2017 jyl elordalyqtar üşın tabysty jyl boldy. Barlyq baǧyttar boiynşa ösu dinamikasy bar. Būl turaly keşe Astana qalasynyŋ äkımı Äset İsekeşevtıŋ halyqqa esep beru kezdesuınde aityldy.
Dästürlı jiynǧa qatysqan QR Premer-ministrınıŋ bırınşı orynbasary Asqar Mamin biyl elordanyŋ 20 jyldyq mereitoiy ekenın ärı tarihi tūrǧydan qysqa merzım ışınde qalanyŋ qarqyndy damyp, älemdegı bedeldı qalalardyŋ qataryna qosylǧanyn atap öttı. Halyqaralyq kezdesuler men jahandyq bastamalardyŋ ortalyǧyna ainalǧan elordanyŋ jetken jetıstıkterıne joǧary baǧa berdı.
«Astana – zaman talabyna sai, ekonomikalyq äleuetı joǧary, önerkäsıp pen qyzmet salasy damyǧan industrialdy qala. Elbasymyzdyŋ Astanany ömır süruge eŋ qolaily jäne qala tūrǧyndary üşın qauıpsız qalalardyŋ bırıne ainaldyru jolynda qoiǧan mındetterı men tapsyrmalaryn sapaly oryndau üşın Ükımet qala äkımşılıgıne qoldau körsetude» dedı Asqar Ūzaqbaiūly.
Astana qalasy bır jyl ışınde bırqatar oŋ özgerısterge qol jetkızdı. Önerkäsıp, jer, jol jäne kölık qatynasy, energetika men ekologiia, äleumettık saiasat jäne tūrǧyndardyŋ tūrmys deŋgeiın joǧarylatu siiaqty asa maŋyzdy salalar aitarlyqtai alǧa jyljydy. Nätijesınde qala boiynşa jalpy öŋırlık önım 3,9 trln teŋgenı qūrap, makroekonomikalyq ösım 4,8 paiyzǧa jetken. «Ötken jyly önerkäsıp öndırısınıŋ kölemı 550 mlrd teŋgenı qūrady. Öndırıstıŋ ösu qarqyny boiynşa Astana elımızdıŋ öŋırlerı arasynda ekınşı orynǧa jaiǧasty. Äsırese, metallurgiia jäne maşina jasau salasy qarqyndy damyp keledı. Qala ekonomikasyna 945 mlrd teŋge investisiia tartylyp, 3 paiyzǧa östı. 2017 jyldyŋ 9 aiynyŋ qorytyndysy boiynşa 2,7 trln teŋgenıŋ önımı öndırıldı. Eŋbek naryǧynda 19 myŋ jaŋa jūmys oryndary aşyldy. Onyŋ şamamen 15 myŋy şaǧyn jäne orta biznestıŋ ülesınde» dedı Äset İsekeşev.
Astanalyqtardyŋ amandyǧy qymbat
Bilıktıŋ kün tärtıbındegı negızgı mäsele – densaulyq saqtau. Ötken jyly ölım-jıtım sany 9 paiyzǧa, ana men bala ölımı 38 paiyzǧa tömendedı. Onkologiialyq auruǧa şaldyqqandar – 9,7 paiyz, qaitys bolǧandar – 10 paiyz, tuberkulezben auyrǧandar sany soŋǧy bes jylda 28 paiyzǧa azaiǧan. Bügınde medisinalyq mekemelerdı avtomattandyru jüiesın engızu jäne därıgerlerdı qaǧazbastylyqtan aryltu üşın «SMART medisina» jobasy sättı jüzege asuda. Osy jobany ıske asyru nätijesınde tūrǧyndardyŋ densaulyǧyna bailanysty elektrondyq qūjaty tüzıledı.
«Endıgı meje – densaulyq saqtau salasynda jekemenşık pen memlekettık ärıptestıktı damytu. 2020 jylǧa deiın 8 nysan salynu josparlanǧan. Jalpy, saladaǧy mamandardyŋ käsıbilıgın arttyru üşın 8000-ǧa juyq medisinalyq qyzmetkerlerdı elımızdıŋ jäne şet elderdegı jetekşı klinikalarda oqytu közdelude. Medisinalyq turizmdı damytu boiynşa da qolǧa alynǧan mäseleler belsendı jürgızıletın bolady» dedı äkım.
Bılımge bölıngen qarjy ūlǧaiyp keledı
Elordada adam kapitalyn damytudaǧy basty röl bılım beru jüiesıne jüktelgen. Äkımnıŋ aituynşa, būl – basty basymdyqtardyŋ bırı. Qala tūrǧyndarynyŋ köbeiuın jäne halyqtyŋ tuu deŋgeiın eskere otyryp balǧyndardy mektepke deiıngı tärbie oryndarymen qamtu üşın keşendı jūmystar jürgızılude. Būl mäselenı şeşudıŋ negızgı kıltı memlekettık -jekemenşık ärıptestık aiasynda jüzege asyp keledı. Jyl saiyn mektepke deiıngı jekemenşık ūiymdar tarapynan memlekettık tapsyrysty oryndau deŋgeiı ūlǧaiuda. Mäselen, 2015 jyly 4870 oryn bolsa, 2017 jyly memlekettık tapsyrys kölemı 79 balabaqşada 8779 orynǧa jettı. Al 2018 jyly memlekettık tapsyrysty 18000 orynǧa deiın ūlǧaitu közdelude. Osylaişa, balabaqşa kezegınde tūrǧan 40 myŋ balanyŋ sanyn 26 myŋǧa qysqartu mümkındıgı bar.
