Jaqynda ǧana deputat Zaǧipa Balieva soŋǧy bes jylda mektep oquşylarynyŋ türlı auruǧa şaldyǧu oqiǧalary 22 paiyzǧa artqanyn aitty. Ärbır üşınşı bala skoliozben auyrsa, oquşylardyŋ 50 paiyzynda ışek joldarymen bailanysty problemalar bar. Būl degenıŋız – oquşy iyǧyndaǧy auyr sömke men mektep ashanasyndaǧy ahualdyŋ jaiy uşyǧyp tūr degen söz. Äsırese, balalardyŋ densaulyǧyna qatysty standarttar men erejelerdı qaita qarau kerek. Künı keşe «Ädılet» tūtynuşylar qūqyn qorǧau qoǧamdyq bırlestıgınıŋ mamandary qala mektepterınıŋ ashanalaryna tekseru jürgızıp, bırqatar ashanalardaǧy ahualdardy jaiyp saldy.
Soŋǧy uaqytta dūrys tamaqtanbaudyŋ saldarynan asqazan, ışek auruy, qan azdyq, äljuazdyqqa şaldyqqan balalar köbeidı. Deputat Zaǧipa Balieva aitqandai, mektepterdegı bügıngı ahual bılım oşaǧyn sau bolyp attaǧan balany auru qylyp şyǧarady. 11-synypqa qarai oquşylardyŋ 72 paiyzynda köru qabıletı naşarlaidy eken. 34 paiyzy skolioz, 50 paiyzdan astamynyŋ ışkı ışek aurulary bar. «Osyndai problemalardy köre tūra, sanitarlyq erejeler men normalardy qaita qarastyruǧa asyqpai otyrǧanymyzǧa ne joryq?» degen edı deputat. Rasynda da, balalarymyz mektep qabyrǧasynda uaqytyly tamaqtanyp, sapaly bılım alyp jür me? Mektep ashanalary osy üdeden tolyq şyǧa almai otyrsa, ata-analar kımge senuı kerek? Dese degendei, «Ädılet» ūiymy astanalyq 47 mekteptıŋ ashanasyna tekseru jūmystaryn jürgızıp, olardyŋ arasynan 27 mektep ashanasynyŋ talapqa sai jūmys jasamai otyrǧanyn anyqtapty.
Mūndai zaŋ būzuşylyqtardyŋ qatarynda ashanalardyŋ tamaq beruge, jūmys jasauǧa qajettı basty qorytyndy qūjat aktılerınıŋ bolmauy men arnaiy toltyrylǧan mäzırdıŋ jasalmauy, balalardyŋ densaulyǧyna qajettı dietalyq taǧamdardyŋ joqtyǧy, dämsız, salqyn taǧamdar, ydystardyŋ kır, taza emestıgı, ashana qyzmetkerlerınıŋ arnaiy jūmys kiımderınıŋ bolmauy syndy tolyp jatqan qatelıkter anyqtalǧan.
Bır oquşyǧa – 319 teŋge
Qazırgı taŋda memleket qazynasynan bastauyş synyptardyŋ ärbır oquşysyna şamamen 319 teŋge bölınedı. Qazaq taǧamtanu akademiiasy qūptaǧan būl somaǧa bala tolyq, qūnarly tamaq ışe ala ma? «Ädılet» ūiymy būl qarjynyŋ da ösıp, mektepterdı tamaqtyŋ qūnarlylyǧynyŋ artqanyn qūnttap otyr. «Būl jyly Astana qalasy boiynşa jeŋıldıktermen qamtamasyz etılgen balalarǧa jäne bastauyş synyptyŋ balalaryna bölıngen qarjy 3,5 milliard teŋgenı qūrady. Būl az qarjy emes. Osy rette aita ketetın jait, käsıpkerlık qyzmet türlerınde mektep ashanalary tabystyŋ bır közı deuge negız bar. Onda nege bız balalardy jaqsy, qūnarly aspen qamtamasyz ete almai otyrmyz?» deidı «Ädılet» tūtynuşylar qūqyǧyn qorǧaityn ūiym töraǧasynyŋ orynbasary Tūrsyn Jaǧyparova.
SES-ten eşkım seskenbei me?
