Lillehammer… osydan bırer apta būryn bükıl älem köz tıkken qala. Bızdıŋ de köŋılımız alaŋ edı. Öitkenı, būǧan deiıngı eŋ bedeldı halyqaralyq jarystarda mänerlep syrǧanaudan bırneşe ret top jaryp kelgen qazaqtyŋ qarşadai qyzy jasöspırımder arasyndaǧy qysqy olimpiada oiyndaryna bırınşı ret qatysyp, baǧyn synap jatqan. Eldıŋ aqjoltai ümıtı aqtaldy. Qazaq elınıŋ tarihynda tūŋǧyş ret mänerlep syrǧanaudan qyzdar arasynda olimpiada jüldegerı şyqty.
Alǧaşqy olimpiada! Alǧaşqy medal! Quanyşymyzda şek bolǧan joq, közımızge jas üiırıldı. Jauqazyn güldei ülbıregen qazaqtyŋ näp-näzık qyzy bükıl alaş jūrtynyŋ abyroiyn älemdık dodada asqaqtatyp jıbergende qalai şydap tūra alarsyŋ?! Bır qyzyǧy, şeteldık baspasöz ökılderı olimpiadanyŋ altyn, kümıs jüldegerlerınen emes, qola jüldenı qanjyǧasyna bailanǧan Elizabet Tūrsynbaevamen sūhbattasuy – şeteldık janküierlerdıŋ qarşadai qazaq qyzynyŋ önerın joǧary baǧalaǧanyn bıldırse kerek. El mereiın asqaqtatqan Elizabet jaily keŋırek bılu üşın bız onyŋ äkesı Baitaq Tūrsynbaevpen messendjer arqyly bailanysqa şyqqan edık.
– Baitaq aǧa, bairaqty älemdık jarystarǧa qyzyŋyz Qazaq elınıŋ atynan şyǧyp jürgenımen, negızınen Mäskeu qalasynda tūrasyzdar ǧoi, ol jaqqa qaşan qonys audaryp edıŋızder?
– Negızı tuyp-ösken jerım – Qyzylorda oblysynyŋ Qazaly audany. Ruymyz Älım, onyŋ ışınde Asan. Qaraǧandy memlekettık universitetın bıtırgennen keiın Mäskeuge jiı baryp jürdım. Aqyry toqsanynşy jyldyŋ basynda Mäskeude bırjola tūraqtap qaldym. Osy qalada süigen jarym Padişahandy jolyqtyryp, şaŋyraq köterdım. Ūlymyz Timur da, qyzymyz Elizabet te Mäskeu qalasynda düniege keldı. Mäskeu – menıŋ jüregımde ülken oryn alǧan qala! Är köşesı, är būryşy maǧan sondai ystyq. Qos qūlynymnyŋ alǧaşqy qadamdary osynda bastalǧan. Aiaqtaryna eŋ bırınşı ret konki bailap jattyǧularyn bastaǧan sätterı, bastapqy baǧdarlamalary, alǧaşqy jarystary, üzılmei kele jatqan jattyǧular… bärı-bärı osy qalanyŋ qabyrǧasynda jazuly.
– Elizabettıŋ mänerlep syrǧanauǧa degen qyzyǧuşylyǧyn aǧasy Timur oiatqan eken ǧoi.