Bügıngı taŋda elordada balalardy mektepke deiıngı oqu ūiymdarymen qamtu 78 paiyzdy qūraidy, ötken jyly ol 70,6 paiyzdy qūraǧan. 2020 jylǧa qarai 3 pen 6 jasqa deiıngı balalardy jüz paiyzǧa deiın qamtu josparlandy. Mektepke deiıngı ūiymdarǧa oryn böludıŋ aşyqtyǧyn qamtamasyz etu maqsatynda osy jyldyŋ qaŋtar aiynan bastap, avtomatty türde beru jüiesı engızıldı.
«Jyl saiyn qala mektepterınde oquşylar sany köbeiude. Sondyqtan osy mäselenı şeşu üşın biyl Ükımettıŋ arnauly baǧdarlamasy aiasynda 7000 orynǧa arnalǧan 6 mekteptıŋ qūrylysy tūrǧyzylady. Tūtastai alǧanda, aldaǧy üş jylda respublikalyq biudjet esebınen jäne oǧan jeke investorlardy tarta otyryp, 27 mektep pen 10 nysannyŋ qūrylysyna uchaskeler men joba daiyndaluda. Aita keterlıgı, elordadaǧy barlyq mektep internet jelısıne qosylǧan jäne onyŋ bärı elektrondy jurnaldar men kündelık jüiesımen qamtylǧan» dep tüsındırdı Äset İsekeşev. Bır aita keterlıgı, soŋǧy 4 jyldyŋ ışınde elordadaǧy bılım beru salasyn damytuǧa baǧyttalǧan biudjet qarajaty 95 paiyzǧa ūlǧaidy.
Äuelgı mındet – äleumettık qorǧau
Jūmyspen qamtu mäselesı turaly aitsaq, ötken jyly 19 myŋ jaŋa jūmys orny aşylǧan. Tūrǧyndardy nätijelı jūmyspen qamtu jäne jappai käsıpkerlıktı damytu baǧdarlamasy boiynşa 2,8 mlrd teŋge bölınıp, 8,2 myŋ adam jūmysqa ornalastyryldy. Elordadaǧy jūmyssyzdyq deŋgeiı 4,5 paiyzǧa deiın tömendedı. Äset İsekeşevtıŋ aituynşa, būl – elımız boiynşa eŋ tömengı körsetkış.
Astanada mümkındıgı şekteulı jandardyŋ mäselesı nazardan tys qalǧan emes. Atap aitsaq, ötken jyly «Astana-ruhy myqty adamdar qalasy» atty jaŋa baǧdarlama qabyldanǧan bolatyn. Ol boiynşa osy künge deiın ülken 12 joba jüzege asuda. Mäselen, qala boiynşa saiabaqta ruhy myqty adamdar üşın arnaiy sport alaŋdary jasaldy. Ruhty myqty balalardyŋ ata-analaryn qoldau üşın bırınşı respublikalyq konferensiia öttı. Sporttyq jarystar men jūmys beru järmeŋkelerı ūiymdastyryldy. Äset İsekeşev öz sözınde būl jūmystar odan ärı jalǧasatynyn jetkızdı.
Qala basşysy elorda ıs jüzınde damudyŋ jaŋa kezeŋıne qadam basqanyn aitty. Osy oraida qalamyzdyŋ damuyna belsendı aralasyp, tabysty eŋbek etıp, qoldau bıldırgen türlı sala mamandary men elordanyŋ barlyq tūrǧyndaryna alǧysyn bıldırdı.
Tūrǧyn üi salu toqtamaidy
Astana äkımı öz sözınde körmege daiyndyq barysynda bırqatar kölık, injenerlık jäne äleumettık infraqūrylym mäselelerı şeşılgenın mälımdedı. Tūrǧyn üi qūrylysy da qarqynyn toqtatpady. Byltyr Astanada bır jyl ışınde paidalanuǧa berılgen üilerdıŋ sany rekordtyq körsetkışke jettı. Iаǧni, 2,36 mln şarşy metr baspana, onyŋ ışınde memlekettıŋ qarjy közı esebınen Astana qalasynyŋ äkımdıgı 7 tūrǧyn üi keşenın tūrǧyzdy. Osylaişa 1062 otbasyny pätermen qamtamasyz etuge mümkındık berıldı.
«Qoljetımdı nesie jäne jaldamaly baspananyŋ qūrylysy bırınşı naryqtaǧy üilerdıŋ baǧasyn tömendetuge alyp keldı. Memlekettık baspananyŋ baǧasy bügınde är şarşy metrı 180 myŋ teŋgenıŋ ainalasynda. Naryqtaǧy bäsekelestıktı saqtau üşın astanalyq merdıgerler jyl saiyn baǧany tömendetuıne tura keledı. Soŋǧy üş jylda astana naryǧyndaǧy bırınşı satylymdaǧy üilerdıŋ baǧasy orta eseppen şarşy metrı 355,5-ten 324,1 myŋ teŋgege deiın tömendedı. Oǧan qosa, naryqta şarşy metrı 260-280 myŋ teŋge tūratyn ūsynystar da bar» dep jalǧastyrdy Äset İsekeşev.
Jiynda qala basşysy apatty üilerdıŋ mäselesıne arnaiy toqtaldy. Öitkenı elordada «Apatty üilerdı süru» jobasynyŋ bırınşı kezeŋı aiaqtaldy.