Tamaqtanu rejimınıŋ maŋyzdy elementınıŋ bırı – tamaqtyŋ taza, qūrǧaq, salqyn jerde saqtalyp, taza ydyspen berıluı. Joǧarydaǧy tekserısterdıŋ
nätijesıne qarasaq, SES-tıŋ osy mektepterge tekseru jürgızıp otyrǧandyǧyna kümänmen qarai bastaisyŋ. Äitpese, balalar tamaqtanatyn orynnyŋ sanitarlyq talaptarǧa da sai bolmauy, oquşylar jep jatqan taǧamdarǧa himiialyq zertteudıŋ jasalmauy mümkın be? Alaida būǧan da SES mamandarynyŋ aitar uäjderı bar. Eger olar tekserudı jiıletse, jeke käsıpker prokuraturaǧa şaǧym tüsıredı. Al mektep direktorlary as mäzırın qadaǧalai almaitynyn, bıreudıŋ jeke käsıbıne aralasa almaitynyn aitady. Tamaq önımderıne himiialyq-tehnologiialyq baqylau bolmaǧannan keiın memlekettık satyp alularǧa qatysqan kompaniialar azyq-tülıktı barynşa ünemdei bastaidy. Mıne, osydan şyqqan arzan, sapasyz tamaqtar bala densaulyǧyna aitarlyqtai äserın tigızude.
Tenderge telmırgen bala aş qalady
Soŋǧy jyldary tamaqtanu jüiesıne özgerıster engızılıp, konkursqa qatysuşylardyŋ tamaqtandyru salasyndaǧy täjıribesı, sapa sertifikaty, aspazdardyŋ bılıktılıgı, sondai-aq, sanitarlyq-
epidemiologiialyq rūqsaty bar önımderdıŋ tızımı talap etıletın bolǧan edı. Būǧan qosa, qyzmet körsetetın mekemenı, as mäzırın mūǧalımder men ata-analar bırlesıp taŋdaityn da bolǧan. Bılım jäne ǧylym ministrlıgı «elımızdegı orta bılım oşaqtaryndaǧy oquşylardy tamaqtandyru sapasyn arttyramyz» dep üiıp-tögıp uäde bergenımen, būl sözderı de ertegı syndy este qalyp qoidy. «Menıŋ balam №74 mektepte oqidy. Sızge ötırık, maǧan şyn, balam älı künge deiın mekteptıŋ tamaǧyn ışken emes. «Balam bügın ne jedıŋ?» dep sūraudan men jalyqpaimyn, «Eşteŋe jemedım. Dämsız taǧamdy qalai jeimın?» dep renjıp keledı. Amal joq, onsyz da auyr sömkesıne üidıŋ tamaǧyn salyp berıp kelemın» deidı Asylzat Jailybaiqyzy esımdı ata-
ana ökpesın bıldırıp.
İä, mekteptegı mäzırge köŋılı tolmaityn ata-ana köp bolǧanymen, olardyŋ denınıŋ şaǧym aituǧa dätı bara bermeidı.
Salauatty tamaqtanu degen ne?
Būl salauatty tamaqtanudyŋ negızı – därumender, aquyz, mai, kömırsular. As qūramynda negızgı qorektık zattar mındettı türde boluy qajet. Iod tapşylyǧy tuyndamauy üşın et, balyq, süt önımderı, jemıs-jidekter, nan sekıldı taǧamdar kün saiynǧy as mäzırıne qosylyp otyrsa, qaimaq, jūmyrtqa, süzbenı ekı künde bır beruge bolady. Äsırese, oquşy kıtap oqyǧanda közı körgış, este saqtau qabıletı myqty, zerek bolu üşın bala et, balyq, jemıs pen kökönıstı köp jeuı kerek. Bızdegı bılım beru mekemelerındegı bala densaulyǧyna qatysty talaptardyŋ qataŋ saqtalmauyn eskersek, mūndai tızımdı tüsımızde ǧana körıp jürmeimız be? Onyŋ üstıne soŋǧy uaqyttaǧy türlı reformalardyŋ oquşynyŋ jüikesıne salmaq salǧanynyŋ özı sau ūrpaq turaly söz qozǧaudyŋ auyly alys ekenın aŋǧartady. Oǧan dūrys tamaqtanbaudy qossaq, basqasyn baǧamdai berıŋız.
Oquşylardyŋ dūrys densaulyǧy oqu prosesınde jüzege asyrylatyndyqtan, tiıstı mekeme ökılderı bılım salasyndaǧy sany köp reformalarǧa emes, sapalylyqty talap etetın bala densaulyǧyna nazar audaru qajet. Ūrpaq saulyǧyna töngen qauıp sonda ǧana seiıledı.
Güljan RAHMAN
