتاپ, كوپشىلىك ورىندا ۋاعىزدار ايتىلعانى دا عيبادات. سونداي-اق, قادىر ءتۇنى وزىڭىزگە, پەرزەنتتەرىڭىزگە, تۋىستارىڭىزعا اللادان مەدەت, سۇيەنىش جاقسىلىق جانە دە تولىپ جاتقان ارمان-تىلەكتەرىڭىزدى سۇراپ دۇعا ەتىڭىز. سونىمەن قاتار قۇپتان جانە تاڭ نامازدارىن جاماعاتپەن وقۋعا ۇلكەن ءمان بەرۋ قاجەت, سەبەبى, اللانىڭ ەلشىسى (س.ع.س) قۇپتان نامازىن جاماعاتپەن وقىعان ادام ءتۇننىڭ جارتىسىن, ال تاڭ نامازىن دا جاماعاتپەن وقىعان ادام ەكىنشى جارتىسىن قۇلشىلىقپەن وتكىزگەندەي بولاتىنىن سۇيىنشىلەگەن.
قىسقاشا ايتارىم, جىل ون ەكى ايدا جاسالعان قۇلشىلىقتارىمىز جانە ايلاردىڭ سۇلتانى رامازاندا ۇستاعان ورازامىز بەن وقىعان نامازدارىمىز, دۇعا-تىلەكتەرىمىز قابىل بولسىن. ەلىمىز تىنىش, جۇرتىمىز امان بولسىن!
گۇلميرا شارحانقىزى
