QAZAQSTAN RESPUBLİKASYNYŊ PREZİDENTI – ELBASY NŪRSŪLTAN NAZARBAEVTYŊ «QAZAQSTAN-2050» STRATEGİIаSY – ELIMIZDIŊ ALDYNA JAŊA ÖRŞIL MAQSAT QOIYP OTYR. OL – ÄLEMNIŊ DAMYǦAN OTYZ MEMLEKETINIŊ QATARYNA KIRU.
Qazaq elınıŋ 2050 jylǧa deiıngı damu baǧyttary aiqyndalǧan joldaudyŋ maŋyzy öte zor. Būl memleket ömırınıŋ, qoǧam men ekonomikanyŋ barlyq taraptaryn odan ärı jaŋǧyrtudyŋ auqymdy baǧdarlamasy bolyp tabylady. Elbasy: «Bızdıŋ basty jetıstıgımız – täuelsız Qazaqstandy qūrǧanymyz» dep atap körsettı. Osy rette tarih ölşemımen salystyrǧanda, qas-qaǧymdai uaqyt – täuelsızdıktıŋ jiyrma bır jylynda elımız qol jetkızgen, joldauda atap aitylǧan tabystarǧa qysqaşa toqtala ketken jön: «Bız şekaramyzdy zaŋdyq tūrǧydan resımdedık. Eldıŋ jaŋa elordasy – Astanany saldyq. Bız «Aldymen ekonomika – codan soŋ saiasat» degen aiqyn formulamen ılgerılep kelemız. Etnikalyq, mädeni jäne dıni äraluandyqqa qaramastan, elımızde beibıtşılık pen saiasi tūraqtylyqty saqtadyq. Qazaqstan jahandyq konfessiiaaralyq ünqatysu ortalyǧyna ainaldy. Bız Täuelsız Memleketter Dostastyǧynda bırınşı bolyp jeke menşıkke, erkın bäsekelestıkke jäne aşyqtyq prinsipterıne negızdelgen naryqtyq ekonomikanyŋ zamanaui ülgısın jasadyq. Bız elımızge 160 mlrd dollardan astam şetel investisiiasyn tarttyq. Strategiia – 2030 qabyldanǧannan berı 15 jyl ışınde memleketımız älemdegı eŋ serpındı damuşy elder bestıgıne endı. Nätijesınde, 2012 jyldyŋ qorytyndysy boiynşa IJÖ-nıŋ kölemı jaǧynan bız älemnıŋ 50 ırı ekonomikasynyŋ qataryna kıremız. 15 jyl ışınde qazaqstandyqtardyŋ tabysy 16 ese östı. Tabysy künkörıs deŋgeiınen tömen azamattardyŋ sany 7 ese azaidy, jūmyssyzdar sany ekı ese qysqardy». Osy jyldarda Qazaqstanda: «Bılım aluǧa teŋ mümkındıkter jasaluda. Soŋǧy 15 jylda bılım aluǧa jūmsalatyn qarjy 9,5 ese östı. Soŋǧy bes jylda ana ölımı şamamen 3 ese azaidy, bala tuu körsetkışı bır jarym ese östı. Bızdıŋ adam kapitalyn damytudaǧy ūzaqmerzımdı salymdar saiasatymyzdyŋ arqasynda qazırgı talantty jas ūrpaqty ösırdık». Älemdık saiasatta bızdıŋ elımız – talassyz halyqaralyq bedelge ie jauapty da senımdı serıktes. Soŋǧy 2-3 jylda Qazaqstan Respublikasy Europadaǧy qauıpsızdık pen yntymaqtastyq ūiymyna, İslam yntymaqtastyǧy ūiymyna jäne ūjymdyq qauıpsızdık ūiymyna töraǧalyq ettı. Astana ekonomikalyq forumynda bız dialogtyŋ jaŋa formatyn – G-global-dy ūsyndyq. Älemde alǧaşqy bolyp Semei iadrolyq poligonyn jauyp jäne atom qaruynan bas tarta otyryp, bız qauıpsızdıgımızge berık halyqaralyq kepıldık aldyq. Bız Ortalyq Aziiada iadrolyq qarusyz aimaq qūruda negızgı röl atqardyq jäne jer şarynyŋ basqa da aimaqtarynda, äsırese, Taiau Şyǧysta osyndai aimaqtar qūruǧa belsendı qoldau körsetemız. Qazır bız iadrolyq qaterdı taratpau jönınde odan ärı tabandy şeşımder qabyldau qajettılıgı turaly batyl aitamyz. Osyndai jauapty saiasatynyŋ arqasynda Qazaqstan iadrolyq qarudy taratpau rejımınıŋ köşbasşysy, basqa memleketter üşın ülgı bolyp tanyldy». Memleket basşysy Joldauda osydan däl 15 jyl būryn qabyldanǧan Qazaqstannyŋ 2030 jylǧa deiıngı damu strategiiasynyŋ merzımınen būryn oryndalǧandyǧyn atap öttı. Onyŋ basty qorytyndylary: «Bolaşaqta kez kelgen aumaqtyq daulardyŋ tuyndau qaupı qazır seiılgen. Bız ūrpaqtarymyzǧa körşılermen dauly aumaqtar qaldyrǧan joqpyz. Bız adamnyŋ, qoǧam men memlekettıŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etetın küştı, zamanaui, qorǧanysqa qabılettı äskerdı, pärmendı qūqyq qorǧau jüiesın qūrdyq. Bızde köppartiialy Parlament, parlamenttık köpşılık qoldaǧan Ükımet bar. Azamattyq qoǧam damuda, täuelsız BAQ jūmys ısteude. Türlı baǧyttaǧy 18 myŋnan astam ükımettık emes ūiymdar jūmys ısteidı. 2,5 myŋdai BAQ bar, onyŋ 90%-y – jeke ielıkte. Qazaqstan bügınde mädenietaralyq jäne konfessiiaaralyq ünqatysudyŋ halyqaralyq ortalyǧyna ainaldy. Älemdık jäne dästürlı dınderdıŋ alǧaşqy tört sezı naq bızdıŋ elımızde öttı.