«Auqymdy joba aiasynda 3449 otbasy köşırıldı, 228 apatty üidıŋ 15 myŋǧa juyq tūrǧyndary jaŋa baspanaǧa ie boldy. Tek ötken jyldyŋ özınde 111 apatty üiden 1746 otbasy özderınıŋ jaŋa päterıne qonys audardy. Al qazır Astanada atalmyş jobanyŋ ekınşı kezeŋın jüzege asyru bastaluda. Ol boiynşa 5 jyl ışınde 150 köppäterlı üidı sürıp tastau josparlanyp otyr» dedı Äset Örentaiūly. Aita keteiık, äkımnıŋ atap ötken baǧdarlamasy būl – TMD elderı boiynşa eskı üilerdı sürıp tastaityn bırden-bır jalǧyz joba.
Sifrlandyru şyǧyndy azaita ma?
Belgılı bolǧandai, elordalyqtardy köbıne kommunaldyq qyzmettıŋ aşyqtyǧy, PİK qyzmetı men injenerlık jelı, lift, şatyr, qasbet mäselelerı tolǧandyrady eken. Qala äkımı osy mäselelerdı şeşu üşın E-PİK sifrlandyru jobasy qarastyrylǧanyn aitty.
«Onyŋ basty erejesı «bärı ädılettı jäne tüsınıktı boluy kerek», iaǧni maqsatsyz qarjy jūmsaǧan qyzmet körsetuşı kompaniianyŋ jūmysy bırden toqtatylady. Sifrlandyru sondai-aq şyǧyndy azaitudy da qarastyrady. Özara habarlasyp otyratyn, datchik keşenıne bırıktırılgen tūtas jüienı engızu, barlyq injenerlık jelı jūmysyn retteuge, onyŋ energiialyq tiımdılıgın arttyruǧa mümkındık beredı» deidı äkım. Onyŋ aituynşa, jüienı engızu boiynşa jūmystar 440 PİK ışınen 252 PİK-te bastalyp ta ketken. Negızgı maqsat – tūrǧyn üi qoryn paidalanu jäne saqtau üşın qajettı jaǧdai jasau. Sondai-aq, äkımdık tarapynan soŋǧy ekı jylda PİK-pen bırlesıp menşıktık qūqyqty anyqtau boiynşa jūmystar atqarylǧan. Nätijesınde tırkelgen kondominium sany 97 paiyzǧa deiın jettı. Būl respublika boiynşa eŋ ülken körsetkış eken. Al PİK-terdı tekseru nätijesınde 2017 jyly 115 eskertu berılgen, 42-sı basqaru organdary tarapynan äkımşılık jauapkerşılıkke tartylsa, 22 PİK boiynşa materialdar sotqa joldanǧan.
Sport şaralarynyŋ ordasy
Jiynda belgılı bolǧandai, elorda audandarynda ötken jyly jaŋadan 20 sporttyq alaŋ paidalanuǧa berılgen. Sondai-aq, būqaralyq sport belsendı damyp keledı. Onyŋ dälelı – 600-den astam ıs-şaralardyŋ ötkızıluı.
«Astana saiabaqtarynda demalys künderı tūraqty türde türlı sporttyq şaralar, aksiialar, şeberlık därıster, köŋıldı jattyǧular ötkızılıp keledı. Biyl halyqty tūraqty türde sportpen şūǧyldanuǧa jaǧdai jasau üşın 600-ge juyq jappai sporttyq şaralar ūiymdastyrylady. Bızdıŋ maqsat – Elbasy tapsyrmasyna säikes, 2020 jylǧa deiın sportpen ainalysatyn tūrǧyndardyŋ jalpy sanyn 30 paiyzǧa jetkızu. Bız tūrǧyndardyŋ salauatty ömır saltyn ūstanuyna jol aşyp, jaqsy jetıstıkke qol jetkızuımız kerek» dedı Äset İsekeşev.
«Sergek» sergektıkke üiretedı
Elorda tūrǧyndary men qonaqtarynyŋ qauıpsızdıgı ärdaiym bırınşı orynda bolmaq. 2017 jyldyŋ körsetkışıne süiensek, bas qalada qylmystyq ahualdyŋ deŋgeiı 20 paiyzǧa tömendegen. Ärine, körme kezındegı qauıpsızdık şaralary qoǧamdyq tärtıptıŋ ornauyna eleulı yqpal etıp otyr.
«Polisiia men tūrǧyndar arasyndaǧy bailanysty nyǧaitu maqsatynda uchaskelık inspektorlar halyqpen myŋǧa juyq kezdesu ötkızdı. Astanalyqtar polisiiaǧa senım bıldıre otyryp, qoǧamdyq tärtıptıŋ saqtaluyna özderı de üles qosyp otyr. Bız būl jūmystardy odan ärı jalǧastyratyn bolamyz» dedı äkım.
Aita keteiık, bügınde 858 astanalyq qoǧamdyq kömekşı qyzmetın atqarady. Al üilerdıŋ aulalary men kıreberısterge ornatylǧan beinebaqylau jüielerınıŋ qylmystyŋ aldyn aluda paidasy köp. Tek 2017 jyldyŋ özınde 500-den astam baqylau kameralary ornatyldy. Onyŋ 150-den astamy «Qauıpsız aula» aiasynda jüzege asty. Al 3000-nan astam beinebaqylau memlekettık-jekemenşık ärıptestık jäne PİK pen tūrǧyndar tarapynan qoldanysqa berılgen. Atalmyş jüienıŋ kömegımen 2 myŋnan astam äkımşılık qūqyqbūzuşylyq anyqtalypty, al kıreberıste ornatylǧan kameralardyŋ kömegımen 1800-den asa būzuşylyq tırkelıp otyr.
Eseptık kezdesude Astana äkımı ötken jyldyŋ qazan aiynda jüzege asqan «Sergek» jobasynyŋ tiımdılıgın söz ettı.