– İä. Bız Timurdy tört jasynda mänerlep syrǧanauǧa uaqytşa bergenbız. Keiın ekı-üş jyl ötken soŋ jekpe-jek, taǧy sondai sport türlerınıŋ bırıne auystyrarmyz dep oilaǧanbyz. Bıraq, mamandar Timurdyŋ dene tūrqy, eptılıgı, ikemdılıgı mänerlep syrǧanauǧa öte jaqsy keledı, bolaşaǧy zor degen soŋ, bastapqy oiymyzdan bas tarttyq. Aitqandai, Timur keiın Mäskeude ötken halyqaralyq jarystarda bırınşı oryn aldy. Fransiiada da biık tūǧyrdan körındı. Bırneşe qaitara Qazaqstan bırınşılıgınıŋ chempiony atandy. Ol 2011 jyly Almatyda Aziada alauyn jaǧu qūrmetıne ie bolǧan. Sondyqtan bız Timurǧa köp köŋıl bölgenbız. Elizabettı Timurdyŋ jattyqtyruşysy İrina Strahovaǧa aparǧanda ol alǧysy kelmei, bırden bas tartty. Öitkenı Liza öte äljuaz, auruşaŋ bolyp edı, jiı auyryp qalatyndyqtan emhanadan şyqpaitynbyz. Onyŋ üstıne bes jasynda konkige bergenımızde orysşa bılmeitın. Onyŋ aldynda bır jyldai auylda tuysqandarymda bolǧanda orysşany müldem ūmytyp qalǧan ǧoi. Amal joq, basqa bapkerlerdı jaǧaladyq. Olar da bop-boz, äljuaz Elizabetten at-tonyn ala qaşty. Bärınıŋ aitatyny – būl qyz tym älsız, odan mänerlep syrǧanauşy şyqpaidy. Üirenşıktı İ.Strahovaǧa üşınşı ret barǧanda ol ikemge köngendei boldy. Bıraq anasynan «talapqa sai kelmei, toptan şyǧaryp jıbergen jaǧdaida eşqandai şaǧym aitpaimyz» degen qolhat jazdyryp aldy. Ol kısınıŋ talaby öte qataŋ bolatyn. Sebebı, «Moskvich» – chempiondar daiyndaityn mektep. Osy mektepten köptegen älem chempiondary şyqqan. Jylyna mūnda 300-ge juyq ümıtker tırkelse, sonyŋ eluden astamy ǧana oquǧa qabyldanady. Elizabet kışkentai bolsa da, osy talapty tüsındı jäne sol alǧaşqy künnen ümıt ürdısınen şyǧuǧa tyrysty. Aptasyna alty ret, alty saǧattan daiyndalatyn. Eş uaqytta erınşektık jasap, selqostyq tanytpady. Sonyŋ arqasynda bır jarym jylda ülken topta Timurmen bırge jattyǧyp, üzdıkter qatarynan körıne bastady.
– Sodan keiın sız onyŋ bolaşaǧynan ümıt küte bastaǧan bolarsyz. Sonda Elizabettıŋ boiynan alǧaşqy kezde erekşe eşteŋe baiqalmady ma?
– Basynda aityp ötkenımdei, bız Elizabetke köp sene qoiǧan joqpyz. Bar ümıtımız Timurda edı. Ekı jylǧa juyq uaqyt ışınde jetıstıkterge jete bastaǧannan keiın ǧana oǧan nazarymyz audy. Lizany alǧaş İrina Borisovnanyŋ tobyna bergende qyzyq jaǧdai bolǧan. Jattyǧu bastalarda bärın sapqa tūrǧyzady ǧoi, sol kezde boiy eŋ kışkentaiy Liza älbette ünemı saptyŋ soŋynda tūrady. Bıraq, bapkerdıŋ közı taiǧan boida-aq ol saptyŋ eŋ basyna kelıp tūryp alady eken. Bapker ūrsyp qaita ornyna tūrǧyzady. Äitsede Liza közdı ala berıp qaitadan bırınşı bolyp tūra qalatyn bolǧan. Aqyrynda būǧan bapker de, basqasy da köngen.
Men onyŋ būl qylyǧyna basynda renjıp, tärtıptı būzuǧa bolmaitynyn eskertıp, talai ret ūrsuǧa oqtaldym da, öz-özımdı ūstap qaldym. Keiın oilasam, öte dūrys jasaǧan ekenmın. Onyŋ kıp-kışkentai bolsa da eşbır eskertu, ūrsuǧa qaramastan köştıŋ basyna ūmtyluy – kökeiındegı arman-maqsatynyŋ ülkendıgı, bolaşaq mejesınıŋ biıktıgı eken ǧoi. Men sony qazır oilap jürmın. Ärine, Elizabet aluy tiıs asular men biıkter älı köp. Bıraq men qyzymnyŋ tabandylyǧyna senemın, aldaǧy jarystarda taǧy da ülken biıkterdı baǧyndyrady degen ümıtım mol. Öitkenı, ol maqsatyna berıktıgın ünemı baiqatyp keledı. Tıptı, üi jaǧdaiynda da. Mäselen, qoly bos uaqytynda bızge neşe türlı tamaq pısırıp beredı. Özı bar yqylasymen süiıp jasaityn bolǧan soŋ ba, taǧamdary keremet dämdı bolady. Bıraq özı säl dämın tatady da qoiady, bızdıŋ jegenımızge quanyp, köŋılı köterılıp qalady. «Nege özıŋ jemeisıŋ?» desek, «maǧan bolmaidy, salmaq qosyp qoiuym mümkın, erteŋ janküierlerımnıŋ aldynda bilei almai qalsam ūiat qoi. Olardy jerge qaratqym kelmeidı» dep otyryp alady. Onyŋ salmaǧy 30 kelıden säl asady. Mınezınıŋ myqtylyǧy ǧoi, balalyq jasap bosaŋdyq tanytpaidy, soǧan ışımnen süisınıp qalam. Sūraǧyŋyzǧa qarai, baiqaǧanymdy aityp jatyrmyn. Bylaişa özım är sözımnen keiın «Alla, bır özıŋ tıl-közden saqtai gör!» dep tıleimın. El ışı altyn qazyna ǧoi. Ülkender jaǧy ünemı batasyn berıp, amandyǧyn tılep jatady. Solardyŋ batasy qabyl bolǧai deimız!