Nätijesınde, 15 jyl ışınde ūlttyq ekonomikanyŋ kölemı 1997 jylǧy 1,7 trillion teŋgeden 2011 jyly 28 trillion teŋgege östı. 1999 jyldan bastap Qazaqstannyŋ IJÖ-nıŋ jyl saiynǧy ösuı 7,6%-dy qūrap, aldyŋǧy qatarly elderdı basyp ozdy. Jan basyna şaqqanda IJÖ 1998 jylǧy 1500 dollardan 2012 jyly 12 myŋ dollarǧa jetıp, 7 eseden astam östı. Bız syrtqy saudanyŋ – 12 ese ösuıne, al önerkäsıp önımın öndıru kölemınıŋ 20 ese ösuıne qol jetkızdık. Osy jyldar ışınde mūnai öndıru – 3 ese, tabiǧi gaz öndıru 5 ese ūlǧaidy. Bız şikızat resurstarynan tüsken kırıstı Ūlttyq qorǧa jıberdık». Sonymen qatar respublikada «üdemelı industriialandyru baǧdarlamasy aiasynda 2010 jyldan bastap jalpy qūny 1 797 mlrd teŋge bolatyn 397 investisiialyq joba ıske asyryldy, 44 myŋnan astam jūmys orny aşyldy. Ortaşa ailyq jalaqy 9,3 ese östı. Zeinetaqy tölemderınıŋ ortaşa mölşerı 10 ese ūlǧaidy. Halyqtyŋ naqtyly aqşalai kırısterı 16 ese östı. 1993 jyly bız «Bolaşaq» atty bıregei baǧdarlama qabyldadyq, sonyŋ arqasynda 8 myŋ talantty jas älemnıŋ taŋdauly universitetterınde ozyq bılım aldy. Astanada halyqaralyq standarttar boiynşa jūmys ısteitın zamanaui ǧylymi-zertteu universitetı qūryldy. Elektrondy ükımet azamattardyŋ memleketpen özara ıs-qimylyn edäuır jeŋıldettı. Bız memlekettık basqaruda özındık tūrǧyda töŋkerıs jasauǧa qol jetkızdık, ony halyqqa memlekettık qyzmetterdı körsetu sapasyn arttyruǧa qaita baǧdarladyq». Osylaişa 2030 strategiiasynda belgılengen negızgı mındetter oryndaldy, qalǧandary oryndalu üstınde. Sondyqtan Elbasy Joldauynda negızdelgen elımız damuynyŋ jaŋa strategiiasy «Qazaqstan – 2030-dyŋ» üilesımdı jalǧasy bolyp tabylady. «Qazaqstan-2050» strategiiasy – būl tym qūbylmaly tarihi jaǧdaidaǧy jaŋa Qazaqstan üşın jaŋa saiasi baǧyt. Qazaqstan 2050 jylǧa qarai älemnıŋ eŋ damyǧan otyz elınıŋ qatarynda boluǧa tiıs.
Prezident būl biıktı baǧyndyru jolyndaǧy bırınşı därejedegı maŋyzdy maqsat-mındetterdı aiqyndady:
• Memlekettılıktı odan ärı damytu jäne nyǧaitu.
• Ekonomikalyq saiasattyŋ jaŋa qaǧidattaryna köşu.
• Ūlttyq ekonomikanyŋ jetekşı küşı – käsıpkerlıkke jan-jaqty qoldau körsetu.
