Keiıngı kezde memleket tarapynan jasalyp otyrǧan qoldau men qamqorlyqtyŋ arqasynda qalamyzda baspanaly bolu baqytyna ie boluşylar qatary köbeidı. Būl, ärine, quanarlyq jaǧdai. Äsırese, zeinetaqy jinaǧynyŋ bır bölıgın azamattardyŋ baspana satyp aluyna paidalanuǧa mümkındık berıluı köp adamnyŋ üilı-jaily boluyna molynan yqpal ettı.
Bıraq sız taŋdap, päter satyp alǧan qūrylys kompaniiasynyŋ da öz şarttary bar. Salyp bergen päterın tolyq bıtırıp, kıltın qolyŋyzǧa ūstata salmaidy. Syrtqy esık, terezesın qoiǧanmen, ışkı ärleu jūmystaryn jarym-jartylai jasap, «qalǧanyn özıŋız bıtırıp alyŋyz» dep jönderıne ketedı. Söitıp, bälenbai million teŋgege satyp alǧan «qūjyraŋyzdy» endı öz qarajatyŋyzǧa maman jaldap jöndeuge kırısesız. Barlyq qiyndyq osy jerden tuyndaidy.
Aŋqau elge aramza moldanyŋ kebı
Köpşılıkke tanymal jarnamalyq saittardan «päterıŋızdı jöndep beremız» dep sızge ızet tanytyp tūrǧan jöndeuşıler brigadasyn lezde tabuǧa bolady. Baǧalary da ärtürlı. Päterdıŋ är şarşy metrıne 16 myŋnan 30 myŋ teŋgege deiın aqy sūrap tūrǧan olar sızdıŋ barlyq talap-tılekterıŋızdı oryndaityn bolyp ant-su ışedı. Işınde naryqta qanşa jyl jürgenın, özındık reitingın aiqyndaityn tıldei anyqtama qaǧazyn da qosa qystyryp qoiatyndary bar. Basynda kümänsız senıp qalasyz. Bastapqy talaptary mynadai: kelısımşartta kelısılgen aqşanyŋ bırden 40 paiyzyn, jūmystyŋ teŋ jartysy bıtkende 30 paiyzyn, qalǧan 30 paiyzyn jūmys aiaqtalǧan soŋ beresız deidı. «Nege bırden 40 paiyz sūraisyz?» deseŋız, «jūmysşylarymdy yntalandyruym kerek» degen jauaby da äzır tūrady.
Hoş delık, qomaqty somany qolyna ūstattyŋyz. Iske sät, jūmysty bastap ketuı kerek edı. Joq, olar «material satyp alyp jatyrmyz» dep taǧy bır ekı-üş kün jürıp alady.
Osy salanyŋ «otymen kırıp, külımen şyǧyp jürgen» mamandardyŋ aituynşa, tapsyrys beruşını alǧaşqy aldau osy kerektı qūrylys materialdaryn satyp aludan bastalatyn körınedı. Eger būl saladan säl de bolsa habaryŋyz bolmasa, qūrdymǧa kettım dei berıŋız. Sızdıŋ qolyŋyzǧa äkelıp bergen qūrylys zattary baǧasynyŋ tübırtegın jöndeuşı mamanyŋyz kez kelgen qūrylys zattaryn satuşydan qalaǧan somasyna jazdyryp ala alatynyna kümänıŋız bolmasyn. Tüptep kelgende, sız jöndeuge kerektı materialdaryŋyzdyŋ qūnyn ekı ese (tıptı keibır alaqol arsyzdarǧa üş esege deiın) asyryp tölep tūrǧanyŋyzdy bılmei qalasyz. Onyŋ üstıne ekopol siiaqty qūrylysta qūny joǧary ötımdı dünielerdı jöndeuşıŋız artyq aldyryp, öz keregıne paidalanatyn jailar da az emes.
Öitkenı qazır belgılı bolǧanyndai, sız taŋdaǧan jöndeuşı brigada sızdıŋ pätermen qatar taǧy bır jerde tap sondai qūrylys nysanyna jöndeu jürgızıp jatuy äbden mümkın. Mıne, söitıp sızge artyq alǧyzǧan materialdy olarǧa, olardan artyq alynǧan zattardy sızge paidalanyp, aqşany qaltasyna basatyndyǧy ıs jüzınde däleldenıp jür.
Aldap, adamgerşılıkten bezedı
Erkeşbek Äliev jaqynda Mäŋgılık el daŋǧylynyŋ boiynan zaman talabyna sai üş bölmelı päter satyp aldy. Ony öz qalauynşa jöndetıp, jasy jer ortasynan asqanda otbasymen bır jaily päterde tūrǧysy kep-aq edı. Olai bolmai şyqty. Esesıne sotqa jügınıp, aldap soqqan alaiaqtan päterın jöndep beruge bergen aqşasyn qaitaryp ala almai jür.
Jarnamada jekemenşık firmasyn körsetıp, jöndeuden ötkızgen päterlerınıŋ suretterın tap-tūinaqtai tızıp qoiǧan adamǧa Erkeşbek bırden nazar audardy. Telefonyn terıp edı, köp keşıkpei qyryqtaǧy qyrma saqal jıgıt jetıp keldı. Basynda är şarşy metrıne 22 myŋ teŋgeden sūrap edı. Söilese kele «Bala-şaǧaŋyz bar eken, menıŋ de bes balam bar. Köpbalaly otbasyn tüsınemın» dep bıraz aiauşylyq tanytqandai boldy. Söitıp ekeuara kelısılıp, bır jarym million teŋgege kelısımşart jasaldy da, päter iesı alty jüz myŋ teŋgenı Janattyŋ qolyna sanap berdı.