– Sızder Reseidıŋ astanasynda tūryp jatsaŋyzdar da, älemdegı ülken jarystarǧa Qazaqstannyŋ atynan qatysasyzdar. Sol kezde özderıŋız jattyǧyp jürgen klubtan nemese basqa bır taraptardan qandai da bolmasyn qysym jasalmai ma?
– Mäskeuge jäne onyŋ älemdık deŋgeidegı bapkerlerıne myŋ da bır rahmet! Bıraq, eldık namys – eŋ kielı ūǧym ǧoi. Elizabettıŋ de aitary osy. Bastapqyda, özımızdıŋ ūstazdarymyzdyŋ eŋbegın ötep, 2013 jylǧa deiın ırı jarystarǧa Reseidıŋ atynan qatysyp keldık. Ara-tūra Qazaqstannyŋ atynan da şyǧyp jürgenbız. 2011 jyly Fransiiada ötken aşyq chempionatta Timur bırınşı, Elizabet törtınşı oryn alyp kelgende «Moskvich» kluby «endı tek qana Reseidıŋ atynan qatysasyŋdar» degen talap qoidy. Būl talapqa kelıse almaityn bolǧandyqtan, klubpen qimai-qimai qoştastyq. Köp ötpei «SSKA-ǧa» qabyldandyq. Onyŋ qūramynda jürıp bız Dortmundta ötken halyqaralyq jarysqa Qazaqstannyŋ atynan qatysqan edık. Sol jarysta Elizabet üşınşı oryn alsa, reseilıkter jüldelı oryndardyŋ bıreuıne de ılıge almai qaldy. «SSKA» da sodan keiın myqtap oilandy. Taǧy bırer halyqaralyq jarystan qyzymyz bırınşı oryn alyp kelgende, «SSKA» özderınen ketuımızdı ötındı. Mūnyŋ bärı aituǧa oŋai bolǧanymen, balanyŋ psihologiiasyna auyr tietın jaǧdailar. Tuysqanyndai bolyp ketken bapkerlerınen qol üzuge tura keldı. Olar «Moskvichte» İrina Strahova, Natalia Dubinskaia jäne Aleksandr Şubin, «SSKA-da» Elena Vodorezova, Svetlana Sokolovskaia siiaqty öty myqty bapkerler bolatyn. Keiınnen ataqty Eteri Tutberidzenıŋ qol astynda jattyqty. Mıne, osyndai bıregei tūlǧalarmen qoş aitysuǧa tura keldı. Bız olardan köp närse üirendık. 2013 jyldan berı Kanadanyŋ Toronto qalasynda älemge äigılı bapker Braian Orserden tälım alyp keledı. Orser – öte myqty mamandardyŋ bırı. Ol Vankuver olimpiadasynyŋ chempiony oŋtüstıkkoreialyq Kim Iý Na, Sochi olimpiadasynyŋ chempiony japondyq Iýdzuru Haniu siiaqty saŋlaqtardy baptaǧan.
– Qazırgı uaqytta Qazaqstan tarapynan qandai qoldau jasalady, qarjylyq kömek körsetıle me?
– Ärine, 2013 jyly Qyzylorda oblysynyŋ äkımı Qyrymbek Köşerbaevpen kezdeskennen keiın qarjylandyru mäselesı tolyǧymen şeşıldı. Būǧan deiın köp qiyndyq körgenımızdı jasyrmaimyz. Öitkenı, mänerlep syrǧanau qarjyny köp qajet etetın sport türı. Är şyqqan saiyn jaŋa kiım ülgısı, jaŋa dizain kerek. Onyŋ özınıŋ mamandary bar. Jaqsy mamanǧa jaqsy aqşa töleu qajet. Bügınde bızge «SP QazGerMūnai» jauapkerşılıgı şekteulı serıktestıgı demeuşılık jasaidy. Sol üşın olarǧa otbasymyzdyŋ atynan zor alǧys aitamyn!
Sūhbattasqan: Meŋdolla ŞAMŪRATOV
Materialdy «Astana aqşamy» gazetınıŋ astana-akshamy.kz resmi saityna sılteme jasaǧanda ǧana paidalanuǧa rūqsat etıledı.
