Elordadaǧy Ūlttyq akademiialyq kıtaphanada «Alaş» halyqaralyq ädebi syilyǧynyŋ laureaty, belgılı jazuşy Şärbanu Beisenovanyŋ «Süiınbike – Ūly dala aruy» atty kıtabynyŋ tanystyrylymy öttı.
Bız būǧan deiın qarymdy qalamgerdıŋ azattyq jolynda qūrban bolǧan taǧy bır aru – Süzge hanşaiym jaiynda jazǧan «Süzgenıŋ soŋǧy künderı» atty hikaiatyn tamsanyp oqyǧan edık. Al jūrtşylyqqa ūsynylǧan aituly eŋbekte tuǧan halqynyŋ derbestıgı üşın basyn bäigege tıkken qaisar tūlǧa – Süiınbike hanym jaily taǧylymǧa toly tarihi derekter jinaqtalǧan. Jalpy, türkı jūrty süisınıp aitatyn Süiınbike hanym kım? Jaratylysynan asyl tektı aru keşegı XIV ǧa-syrdaǧy Altyn ordanyŋ yqpaldy tūlǧasy bolǧan, el bastaǧan kösem, söz bastaǧan şeşen, bahadür batyr Edıge bidıŋ tıkelei ūrpaǧy sanalady.
Kezdesude qalamger Qazan handyǧynyŋ soŋǧy patşaiymy bolǧan asyl arudyŋ ömırı men qily taǧdyry jaiynda parasatty oi örbıttı. Osy batyr apalarymyz jaiynda qalam terbeuge türtkı bolǧan jaǧdailardy äŋgımeledı.
– Ūzaq jyldar boiy «Qazaqstan äielderı» degen tanymal jurnalda qyzmet atqardym, – dep bastady sözın jazuşy. – Sonda jürgende menı ünemı bır oi jiı mazalaityn edı. Bızdıŋ ötken tarihymyzda elı üşın eŋıregen qandai apalarymyz boldy, olardy bügıngı ūrpaq bıle me, solardyŋ beinesı ne üşın qymbat degen saualdar kökeiımde jüretın. Egemendıktıŋ eleŋ-alaŋ jyldarynda jurnal ışınen «Azattyq jolynda qūrban bolǧan arular» atalǧan aidar aşyp, soǧan derek ızdegende, aldymen Süiınbike hanym jaiynda jazylǧan materialdarǧa közımız tüstı. Qazan handyǧynyŋ soŋǧy patşaiymy bolǧan, qaharly İvan Groznyimen soǧysudan taisalmaǧan batyr aru turaly kölemdı maqala berdık. Odan keiın Süzge hanym jaiynda jazdyq. Sodan berı Süiınbike hanym turaly kölemdı dünie jazǧym kelıp, bıraz tarihi kıtaptar men arhivterdı qoparyp, köptegen tyŋ derekterdı kezdestırdım. Biyl Täuelsızdıgımızge şirek ǧasyr men Süiınbike patşaiymnyŋ tuǧanyna 500 jyl tolyp otyr. Būl kıtap osyndai aituly datalar qarsaŋynda jaryq kördı. Barlyq derekter men mälımetterdı kıtapqa syiǧyzuǧa tyrystyq, – dedı Şärbanu Qonaqbaiqyzy.
Qalamgerdıŋ aituynşa, osy kıtapqa qajettı tarihi derekter jinau barysynda belgılı aqyn Janat Äskerbekqyzy ekeuı Qazan qalasyna ädeiı baryp, ondaǧy ūlt ziialylarymen jüzdesıp, kıtaphanalardaǧy köne kıtaptarmen tanysyp, köptegen tyŋ maǧlūmattar alyp qaitqan. Aita keteiık, körnektı eŋbek «Foliant» baspasynan «Ūly dala arulary» atty alǧaşqy seriiasymen jaryq kördı. Kıtap ekı bölımnen tūrady. Alǧaşqysynda Süiınbike hanym turaly aitylsa, kelesı bölımde Süzge aru jaiynda parasatty oi qozǧalady.
Jazuşynyŋ oqyrmanǧa jol tartqan jaŋa tuyndysy tarihymyzda köp aityla bermeitın erjürek, asyl apalarymyzdyŋ ömırı men küreskerlık joly paiymdy pıkırlerge negızdelgen şynaiy dünie dep aituǧa bolady.
Azamat ESENJOL