«Atalmyş joba engızılgelı jol-kölık oqiǧalary 18 paiyzǧa qysqardy. Būl – memlekettık –jekemenşık ärıptestık aiasynda jüzege asqan tiımdı jobanyŋ jarqyn ülgısı. Nätijesınde tūrǧyndar da, jürgızuşıler de özderın qauıpsız sezıne bastady. Qala biudjetıne keletın şyǧyndar da bırşama azaidy» dedı Äset İsekeşev.
Ekologiialyq ahual – nazarda
Qazırgı uaqytta Astana qalasynda 10 saiabaq, 4 bulvar jäne 95 skver bar. Qala ortasynda jailylyq sezıledı.
«Men de sızder sekıldı bas qalanyŋ kögaldanyp, jaiqalǧanyn qalaimyn. Bügınde qalamyzda 714 myŋ aǧaş egılgen. Elordanyŋ jasyl beldeuı baǧdarlamasy aiasynda 2,1 mln köşet ainala otyrǧyzyldy. Biyl tūrǧyndardyŋ talaby men tılegın eskere otyryp, qalanyŋ eskı bölıgı men sürılgen apatty üilerdıŋ ornyna 9 skver tūrǧyzylatyn bolady» dep atap öttı äkım. Onyŋ aituynşa, būiyrsa, jaz aiynda Prezident tapsyrmasyn oryndau maqsatynda Botanikalyq baq aşylady. Onyŋ aumaǧy tropikalyq beldeudıŋ klimattyq erekşelıkterıne sai bolady.
Qazırgı taŋda 24 myŋ aǧaş pen 12 myŋ köşet otyrǧyzylǧan. 42 myŋ şarşy metrdı alatyn velojol, 23 myŋ şarşy metr jügıru joldary bolady jäne 86 myŋ şarşy metrden astam jolǧa tas töseledı.
Qalanyŋ ekologiialyq ahualyn aita kele, qala basşysy soŋǧy kezde jiı köterılgen tütın mäselesı turaly aitudy da ūmytpady.
«Būl mäselenı şeşu üşın bız älemdık deŋgeidegı ūiymmen, sarapşylarmen, ekologiialyq qauymdastyqpen bırlese otyryp komissiia qūrdyq. Bız ekı baǧyt boiynşa ıske kırıstık. Bırınşısı – ūzaqmerzımdı tömen kömırtektı damu strategiiasyn äzırleu. Iаǧni, kömırden bas tarta otyryp, barynşa taza közderdı paidalanu» dei kele, Äset İsekeşev auany jaqsartu maqsatynda jūmystar jürgızılıp jatqanyn aitty. Mäselen, qalanyŋ avtokölık qūrylymdary gazben jüruge köştı. Qazırgı uaqytta elordada 158 «Ekotaksi» jäne gazben jüretın 14 myŋnan astam kölık tırkelgen.
«Jolauşylar tasymaldaityn 738 avtobus Evro-5, Evro-6 sanatyna jatady. Olardyŋ ışınde 380 avtobus 2017 jyly satyp alyndy. Biyl qala tūrǧyndary üşın velosiped kölıgın jetıldırudı qarastyramyz. Sonymen qatar, 1717 şaqyrym velojol qūru josparda bar. Aita ketetını, tūrǧyn üiler men jekemenşık sektorlardy kezeŋ-kezeŋımen gazǧa köşıru mäselesı maŋyzdy qadam» dep mälımdedı Äset İsekeşev.
Ruhani jobalar jüzege asty
Elordada «Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasyn jüzege asyru aiasynda bır jyldyŋ ışınde 200-dei ıs-şara ötkızılgen. Qalanyŋ 27 aialdamasynda arnaiy sandyq taqta ornatyldy. «Astananyŋ kielı jerler kartasy» tüzıldı. Oǧan elorda tarihynda maŋyzdy oryn alatyn 20 nysan engızıldı. Onyŋ ışınde: «Bozoq» qalaşyǧy, «Qaraötkel» ziraty, «ALJİR» memorialdy keşenı bar.
«Elordada tūŋǧyş ret, «Ǧylym», «Erlıgı üşın», «Şyǧarmaşylyq jäne öner», «Jurnalistika», «Üzdık memlekettık qyzmetker», «Jas käsıpker», «Teatr jäne kino» siiaqty basqa da nominasiialardan tūratyn, jastar üzdıkterın anyqtaǧan «Astana daryny–2017» syilyǧy taǧaiyndaldy.
Şyǧarmaşyl jastardyŋ «Elımnıŋ jüregı – Astana» atty kıtaby jaryq kördı. «Astana Bilim Land» jäne «Bookdating» jobalary jüzege asyryldy. Olar qazırgı zamanǧy aqparattyq tehnologiialardy, sonyŋ ışınde jedel internettı paidalanyp, körkem, ǧylymi ädebietterdı oqu mädenietın qalyptastyruǧa baǧyttalǧan» deidı äkım. Qala basşysynyŋ aituynşa, biyl «Qasiettı Astana» atty kıtap-albom şyǧaryp, elordanyŋ kielı jerlerıne velotur, saiahat josparlanyp otyr. «ALJİR», «Säken Seifullin» atyndaǧy mūrajailarda jäne Bäiterek keşenınde qor tolyqtyru, öŋdeu jūmystary jürgızıldı. Sol jaŋartudyŋ arqasynda būl nysandardy ötken jyly 600 myŋ adam tamaşalapty. «Tuǧan jer», «Atameken» baǧytynda bırqatar ūlttyq kompaniialar, ırgelı käsıpkerler «Mesenattar tobyna» kırıp, qalanyŋ infraqūrylymdyq, äleumettık, densaulyq saqtau, bılım salalaryna qajettı nysandardy saluǧa, jöndeuge, mektep, balabaqşalardy jaŋa qondyrǧylarmen tolyqtyruǧa atsalysyp, qaiyrymdylyq şaralaryn atqarǧan.
