Kınälıler jazalanady, LRT salynady

Qazaqstan Prezidentı Qasym-Jomart Toqaev üstımızdegı jylǧy 8 qazan künı elımızdıŋ bas qalasyn damytuǧa arnalǧan keŋeste LRT qūrylysyn jedeldetudı jäne oǧan qatysty ıstı tereŋdete tergeudı tapsyrdy.

Keŋesten keiın «Astana LRT» ısı boiynşa tekseru jūmystary bas­talyp kettı. Ol bırqatar jalǧan käsıp­orynnyŋ ızderın anyq­tauǧa baǧyt ūstady. QR Sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl agenttıgı ekınşı departamentınıŋ basşysy Sergei Perov 10 qazan künı jurnalisterge bergen brifingınde mūnyŋ bıraz jai-japsarynan habar berdı.
«Tergeude bärı anyqtalady. LRT merdıgerlık ūiym­dary jalǧan käsıp­oryndardy tartu arqyly qarajatty jymqyryp kel­gen. Qazır tergeu jürıp jatuyna bailanysty olardyŋ qanşa ekenın naqty aita almaimyz. Uaqyty kelgende, barlyǧyn habarlaimyz» dedı ol.
Agenttık ökılı sondai-aq kompaniianyŋ şetelde qaşyp jürgen būrynǧy basşysyna qatysty pıkır bıldırdı. «Ony halyqaralyq jelı, memleketaralyq ızdeu jelısı boiynşa ızdep jatyrmyz. Tergeu jymqyru faktısı boiynşa bastalǧan. Küdıktı ızdelude» dedı Sergei Perov. Aituynşa, tergeu toby «Astana LRT» ısı boiynşa küdıktı retındegı lauazymdy adamdardy anyqtaǧan. Olar elorda äkımdıgınıŋ, «Astana LRT» JŞS-nyŋ, merdıgerlık ūiym basşylary men jobanyŋ jüzege asuyna qatysty adamdar bolyp şyqty. Qazırgı taŋda ıstıŋ män-jaiyn tezırek anyqtap, kınälılerdı ja­uapkerşılıkke tartu jūmys­tary jürgızılıp jatyr.
«Bız äkımdık pen JŞS qyzmetkerlerın tekserıp jatyrmyz. Naqty şeŋberdı aiqyndap, aityp bere almaimyn. Bıraq barlyq adamdar anyqtalu üstınde. Onyŋ ışınde äkımdıktıŋ basşylyq qūramy da bar. 10-nan astam adam tekse­rılude. Qazır tergeu amaldary jürgızılıp jatyr. Bız Astana LRT qyzmetıne qatysty qūjattarǧa qoldyŋ qoiyluymen bailanysty adamdardyŋ ainalasyn anyqtadyq. Är adamnyŋ jauapkerşılık deŋgeiın anyqtaimyz» dedı osyǧan bailanysty Sergei Perov.
«Qūrylystyŋ üş keze­ŋın de tergep jatqan ve­domstvoaralyq jedel ter­­geu toby qūryldy. Tehnikalyq-ekonomikalyq negız­demesı men jobalyq-­smetalyq qūjattamanyŋ negızdılıgı, oryndalǧan qū­rylys jūmystarynyŋ ne­gızgı bölıgı, tehnikalyq baqylau ısınıŋ bärı de tek­serılıp jatyr. Osyǧan bai­­lanysty atalǧan salany arnaiy zerttei alatyn mamandar men sarapşylardy jūmysqa tartyp jatyr­myz» dedı elordada ötken bügıngı brifingte agenttık departamentınıŋ basşysy.

Altai KÖLGINOV, Nūr-Sūltan qalasynyŋ äkımı:

– Qazırdıŋ özınde qanşama jūmys ıstelıp qoidy. Būl joba – bo­­­la­­şaqtyŋ jobasy. El astanasy älı ösetını anyq. Būryn qandai qala edı, qazır qandai qala? Halqy osynşa ösetının eşkım boljai alǧan joq. Damyǧan qo­ǧamda adam­dardyŋ köbı qoǧamdyq kölıkpen jüredı. Aspaly temırjol – sonyŋ bırı.
Syn aityldy. Endı sonyŋ negızınde jūmys ısteimız. Orta joldan qalai toqtatamyz? Halyqaralyq mındetteme degen bar. Eŋ bastysy, qūrylysty sauatty ärı sapaly etıp jolǧa qoiu kerek. Aqşasy men infra­qūrylymyn naqty mamandar esepteitın bolady. Jobanyŋ qūny qysqaruy mümkın.