Alǧaşqy künderı tört täjık azamaty sol päterge qona jatyp jöndeu jūmystaryn jürgıze bastady. Bır aptadan keiın ekı täjık qaldy. Bıraq josparlanǧan jöndeu jūmystary päter iesınıŋ köŋılınen şyqpaǧan soŋ jön-josyǧyn sūraǧysy kelgen būǧan: «olar öz jūmystaryn bıledı, köp aralasa bermeŋız» dep keiıstık tanytty.
Taǧy bır on kün ötkende, päter iesı özı qalaǧandai jūmys jürıp jatpaǧanyn aityp, qataŋ eskertu jasap edı. Kelesı künı ekı täjıktıŋ ornyn sipap qaldy.
«Ketıp qalypty. Men sızge aityp edım ǧoi jūmysyna aralasa bermeŋız dep. Qap, aqşalaryn berıp qoiyp edım, endı olardy taba almaimyz. Ornyna basqa adamdar ısteitın bolady. Barlyq kem-ketıktı qalpyna keltıremız» dep ant-su ışıp, taǧy ekı adamdy alyp keledı. Onymen qoimai taǧy da 30 paiyz aqşasyn sūrap alady.
Qalai bermeiın? «Barlyq aqaulardy jöndeimız. Qam jemeŋız, bärı oidaǧydai bolady» dep tūrsa. Bıraq bıraz uaqyttan keiın kelıp teksergenımızde Janattyŋ jaŋa adamdary da ıstı maŋdytpady. Tösegen parketterı qisyq. Qabyrǧaǧa salǧan moldingterı standartqa säikes emes bolyp şyqty. Şyndyǧynda, būlar eşqandai maman emes, öz betterınşe üirenıp jürgen qarapaiym adamdar bolyp şyqty.
Osy jerde şi şyqty. Baqsaq baqa eken degendei, «qūrylys jürgızude bırneşe jylǧy täjıribem bar mamanmyn» dep bar jauapkerşılıktı moinyna alǧan Janat Jünısovtıŋ özı jelbuaz äŋgımenı ürlep, talaidy san soqtyryp jürgen kümändı adam bolyp şyqty.
Sotta onyŋ jeke basynda eşqandai dünie-mülık tırkelmegenı anyqtaldy. «Bes balam bar, men eşkımnıŋ ala jıbın attamaimyn» dep jürgen jıgıt qalanyŋ qymbat audanynan päter jaldap, bırneşe aidyŋ aqşasyn tölemei tabanyn jaltyratqany su betıne qalqyp şyqqanda, betı bülk etpei «būl – jeke bastyŋ mäselesı» dep jaltaruy onyŋ oi-sanasynyŋ qandai deŋgeide ekenın bırden aŋǧartady.
Osynyŋ bärı zaŋnyŋ älsızdıgınen
– Qazır ekınıŋ bırı osyndai op-oŋai qarpyp qalǧysy keletın jügensız adamdardan zardap şegude. Bız olarǧa tüsındıru jūmystarynan basqa eşteŋe de ıstei almaimyz. Būl – ekı adamnyŋ arasyndaǧy özara kelısım. Ekı jaq ta öz uäjderın aityp, daulasyp şyǧa keledı. Mūndai mäselenı tek sot qana şeşedı, – deidı Esıl audanynyŋ uchaskelık polisiia inspektory, polisiia aǧa leitenanty Asylhan Älımov.
Mıne, özderıne naqty jaza joǧyn bılıp alǧan qūrylystyŋ ainalasyndaǧy Qūdaidan bezgender soŋǧy qarajatyn jiyp, äreŋ qoly jetken päterıne öz qalauynşa jöndeu jürgızgısı kelıp senım artqan adamdardyŋ aqşalaryn alyp, aldap, äure-sarsaŋǧa saluda.
«Mūndailarǧa bır toqtam bola ma?» degen saualymyzǧa Almaty audany prokurorynyŋ orynbasary Ädıljan Kazenov:
– Būl – azamattyq qūqyq būzuşylyq ıs. Sotqa jügıngende būl bap boiynşa belgılı bır mölşerde aiyppūl ǧana qarastyrylǧan. Al qylmystyq jauapkerşılıkke tartu üşın ol adamnyŋ äreketın alaiaqtyq baby boiynşa jüieleu kerek. Oǧan bırneşe adamnyŋ jazǧan şaǧymy qajet. Ärine, mūndailar tek bır adamǧa ǧana qiianat jasap toqtai qalmaityny belgılı. Sondyqtan sot ol adamnyŋ üstınen tüsken basqa osy tektes şaǧymdar bolsa, ony da eskeruı kerek dep oilaimyn. Sonda ǧana mūndai jügensızderdı auyzdyqtauǧa mümkındık tuady, – dedı.
«Jylasaŋ, taǧy sabaimyn» degendei, bız päter jöndeuşılerdıŋ ädıletsızdıgın aityp auyz jiǧanşa bolǧan joq. Uchaskelık polisiiaǧa jihaz jasauşylardan zardap şekken taǧy ekı adamnyŋ aryzy kelıp tüstı. Bırı 400 myŋǧa qymbat materialdan jasauǧa tapsyrys bergen adamnyŋ jihazyn arzan materialdan jasap äkelıp, ūstatpai qaşyp jürgen adamnyŋ üstınen şaǧymdansa, ekınşısı qabyrǧaǧa ornatyluy tiıstı ülken ainany dūrys qoimai syndyryp alyp, boi tasalaǧan jıgıttı tauyp beruın sūraidy.
Mıne, keiıngı kezde osyndai keleŋsızdıkterdıŋ jappai etek alyp bara jatqany alaŋdatady. Būǧan qūzyrly organdar qandai uäj aityp, şara qoldanar eken?..
