Taiauda «Qazaqstan» ūlttyq telearnasynyŋ qoldauymen ūlt ziialylarynyŋ äielderı men balalary tartqan tauqymettı baiandaityn «Aljir» (Qarmen juylǧan qan) atty körkem telehikaia körermenderge jol tartty.
Film bes bölımnen tūrady. Bas keiıpker Sveta esımdı boijetken äjesınıŋ amanatymen Reseiden Qazaqstanǧa keledı. Maqsaty – sūrapyl jyldary «ALJİR» tūtqyny bolǧan äjesı men anasyn ajal men aştyqtan aman alyp qalǧan Älihan Seidahmetov degen azamatty tapsam deidı. Ärine, köp jyldardan keiın ol kısını ızdep tabu oŋai emes. Bıraq qaisar qyz äjesı jazǧan kündelıktıŋ ızımen būrynǧy lager maŋynda oryn tepken auyldardyŋ bırınen Älihandy tauyp alady. Bır kezde jalyndaǧan jas jıgıt bügınde jasy toqsannan asqan qariia. Söitıp, Sveta men Älihan atamyz ekeuı azapty jyldardaǧy oqiǧalardy eske alyp, sol künderge qaityp oralady.
Telehikaia osylai örıledı. Alyp-jūlyp bara jatqan şielenıstı oqiǧa joq. Bıraq körermenge tereŋ oi salady. «ALJİR» turaly tarihtan jaqsy bılemız. Onda elge tūtqa bolǧan talai tūlǧalardyŋ jarlary men balalary qamalǧan. Naqty derekterde 20 myŋnan astam äiel jazyqsyz otyrǧan dep aitady. Ol jaiynda köptegen kıtaptar jazyldy. Bırneşe derektı filmder tüsırıldı. Qysqasy, közıqaraqty janǧa lager turaly aqparat mol. Sonyŋ bärın qoiuşy rejisser ädemı qoryta bılgen. Jūrtqa belgılı oqiǧany qaitalau joq. Özınşe körkem jol tapqan.
Kinony körıp otyryp, bız de bas keiıpkerlermen bırge ötken künderge sapar şektık. Arqanyŋ qaqap tūrǧan küzgı qara suyǧy. Şynjyryn üzıp keterdei abalanyp ürgen it. Qabaǧynan qar jauǧan soldattar. Poiyzdan tüsıp, aŋtarylyp tūrǧan jūp-jūqa kiıngen äielder qaida kelgenderın bılmeidı. Bıraq ony elep jatqan jan joq. Bır kezde olardy jan-jaǧyn sym temırmen qorşaǧan lagerge alyp keledı. Ony körgende näzık jandylardyŋ zäresı ūşady. Äsırese, lager basşysy NKVD maiory Golovanovtyŋ qataldyǧy tym şekten şyqqan. Boiynda eşqandai aiauşylyq qasietı joq. Ana demei, bala demei tūtqyndardy jazyqsyz ūryp soǧady. Tızege salyp baǧyndyrǧysy keledı. Ärine, būl – qara boiau jaǧylǧan suretter. Al tuyndyda jürektı jylytyp, jürektıŋ näzık qylyn şertetın jaǧdailar da bar. Qatardaǧy jauynger Älihan Seidahmetovtıŋ türmedegı analarǧa jany aşidy. Ädıletsızdıkke, älımjettıkke tözbeidı. Qoldan kelgenşe olarǧa järdem bergısı kelıp tūrady. «Aljir» tūtqynynda otyrǧan Nadejdamen köŋıl jarastyrady. Bala süiedı. Aqyry, sol perzentın qapastan qūtqaramyn dep türlı qiyndyqqa bas tıgedı. Solardyŋ bärı jandy terbeidı. Adamgerşılık, meiırımdılık, batyldyq sekıldı adam boiyndaǧy asyl qasietter kinonyŋ ruhyn köterıp tūr.
Älihannyŋ rölın Qazaq ūlttyq öner universitetınıŋ studentı, jas akter Qobylandy Bolat kelıstı somdaidy. Sondai-aq, Altynai Nögerbek, Anna Starchenko sekıldı tanymal aktrisalar da öz beinelerın tatymdy alyp şyqqan. Şaǧyn maqalada barlyq oqiǧany tızıp şyǧu mümkın emes. Bız keibır köŋılımızdı qozǧaǧan tūstardy ǧana söz ettık.
– Būǧan deiın «Aljir» turaly bırneşe derektı film jaryq kördı. Al bızdıŋ tuyndymyz – körkem kino. Sondyqtan onda qatygezdıkpen bırge şynaiy mahabbat qatar örılgen. Mahabbat bolmasa, analarymyz jan türşıgerlık qapastan aman şyqpaidy. Olar talai qiyndyqty körse de, erteŋgı jaryq künge sendı. Ümıtterı üzılmedı. Ömırge degen mahabbat olardy alǧa süiredı. Ädıldık tübı saltanat qūrdy. Jazyqsyz jazalanǧandardyŋ bärı keş bolsa da aqtaldy. Filmde ruhy biık äielderdıŋ ūlylyǧyn körsetkımız keldı. Sony oryndadyq dep oilaimyz, – deidı qoiuşy-rejisserı Änuar Raibaev.
Azamat Esenjol