Endıgı toi – 20 jyldyq
Jiynda Astana qalasynyŋ 20 jyldyǧyn atap ötuge bailanysty josparymen bölısken qala äkımı 20 jyldyq aiasynda 600-den astam ıs-şara ötkızu josparlanǧanyn erekşe atap öttı.
«Biylǧy jyldyŋ basty missiiasy – Astananyŋ 20 jyldyǧyn merekeleuge daiyndyq jäne ony ötkızu. Qazırgı künde ıs-şaralar baǧdarlamasy jasalyp ärı tūraqty ştab qūrylyp, komissiia jūmysyn bastady. Öz kezegınde Almaty jäne 14 oblys tarapynan «Aimaqtardan Astanaǧa tartu» jobasy ıske asyryluda. Joba aiasynda jaŋa 10 äleumettık nysan salynyp, qalanyŋ audandaryn damytuǧa erekşe nazar audarylady» deidı äkım. Taǧy bır quantarlyǧy, 240 oryndyq jaŋa balabaqşa salynady, türlı sport türımen ainalysuǧa mümkındık beretın saiabaq aşylady, velosiped jolyna arnalǧan köpır boi köteredı. Ärine, mūnyŋ bärı elorda tūrǧyndarynyŋ igılıgı üşın.
Jiyn soŋyna taman şahar basşysy ärbır astanalyqqa alǧysyn bıldırdı. «Özderıŋız körıp otyrǧandai, bızdıŋ qalamyzda belsendı ömırlık ūstanymy bar kreativtı azamattar tūrady. Osy oraida Astanada ömır süru jaǧdaiy men jailylyǧyn arttyruǧa ūsynys bıldırıp, janaşyrlyq tanytqan elordanyŋ ärbır tūrǧynyna alǧys aitqym keledı. Ärine, kemşılıkter de joq emes. Maǧan qala tūrǧyndaryn tolǧandyryp otyrǧan mäseleler jaqsy tanys. Olardy der kezınde şeşuge tyrysamyz. Ärine, maqsatty ıstıŋ bärın bır uaqytta tyndyryp tastau mümkın emes. Ol da bolsa öz jalǧasyn tabatyn jūmys. Eŋ bastysy – sız ben bızdıŋ osy qalaǧa degen azamattyq janaşyrlyǧymyz» dei kele, qalanyŋ ösıp-örkendeuıne üles qosqan eŋ belsendı azamattardy arnaiy syilyqpen marapattady.
ÄLEUMET SAUALY – ÄKIM JAUABY
Astana äkımı Äset İsekeşevtıŋ halyqqa esep beru kezdesuınde zaldaǧy jūrtpen qatar N.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetı men S.Seifullin atyndaǧy Qazaq agrotehnikalyq universitetıne jinalǧan tūrǧyndar tıkelei qosylym arqyly sūraq qoiuǧa mümkındık aldy. Sondai-aq, saualdar äkımnıŋ «Feisbuktegı» jeke paraqşasyna jäne «IKomek» bolyp özgergen būrynǧy «109» qyzmetı jelısıne qabyldandy.
Üleskerler mäselesı 2-3 jylda şeşılmek
Aldymen Äset İsekeşev üleskerler mäselesı qalai şeşılıp jatqanyn jan-jaqty tüsındırdı.
– Byltyr tiıstı zaŋ qabyldandy. Soǧan säikes sol uaqyttan berı bız qūrylys saluşylarǧa üleskerlerge päter satuǧa rūqsat beremız. Iаǧni, äkımdıktıŋ şeşımınsız būǧan rūqsat berılmeidı. Halyqqa aitarym, päterge qarjy salmastan būryn osyny tekserıp alyŋyzdar. Būl zaŋ qabyldanbai tūrǧanda üleskerlerdı aldaǧan qūrylys saluşylardyŋ köbısı qamaldy, keibır ıster boiynşa tergeu jürıp jatyr.
Jaǧdai kürdelenıp ketken soŋ bız Elbasyna şyqtyq. Memleket basşysy Ükımetke tapsyrma berdı. Bırge jūmys ıstegenımızden keiın Ükımet şeşımımen «Nūrly jer» baǧdarlamasyna özgerıster engızılıp, üleskerler mäselesın şeşuge Ūlttyq qordan 40 mlrd teŋge bölındı. Bıraq keiın būl qarjy qaitaryluy tiıs, – dedı qala basşysy.
Astana äkımınıŋ aituynşa, būǧan deiın qalada tüitkılı bar 100 üleskerlık nysan bolǧan. Qalalyq komissiianyŋ jūmysy nätijesınde sondai 51 nysan qaldy. Sol nysandardyŋ ışınde 12-sı salynyp bıttı. Qazır olar boiynşa räsımdeu jūmystary jürgızılude. Al 39 nysannyŋ qūrylysyn aiaqtau mäselesı tūr. Ūlttyq qordyŋ aqşasyn qaitaru kerektıgın tüsıngen soŋ 6 nysanǧa qarjy salǧandar jeke investordy tartyp, qūrylysty özderı salyp aiaqtaimyz dep şeştı. Sonda 33 nysan qaldy.