• Jaŋa äleumettık ülgını qalyptastyru.
• Bılım beru men densaulyq saqtaudyŋ qazırgı zamanǧy jäne tiımdı jüiesın qūru.
• Memlekettık apparattyŋ jauapkerşılıgın, tiımdılıgı men funksionaldyǧyn arttyru.
• Halyqaralyq jäne qorǧanys saiasatynyŋ jaŋa syn-qaterlerıne parapar saiasat qūru.
Osynau örşıl maqsat-mındetterdı ıs jüzıne asyru qai salada bolsyn qarbalas jūmystardy talap etetını dausyz. Onyŋ ışınde bılım beru salasynyŋ aldynda tūrǧan mındet asa jauapty ekenı dausyz. Öz damuynyŋ qūbylmaly älemdegı jaŋa kezeŋıne qadam basqan elımızdıŋ qataŋ bäsekelestıkte jahandyq ekonomikalyq taitalasqa daiyn boluy – osy mındetterdı ıske asyratyn mamandardyŋ bılıktılıgıne bailanysty. Sondyqtan Qazaqstan damuynyŋ jaŋa strategiiasy joǧary mekteptıŋ aldyna qoiatyn mındet asa jauapty: «Käsıbi-tehnikalyq jäne joǧary bılım eŋ bırınşı kezekte ūlttyq ekonomikanyŋ mamandarǧa degen qazırgı jäne keleşektegı sūranysyn barynşa öteuge baǧdar ūstauy kerek. Köp jaǧynan būl halyqty eŋbekpen qamtu mäselesın şeşıp beredı».
Elbasy bılım beru salasynda halyqaralyq ülgıdegı kuälıkter beru arqyly injenerlık bılım berudı jäne zamanaui tehnikalyq mamandyqtar jüiesın damytu mındetın alǧa qoidy. Osy oraida injenerlık bılım beru jüiesın damytu aiasynda bızdıŋ universitet bazasynda «Qazaqstan joǧary tehnikalyq oqu oryndarynyŋ respublikalyq assosiasiiasyn» qūru baǧytyndaǧy jūmystar qolǧa alynbaqşy. Sonymen qatar halyqaralyq ülgıdegı kuälıkter berudegı älemdık täjıribenı zertteu jäne ūsynystar äzırleu jönınde jūmys toby qūrylady. Keşen aiasynda qoldanbaly jäne akademiialyq ǧylym men biznes qauymdastyq bırlesken zertteuler jürgızedı, tehnika men tehnologiianyŋ basym baǧyttary boiynşa täjıribelık ülgıler jasalady. Mūnai-gaz, tau-ken-metallurgiia, maşina jasau salalarynda joǧary tehnologiialy öndırıstı qūru jönındegı syzba jäne tehnologiialyq jūmystardy atqaruǧa tiıs ǧylymi-şyǧarmaşylyq ūjymdar qūrylady. Elbasy Joldauynda bızdıŋ köpūltty jäne köpkonfessiialy qoǧamymyz tabysynyŋ negızı – jaŋa qazaqstandyq patriotizm ekendıgı aityldy. Soŋǧy uaqytta halqymyz üşın dästürlı emes dıni jäne jalǧan dıni aǧymdar mäselesı ötkır tūrǧany belgılı. Bızde senım bostandyǧy bar, bıraq soqyr fanatizm bızdıŋ beibıtsüigış halqymyzdyŋ psihologiiasy men dılıne mülde jat. Mūndai ūlttyq tabiǧatymyzǧa jat keleŋsızdıkterden boiymyzdy aulaq saluymyz kerek. Sondyqtan bız äleumettık, etnostyq jäne dıni şielenısterdıŋ aldyn alu, dästürlı emes sektalar men kümändı jalǧan dıni aǧymdardyŋ ıs-äreketıne tyiym salatyn ıs-şaralar josparyn jasauymyz kerek. Qazaq tılı – bızdıŋ ruhani negızımız. Üştıldılık memlekettık deŋgeide yntalandyryluy kerek. Joldauda atap körsetılgen osy mındetterge orai, universitet ūjymy älemdık bılım jäne ǧylym keŋıstıgındegı yqpaldastyq aiasynda tehnikalyq aǧylşyn tılın tereŋdep meŋgeru, aldaǧy älıpbiımızdı latyn qarpıne köşıru daiyndyǧyna kırısu şaralaryn qolǧa alady. Sonymen qatar, qazaq tılın keŋınen qoldanu jönındegı jūmystardy jüzege asyru odan ärı jalǧasyn tabady.
Ämina TŪiaQova,
Astana qalasy Almaty audandyq ädılet basqarmasynyŋ bas mamany, Astana qalalyq zaŋgerler odaǧynyŋ müşesı