Onyŋ aituynşa, ıske qatysty barlyq qūjattar qazırgı uaqytta tärkı­lengen. Sol qūjattarǧa orai ekonomikalyq jäne qūrylys saraptamalary taǧaiyndalǧan. «Qarjy mamandary ekonomikalyq taldau jürgızıp jatyr, al qūrylys sarapşylary salynyp qoiǧan nysandar­dyŋ baqylauyn aiaqtady. Ūlttyq bank pen Esep komitetınıŋ aralasuymen Qytaidyŋ damu bankınen «Astana Bankıne» salynǧan qarajattyŋ negızdılıgı men zaŋdylyǧy da tekserılude. Sonymen bırge, tergeu jym­qyrudyŋ jaŋa shemasyn anyqtap jatyr» dedı ol.
Agenttık ūsynǧan aqparatqa süiensek, 2014 jyly «Astana LRT» JŞS jobalyq-smetalyq qūjattamalardy äzırleude joǧarylatylǧan baǧamen kelısım jasaǧan.
«Memlekettık saraptamaǧa belgılengen 2,6 mlrd teŋgenıŋ ornyna LRT-men 4,2 mlrd teŋgenıŋ kelısımı jasalǧan. Ol qarajattyŋ 3 mlrd teŋgesı merdıgerlerge berılgen. Aiyrmaşylyq 412 mln teŋgenı körsetken. Atalǧan soma qolma-qol aqşaǧa auystyrylyp, jalǧan käsıporyndar arqyly jym­qyrylǧan» dedı ol.
Sergei Perov jürgızılıp jatqan tergeudıŋ «Astana LRT» qūrylysyna kedergı keltırmeitının aşyp aitty. Onyŋ üstıne, qūrylys nysandarynyŋ soŋǧy alys-berısın tekseru aiaqtalyp qalǧan. Departament basşysy sonymen bırge tergeu amaldary LRT basşylyǧynyŋ ötınımı boiynşa jürgızılıp jatqanyn atap öttı.
Atalmyş qūrylysqa bailanysty bas qalanyŋ äkımı Altai Kölgınov te öz pıkırın bıldırdı. Onyŋ aituynşa, qazırgı taŋda jobany oŋtailandyru arqyly qūrylys şyǧynyn azaitu boiynşa jūmys bastalǧan. «Qazırdıŋ özınde qanşama jūmys ıstelıp qoidy. Būl joba – bolaşaqtyŋ jobasy. El astanasy älı ösetını anyq. Būryn qandai qala edı, qazır qandai qala? Halqy osynşa ösetının eşkım boljai alǧan joq. Damyǧan qoǧamda adamdardyŋ köbı qoǧamdyq kölıkpen jüredı. Aspaly temırjol – sonyŋ bırı» dedı elorda äkımı jurnalisterge bergen sūhbatynda.
Qala basşysy jobany qaita qarau kezınde ­Prezident aitqan synnyŋ bärı eskerıletının de jetkızdı. «Syn aityldy. Endı sonyŋ negızınde jūmys ıs­teimız. Orta joldan qalai toqtatamyz? Halyqaralyq mın­detteme degen bar. Eŋ bas­tysy, qūrylysty sauatty ärı sapaly etıp jolǧa qoiu kerek. Aqşasy men infra­qūrylymyn naqty mamandar esepteitın bolady. Jobanyŋ qūny qysqaruy mümkın» dedı ol. Būǧan qosa, bastalyp ketken jūmystardyŋ toqtatylmaitynyn, onyŋ aqyryna deiın jetkızıletının bıldırdı.
Osy rette küllı älemde monorels jelısınıŋ qyzmetın paidalanatyn elder qatarynyŋ onşalyqty köp emes ekenın aita keteiık. Olardyŋ sany 14-ten aspaidy. Al TMD elderı arasynda qazır Resei astanasy – Mäskeu men Türıkmenstan baitaǧy – Aşhabad qalalarynda ǧana monorels jüiesı bar. Bıraq ekeuı de keremet tiımdı jūmys ıstep tūrǧan joq. Mysaly, 2016 jyly Nebitdag bau­raiynda boi kötergen
«Aşhabad monorelsı» jüie­sı şahardyŋ Olimpiia­lyq qalaşyǧynda ornalasqan. Ol mūnda sol jyly jabyq zaldardaǧy Aziia oiyndary ötuı qarsaŋynda paidalanuǧa berılgen. Sondyqtan ūzyndyǧy 5,2 şaqyrymdy ǧana qūraityn, 8 stansiiadan tūratyn būl şoiyn joldyŋ jalpy halyqqa eşqandai paidasy joq, ol jūrtşylyqqa ekskursiia jasauǧa ǧana qolǧanat bola alady.
Ūzyndyǧy 4,7 şaqyrymdy alatyn «Mäskeu monorels kölık jüiesıne» qatysty äŋgımenıŋ jönı tıptı bölek. Ol alǧaş ret qalanyŋ merı Iýrii ­Lujkov bolyp tūrǧan kezde, 1998 jyly jobalana bastady. Bıraq onyŋ qūrylysy tek 2001 jyly ǧana qolǧa alyndy. Arada taǧy üş jyl ötkennen keiın mäskeulıkter būl joldyŋ Timiriazev pen Eizenştein köşesınıŋ arasyn jalǧaityn alǧaşqy jalǧyz tarmaǧyn kördı. Osynyŋ özıne qūrylys kom­paniialary 6,3 mlrd rubl aqşa jaratypty. Mūnyŋ soŋy sosyn ülken janjalǧa ainalyp kettı. Aqyrynda 6 stansiiadan tūratyn monorels 2008 jyly 10 qaŋtarda kölık re­tınde paidalanyla bastady. Alaida ūzaqqa barmai, qaita toqtap qal­dy. Al 2017 jyldyŋ 23 qaŋtarynda monorels qaita ıske qosylyp, ekskursiialyq maqsatta jūmys ısteuge kırıstı. Qazır būl joldardy travmai jelısıne ainaldyru turasynda da söz qozǧalyp jatyr.

Rasul AITQOJA