– Üleskerlerdıŋ är tobymen jeke özım bırneşe märte kezdestım. «ASSM 01», «Bahyt 11» syndy qūrylys kompaniialarynyŋ nysandary boiynşa qylmystyq ıster qozǧalyp, tergeu jürgızılude. Būl ıster Bas prokuraturanyŋ qadaǧalauyna alyndy. «Şyǧys», «Jaǧalau», «Azbuka Jilia» nysandary boiynşa bız algoritm äzırlep, bekıttık. Arnaiy kompaniia qūrdyq. Būl algoritmge säikes, är nysan boiynşa tehnikalyq audit ötkızu kerek. Keibır üilerdıŋ qūrylysy aiaqtalmastan 5-10 jyl tūr. Olardyŋ erteŋ qūlamasyna kım kepıldık beredı? Tehnikalyq audit sol üşın kerek. Üidıŋ qūrylysyn aiaqtauǧa qanşa qarjy qajet? Mūny anyqtau üşın qarjylyq audit jasalady.
«Azbuka Jilia» boiynşa qazır ışkı qaişylyqtar bar. Bügınderı būl nysan boiynşa 6 tūrǧyn üi-qūrylys kooperativı qūryldy. Sottyŋ şeşımımen tızımder bekıtıldı. Bügınderı qūrylysty kım jürgızetını turaly dau jürıp jatyr.
Nysan boiynşa qazır tehnikalyq-qarjylyq audit äzırlenude. Aldaǧy bır-ekı ai kölemınde
būl jūmysty aiaqtaudy josparlap otyrmyz. Naqty şeşım sonda şyǧarylady. Oǧan deiın Ūlttyq qordyŋ aqşasyn bıreuge bere almaimyz. Jalpy, eger aqyldasa jūmys ıstesek, 2-3 jyl kölemınde üleskerlerdıŋ mäselesı şeşıledı dep oilaimyn, – dedı Äset İsekeşev.
Keptelıs azaiyp, bazarlar salynady
Viktor Sergeevich deitın tūrǧyn Alaş tasjolyndaǧy Ortalyq bazarǧa aparatyn jol mäselesın köterdı. «Būl jolda ünemı keptelıs bolady da tūrady. Osy jaǧdai sol maŋaida tūratyn halyqpen qatar bazardaǧy saudagerlerge de qolaisyzdyq tudyrady. Ortalyq bazarǧa qaşan kedergısız jetuge mümkındık tuady? Osy turaly bılgım keledı. Qalada jaŋa bazarlar salyna ma? Sol jaǧynan da habar berseŋız» dedı ol.
– Ortalyq bazarǧa halyq köp baratyndyqtan Alaş tas joly boiyna «Vus Lane» jolaǧy salyndy. Būl jaǧdai avtobustardyŋ jäne halyqtyŋ dıttegen jerıne jetu jyldamdyǧyn 20 paiyzǧa arttyrdy. Bıraq
ol jaqqa saǧatyna 11 baǧdar, 50 avtobus qatynaidy. Būǧan avtokölıkter aǧynyn qosyŋyz. Sondyqtan keptelıs oryn almai tūrmaidy. Ötken aida sol jaqqa özım ekı ret baryp, jaǧdaimen tanystym. Sodan soŋ orynbasarym Qosman Aitmūhambetov jetekşılık etetın komissiia qūrdyq. Onyŋ qūramyna barlyq qyzmetter kırdı.
Qazır mynadai şeşımge keldık: «Alaş tasjoly tranzittık jolǧa ainalady. Onda kölık qaŋtarylmaityn bolady. Sol jerde bız ekı ışkı joldy salatyn bolamyz. Būl joldarda avtobustar ainalatyn aumaq, kölık tūraqtary salynady. Ol üşın bazardyŋ aumaǧy bosatylyp, qasbetı jönge keltırıledı. Sebebı būl – qalaǧa kırer qaqpa. Biyl būl jūmysty atqaramyz. Menıŋ oiymşa, jyldyŋ soŋynda jaǧdai jaqsarady.
Bazarlarǧa kelsek, bız tiıstı saraptama jasadyq. Sol jaǧalaudyŋ tūrǧyndary nemese S.Seifullin köşesınıŋ basynda tūratyn halyq, jalpy alystau aimaqtardaǧy adamdar Ortalyq bazarǧa sabylmas üşın investorlarmen jaŋa bazarlar qūrylysy boiynşa jūmys ıstep jatyrmyz. Olar 5-ten kem bolmaidy. Keibıreulerdıŋ qūrylysy biyl bastalady. Olar
Ş.Beisekova, temır jol vokzaly maŋaiynda, basqa da jerlerde salynady. Bızdıŋ maqsatymyz – qalanyŋ barlyq aumaqtaryn bazarlarmen qamtamasyz etu. Jalpy, atalmyş jūmysty baqylauda ūstap otyrmyz, – dedı Äset İsekeşev.
Gaz tartu jobasy ükımette qaralyp jatyr
Almaty audany ardagerler keŋesınıŋ müşesı Tölebai Äşımūly qalaǧa, sonyŋ ışınde «Promyşlennyi», «Köktal» tūrǧyn alaptaryna, oŋtüstık-şyǧys aumaǧyna qaşan gaz keletını, «kögıldır otyn» kelgende jeke üidıŋ iesı üşın onyŋ baǧasy qanşa bolatynyn sūrady.
«Peş jaǧatyn jeke üiler auany lastap jatqanyn bärımız körıp otyrmyz. Tymyq künderı, tıptı, tynys alu qiyndaidy. Bız özımızdı ǧana emes, bala-şaǧamyzdy, nemerelerımızdı oilauymyz kerek» dedı ol.
