L.GUMİLEV ATYNDAǦY EURAZİIа ŪLTTYQ UNİVERSİTETINIŊ JURNALİSTİKA JÄNE SAIаSATTANU FAKULTETINIŊ ŪIYTQY BOLUYMEN ALAŞORDA ÜKIMETINIŊ 100 JYLDYQ MEREITOIY AIаSYNDA IS-ŞARA ÖTTI. NAQTYRAQ AITSAQ, BİYL «QAZAQ» GAZETINIŊ 1917 JYLǦY 11 MAUSYMDAǦY №233 SANYNDA JARİIаLANǦAN «BOSTANDYQ MEKTEBI» ATTY MAQALANYŊ JARYQ KÖRIP, ÄRI SONDA AITYLǦAN OQU ORDASYNYŊ AŞYLǦANYNA 100 JYL TOLYP OTYR.
Jariialanǧanyna ǧasyr tolǧan maqalanyŋ avtory – Älmūhammed Ospanūly. Öz zamanynyŋ közı aşyq azamaty. Auyl moldasynan sauatyn aşqan. Torǧaidaǧy 4 klastyq orys qolöner mektebınde oqyǧan. Ony tämamdaǧannan keiın 1911 jyly Troisk qalasyndaǧy Zeinolla işan saldyrǧan «Rasuliia» medresesınde bılım alady. Sonda jürıp Mūhamedjan Seralinmen jaqyn aralasady. Seralin aşqan «Aiqap» jurnalyna şyǧarmalary şyǧyp tūrady.
Älmūhammed atamyzdyŋ barlyq sanaly ömırı asyl dınımızben egız örılgen. 1925 jyly duanda dıni jiyn bolyp, sonda jergılıktı jūrt Ospanūlyn bırauyzdan mūhtasif etıp sailaidy. Sol kezde ol kısı Torǧai dalasyndaǧy 54 meşıtke basşylyq jasaidy. 54 meşıt! Tıptı bır auylda ekı meşıtten bolǧan. Ol kezde kielı oryn – meşıt mekteptıŋ de rölın atqarǧan. Keiın sol meşıtte sauatyn aşqandar arasynan aty elge tanylǧan qanşama tūlǧalar şyqty. Keŋes ökımetı kezınde dıni qairatker köp quǧyn kördı. Zaman tüzelgennen soŋ ǧana tuyndylary jaryqqa şyqty. Bırneşe jinaqtary basyldy.
Bügınde jüz jyl tolyp otyrǧan «Bostandyq» mektebınıŋ ırgesı qazırgı Qostanai oblysy, Jankeldin audany, Şilı auylynda boi köterdı. Oǧan Älmūhammed atanyŋ bastamasyn qoldaǧan auyl adamdary atsalysty. Oqu ordasynyŋ aşylǧany jaiynda Älekeŋnıŋ «Qazaq» gazetınde maqalasy jaryq kördı. Onda mekteptıŋ ömırı men sony saluǧa qatysqan azamattardyŋ esımı atalady. 1920 jyly Orynbordaǧy aǧartu bölımı meşıttı qazaq tılındegı bastauyş mektepke ainaldyryp, osynda üş ailyq kurs ūiymdastyryp, Torǧai uezı boiynşa «Bostandyq» mektebınen 75 adam mūǧalımdık kuälık alyp şyǧady. Körnektı tūlǧa sol kursta Ahmet Baitūrsynūlynyŋ emlesın alǧaşqylardyŋ bırı bolyp qoldanyp, sabaq beredı. 1923 jyly Aqtöbe qalasynda aşylǧan mūǧalımder kursynda bılımın odan ärı jetıldırıp, «Bostandyq» mektebınıŋ meŋgeruşısı bolyp taǧaiyndalady.