– Astanaǧa gaz tartu jobasy qazır Ükımette qaralyp jatyr. Elbasy būl mäselenı öz baqylauynda ūstap otyr. Ükımet ūsynylǧan barlyq nūsqalardy zertteude. Onyŋ baǧasy turaly aitu älı erte. Gaz tartu qala üşın şynymen strategiialyq mäselege ainalyp otyr. Öitkenı qala jyldam ösıp jatyr. Būdan ärı kömırdı ǧana paidalanyp şahardy damyta almaimyz. Jeke sektorǧa da gaz keluı tiıs. Būl mäselenı künde talqylaimyz dep aita alamyn. Tiıstı şeşım qabyldanǧan soŋ halyqqa habarlanady. «Promyşlennyi» tūrǧyn alabynda 10 myŋ adam tūrady. Eger şeşım oŋ qabyldanǧan jaǧdaida oǧan da gaz keledı dep oilaimyn, – dedı Astana äkımı.
Şet aimaqtar qarausyz qalmaidy
Qala şetınde tūratyn astanalyqtardyŋ atynan söz söilegen azamat jaŋa baǧyttaǧy avtobus baǧyttaryn köbeitudı ötındı. «Elordada millionnan astam tūrǧyn bar. Atqarylǧan jūmystardyŋ barlyǧy qandai qiyndyqpen şeşılıp jatqanyn köz köredı. Qaladaǧy qoǧamdyq kölık qyzmetı bıraz jūmystar atqardy. Barlyq jerge avtobustar qatynap tūr. Bıraq elorda halqynyŋ jyldan-jylǧa ösuıne bailanysty qalanyŋ kölemı de ūlǧaidy. Tap qazırgı uaqytta şet audandar tūrǧyndary qoǧamdyq kölıkke mūqtaj. Jaŋa baǧyttaǧy avtobustar qatynasyn köbeitseŋızder» dep öz tılegın bıldırdı ol.
Astana äkımı qoǧamdyq kölıktı damytu äkımdıktıŋ basty baǧyttarynyŋ bırı ekenın taǧy da mälımdedı. «Bız arnaiy baǧdarlamany bekıtıp, jaŋa jobalardy qoldanyp kelemız. Ol üşın biudjetten qarjy da bölındı. Qazır qalada 200 jaŋa avtobus jürıp jatyr. Jaqyn arada taǧy 180-ı jolǧa şyǧady. Äsırese, qoǧamdyq kölıkterdı şet audandarǧa böluge niettımız» dep jauap qaiyrdy Äset İsekeşev.
Sondai-aq, äkım esepke kelgen jūrtşylyqqa äkımdık bastaǧan «Şet aimaqsyz qala» baǧdarlamasy bar ekendıgın jetkızdı. «Qala şetınde ornalasqan ärbır audanǧa arnalǧan arnaiy baǧdarlama jasaldy. Biyl aituly özgerıster bolady» degen ol öz orynbasary Qosman Aitmūhambetovten Köktal tūrǧyn alabynyŋ jaiyn sūrady.
«Köktal-1, Köktal-2 tūrǧyn alaptarynyŋ joldaryn jöndeuge 2 mlrd teŋge bölındı. Al kärız jüiesı mäselesı kün tärtıbınen tüsken joq. Aldaǧy uaqytta bır nätijege kelemız» dedı qala äkımınıŋ orynbasary.
«Jaǧalauǧa» emhana kerek
Sūraq qoiu barysynda qala tūrǧyndarynyŋ bırı «Jaǧalau» yqşam audanynda emhana salyna ma?» dep sūrady. Qala äkımı būl biylǧy jyldyŋ enşısındegı şarua ekenın aitty.
– «Jaǧalau» yqşam audanynda qazırgı uaqytta şaǧyn medisinalyq beket aşyldy. Endı 20 myŋ adamǧa qyzmet körsetıp, memlekettık tapsyrys boiynşa jūmys jürgızetın jekemenşık emhana aşudy qarastyryp otyrmyz. Mümkın, Syǧanaq köşesınıŋ boiynan salynyp jatqan üilerdıŋ janynan ekı şaǧyn emhana aşamyz ba degen ekınşı nūsqamyz da bar. Jalpy, būl mäsele – bızdıŋ qadaǧalauymyzda, – dedı ol.
«Saryarqada» saual köp
Esepke kelgen tūrǧyndardyŋ arasynda Saryarqa audanynyŋ tūrǧyndary belsendılık tanytty. Mäselen, audandaǧy №188 köşe tūrǧyny Nūrmaǧanbet Namatūly qaladaǧy joldardyŋ jaiyn sūrady.
«2017 jyly jalpy qanşa jol salyndy? Biylǧa jospar qandai?» degen sūraqqa Äset İsekeşev: «Byltyr 166 köşe joldary jöndeu jūmystarynan ötıp, jaŋadan salynǧan edı. Äsırese, şet audandarǧa köŋıl bölınıp, 100 köşede asfalt töseldı. Biyl būl jūmysty odan ärı jalǧastyryp, taǧy 180 köşe joldaryn saludy josparlap otyrmyz» dep jauap berdı.
Odan keiın mikrofon aldyna şyqqan Saryarqa audanynyŋ taǧy bır tūrǧyny köp aulalar jaryqtandyrylmaǧanyn aitty. Ol «Men Jeŋıs daŋǧylynda tūramyn, aulalardaǧy jaryqtandyru jūmystary jalǧasyn taba ma?» dep sūraq qoidy. Äkım būl mäsele öz şeşımın tabatynyna sendırdı. Biyl qala aumaǧynda jäne şet aimaqta qai jerde jaryq joq bolsa, sol jerde ornatylady. Ol üşın barlyq qūjattar da daiyn, qarjy da qarastyrylǧan eken.
Mektep ashanasy alaŋdatady
Tūtynuşylardyŋ talabyn eskerıp, basşylyqqa jetkızıp jürgen «Ädılet» tūtynuşylar qūqyǧyn qorǧau qoǧamdyq bırlestıgınıŋ töraǧasy Qabyken Zakarianov būl joly mektep ashanasyna qatysty saual qoidy.
– Balalardyŋ äke-şeşesı atynan mektep ashanasyna köŋılımız tolmaitynyn aitqym keledı. Sol sebeptı balalar auruşaŋ bolyp keledı. Äkımdıkke mekteptegı tamaqtandyrudy qamtamasyz etetın kombinatty aşudy ūsynamyn, – dedı bırlestıktıŋ töraǧasy.
– Syn-eskertpeŋız oryndy. Osy mäsele jönınde bırqatar ūsynys bar ekenın bılemın. Äkım orynbasary Malika Bektūrova qazır olardy qarastyruda. Būl ıske investorlardyŋ tartyluyn közdeimız, – dep jauap berdı äkım.
Jarymjan jandardyŋ janaiqaiy
Jiyn barysynda qala basşysyna sūraq qoiǧysy kelgen tūrǧyndardyŋ qatary köp boldy. Mikrofonǧa qoly jetpegenderdıŋ keibırı är jerden aiǧai şyǧaryp jatty. Jalpy, jiynda aldymen mümkındıgı şekteulı jandardyŋ mäselesın qarauǧa kezek berıldı. Solardyŋ bırı – Nūrǧyzova degen azamatşa:
– Men II toptaǧy mügedekpın. Sirek kezdesetın dertke şaldyqqanmyn. Būl jaman auru türı boiynşa Qazaqstandaǧy jalǧyz nauqaspyn deuge bolady. 6 ret ota jasattym. Tıptı otalardyŋ bırınde ışımde qaişy qalyp qoiǧan. Barlyq qiyndyqty bastan keşıp kelemın. 2001 jyldan berı Astanada tūramyn. Mügedek retınde üidıŋ kezegınde tūrǧanyma 15 jyl boldy. Baspana azabyn äbden tarttym. Bıraq älı künge deiın kezegım 14400-orynda tūr. 2016 jyly qabyldauyŋyzda bolsam da, sodan berı baspana mäselesın älı de şeşe almai kele jatyrmyn. Endı ne ısteuım kerek? – degen saualyn qoidy.
Onyŋ jaǧdaiyn jaqsy tüsınetının, bıraq būl mäselenı dereu şeşu öz qūzyrynda emes ekenın tılge tiek etken Äset İsekeşev baspanaǧa kezekte tūrǧan 48 myŋ mümkındıgı şekteulı jannyŋ 20 myŋy mügedek balalar ekenın, al olardan būryn kezeksız päter beru zaŋsyz ekenın aitty. Būl mäselege orai Tūrǧyn üi inspeksiiasy basqarmasynyŋ basşysy Ruslan Ahmetov te jauap berdı.
– Nūrǧyzova hanymmen būl mäsele jönınde bız bırneşe märte jolyqqanbyz. Onymen 2003 jyly kezekke tūrǧany turaly būrynǧy jurnaldardy aqtaryp, tekseru-zertteu jūmystaryn bırge jürgızdık. Bıraq eşqandai dälel bolatyn qūjatty taba almadyq. Sonymen qatar azamatşanyŋ sūrauy boiynşa «BI Group», «Bazis-A» siiaqty bırqatar qūrylys kompaniialaryna da ötınış-hat joldadyq. Alaida tiıstı kömek körsetu jönınde jauap bolmady, – dedı ol.
Qala äkımı jauapty mamandarǧa mümkındıgı şekteulı jannyŋ mäselesıne üŋılıp, oǧan äleumettık kömek körsetıp, äzırge jataqhanadan oryn alyp beru jaǧyn qarastyrudy tapsyrdy. Öz kezegınde ekı bırdei mügedek balanyŋ anasy qoǧamdyq kölıktegı jeŋıldık turaly söz qozǧady.
– Menıŋ jeke kölıgım joq bolǧandyqtan, ünemı avtobuspen jüremın. Bıraq soŋǧy kezderı mügedek balalardyŋ qamqorşysy retınde qoǧamdyq kölıkterde tegın jüru mümkındıgımnen aiyryp tastapty. Arnaiy qūjatymdy körsetsem, konduktorlar pysqyrmaidy da. Sonda tegın jüru üşın mügedek
balamdy ary-berı bırge alyp jüruım kerek pe? – deidı ol.
Būl sūraqqa jauap bergen Jūmyspen qamtu, eŋbek jäne äleumettık qorǧau basqarmasynyŋ basşysy Ermek Ospanov:
– Bügınge deiın būl turaly zaŋdylyqty eşkım özgertken joq. Jalpy, mügedek balalardyŋ qoǧamdyq kölıkte 7 jasqa deiın tegın jüruge mümkındıgı bar. Bızge qalalyq mäslihat mümkındıgı şekteulı balalardyŋ 18 jasqa deiın tegın jüru mäselesın qarastyrudy ūsyndy. Bıraq būl jaǧy äzırge qarastyrylu üstınde. Biylǧy qarjylandyru da tiıstı deŋgeide. «Astana LRT» JŞS-pen kelısımşart bar. Jalpy, būl mäsele şeşıledı, – dedı.
Äset İsekeşev qala äkımınıŋ orynbasary Sergei Horoşunǧa mügedek balalardyŋ qamqorşylaryn qoǧamdyq kölıkte tegın jüruge jaǧdai jasau turaly tapsyrmasyn tezdetıp jüzege asyrudy tapsyrdy.