Bügınde atalǧan bılım orny körnektı aqyn Qainekei Jarmaǧambetov esımımen atalady. Asyl azamattyŋ özı de osynda oqyǧan. Keiın odan talai tarlandar tülep ūşty. Äigılı aqyn Äbıqaidyŋ balasy, äŋgımeşıl, şejıreşı, bır özı bır teatr bolǧan Ahmetqan aqsaqal, Säbit Mūqanovtyŋ «Möldır mahabbat» romanynyŋ bas keiıpkerlerı – memleket jäne qoǧam qairatkerı Smaǧūl Mūqanov, belgılı aqyn Serıkbai Ospanov, jurnalist Anar Töleuhanqyzy sekıldı tanymal tūlǧalar qanattandy.
Jiyndy atalǧan oqu ordasynyŋ Jurnalistika jäne saiasattanu fakultetınıŋ dekany, belgılı ǧalym Qairat Saq «Aqqa qūiǧan astai» jinaqy jürgızıp otyrdy. Älmūhammed atanyŋ balasy Sūltaş Ospanov äkesı turaly baiypty baiandama jasady. Bostandyq mektebınıŋ tarihyna toqtaldy. Būryn köpke belgısız derekterdı baiandady. Ǧalym Serık Negimov Alaş arystary jaiyndaǧy öz oiymen bölıstı. Qarymdy qalamger Serıkbai Ospanov, jurnalist Anar Töleuhanqyzy özderı bılım alǧan oqu ordasynyŋ ötkenı jaiynda parasatty oi örbıttı. Serıkbai aǧamyzdyŋ 1975 jyly taspaǧa jazyp alǧan mekteptıŋ alǧaşqy tülekterınıŋ estelıkterı tyŋdaldy. Bügınde sol aqsaqaldardyŋ bärı de ömırden ötken. Arqalyq qalasyndaǧy Älmūhammed Ospanūly atyndaǧy meşıttıŋ naib imamy dıni qairatkerdıŋ ömır jolynan söz sabaqtady. Sonau Şilıden at terletıp kelgen Qainekei Jarmaǧambetov atyndaǧy orta mekteptıŋ direktory Sabyrjan Tübekbaiūly qazırgı bılım ūiasynyŋ jetıstıkterı jaiynda baiandama jasady. Bır ökınıştısı, kezınde jüzdegen şäkırt oqyǧan mektepte 58 oquşy bılım alady eken. Arqalyqtan kelgen jas ǧalym Batyrlan Saǧyntaev aqynnyŋ şyǧarmaşylyq qyrlaryna toqtaldy. Arhivte şaŋ basyp qalǧan derekterdı söilettı. Tektı äulettıŋ ülkenı bolyp otyrǧan Kärımjan Bekbolatūly aqsaqal közı körgen aǧasy jaiynda ǧibratty estelık aitty. «Men aǧamdy jaqsy bılemın. Qolynda östım. Körkem mınezdı adam bolatyn. Ondai sypaiy kısıler sirek. Aǧamyz köp qiynşylyq kördı. Bıraq eşqaşan moiyǧan emes. 40 jylǧa sottaldy. 4 jyl ǧana tar qapasta otyrdy. Ädıldık ızdep, Stalinge deiın hat jazyp, qūtylyp jürdı. Öte bılımdar boldy. Orysşaǧa da jüirık edı. Zamannyŋ betalysyn aldyn ala bılıp otyratyn. Auylda jatyp, Mäskeudegı «Pravda» gazetın jazdyryp oqityn» dep ötken künderden syr tolǧady. Tanymal jurnalist, ǧalym Jetpısbai Bekbolatūly da tūlǧalar taǧylymy turaly äŋgımeledı. Abzal Alpysov, Toba Ötepbaev sekıldı önerpazdar aqynnyŋ naqyl jyrlaryn tögıltıp oryndady.
Qysqasy, qazaq jurnalistikasynyŋ tarihynda alǧaş ötıp otyrǧan aituly şara keiıngı jas ūrpaqqa tanymdyq oi tüier önegege toly boldy.
